Wędrujący szaleniec

Grób Janáčka na Cmentarzu Centralnym w Brnie . Na nagrobku widnieje kopia kilku taktów rękopisu autografu oraz napis „…z siłami odszedł, a serce w prochu, jak drzewo…” [sic], zapożyczony z chóru.

Wędrujący szaleniec (po czesku : Potulný šílenec , JW 4/43 ) to kompozycja chóralna na sopran, tenor, baryton i chór męski, napisana w 1922 roku przez czeskiego kompozytora Leoša Janáčka do słów wiersza Rabindranatha Tagore . Został zainspirowany wykładem Tagore'a z 1921 roku w Czechosłowacji . Wędrujący szaleniec uważany jest za jedno z najważniejszych dzieł chóralnych Janáčka.

Tło i struktura

praskim wykładzie Tagore. Później wspomniał o wykładzie w artykule dla Lidové Noviny . Zdjął „melodie mowy” pisarza i najwyraźniej znalazł inspirację w jego wierszach. W następnym roku, od lipca do listopada, skomponował utwór chóralny oparty na wierszu Tagore'a. Wiersz został przetłumaczony na język czeski pod tytułem Potulný šílenec (tłum. F. Balej).

Wędrujący szaleniec miał swoją premierę w Rosice u Brna 21 września 1924 r. W wykonaniu Pěvecké sdružení moravských učitelů (PSMU) (Chóralne Towarzystwo Morawskich Nauczycieli) z sopranistką solo Elišką Janečkovą i dyrygentem Ferdinandem Vachem. W tym samym roku utwór został wykonany z udziałem kompozytora w praskim Mozarteum w ramach koncertu zorganizowanego przez Praskie Konserwatorium .

Utwór przeznaczony jest na sopran , tenor , baryton i chór TTBB . Czas pracy wynosi około pięciu minut. Autograf datowany jest na 12 listopada 1922 r.

Specjalistka ds. Janáčka, Alena Němcová, pisała o utworze: „Janáček w tej pracy bada ludzki los i spogląda wstecz na niezwykle trudne odnalezienie własnej drogi, w której każdy krok był krokiem zaciekłych poszukiwań. W losach wędrownego szaleńca, kto znowu szuka „kamienia probierczego”, widzimy prawdziwy obraz życia Janáčka…”

Na płycie nagrobnej Janáčka na Cmentarzu Centralnym w Brnie widnieje kopia kilku taktów rękopisu autografu oraz napis „...bez sił i z sercem w prochu, jak drzewo…” , zapożyczony z pracy.

Słowa

Do swojej kompozycji Janáček wykorzystał historię z książki Tagore The Gardener (1913):

Wędrujący szaleniec szukał kamienia probierczego ze splątanymi lokami

opalony i zakurzony, z ciałem wytartym do cienia, z ustami zaciśniętymi jak zamknięte drzwi jego serca, z płonącymi oczami jak lampa świetlika szukającego swojej partnerki.

Przed nim ryczał bezkresny ocean. Gadatliwe fale nieustannie mówiły o ukrytych skarbach, drwiąc z ignorancji, która nie znała ich znaczenia. Może już nie miał już nadziei, ale nie spocznie, bo poszukiwanie stało się jego życiem, — Tak jak ocean na zawsze wznosi ramiona ku niebu w poszukiwaniu nieosiągalnego — Tak jak gwiazdy kręcą się w kółko, a jednak szukają cel, którego nigdy nie można osiągnąć… Mimo to na samotnym brzegu szaleniec o zakurzonych płowych lokach wciąż wędrował w poszukiwaniu kamienia probierczego.

Pewnego dnia podszedł do niego wiejski chłopiec i zapytał: „Powiedz mi, skąd wziąłeś ten złoty łańcuszek w talii?”. Szaleniec drgnął — łańcuch, który kiedyś był żelazny, był naprawdę złoty; to nie był sen, ale nie wiedział, kiedy się zmienił. Dziko uderzył się w czoło — gdzie, och, gdzie on, nie wiedząc, odniósł sukces? Zbieranie kamyków, dotykanie łańcucha i wyrzucanie ich bez patrzenia, czy nadeszła zmiana, stało się nawykiem; w ten sposób szaleniec znalazł i zgubił kamień probierczy. Słońce zachodziło nisko na zachodzie, niebo było złote.

Szaleniec wrócił własnymi śladami, by na nowo szukać zaginionego skarbu, z utraconymi siłami, zgiętym ciałem i sercem

w prochu, jak wyrwane z korzeniami drzewo.

Wynik

• Janáček, Leoš (1976). Potulný šílenec (punktacja) . Praga: Editio Supraphon (H 6003).

Nagrania

• Janáček, Leoš: Male Choruses CD, (Chór Filharmonii Praskiej, dyr. Josef Veselka). Supraphon , nagrany w 1977 r., opublikowany w 1995 r. (SU 3022-2 211)