Zromanizowany popularny alfabet
Romanized Popular Alphabet ( RPA ) lub Hmong RPA (również Roman Popular Alphabet ) to system latynizacji dla różnych dialektów języka Hmong . Stworzony w Laosie w latach 1951-1953 przez grupę misjonarzy i Hmong , stał się najbardziej rozpowszechnionym systemem zapisu języka Hmong na Zachodzie. Jest również używany w Azji Południowo-Wschodniej i Chinach wraz z innymi systemami pisma, w szczególności Nyiakeng Puachue Hmong i Pahawh Hmong .
Historia
W prowincji Xiangkhoang protestancki misjonarz G. Linwood Barney rozpoczął pracę nad systemem pisma z mówcami między innymi z Green Mong (Mong Leng), Geu Yang i Tua Xiong. Konsultował się z Williamem A. Smalleyem , misjonarzem studiującym język Khmu w ówczesnej prowincji Luang Prabang . W tym samym czasie Yves Bertrais, rzymskokatolicki misjonarz w Kiu Katiam w Luang Prabang, realizował podobny projekt z Chong Yeng Yang i Chue Her Thao. Dwie grupy robocze spotkały się w 1952 roku i do 1953 roku pogodziły wszelkie różnice, aby stworzyć wersję scenariusza.
Ortografia
Alfabet został opracowany do pisania zarówno dialektów Hmong Der (biały Hmong, RPA: Hmoob Dawb ), jak i Mong Leng (zielony / niebieski Mong, RPA: Moob Leeg ). Chociaż te dialekty mają wiele wspólnego, każdy ma unikalne dźwięki. Spółgłoski i samogłoski występujące tylko w Hmong Der (oznaczone †) lub Green Mong (oznaczone ⁂) są odpowiednio oznaczone kolorami. Niektórzy pisarze używają wariantów pisowni. Podobnie jak w przypadku Toska dla albańskiego , Hmong Der został arbitralnie wybrany jako „standardowy” wariant.
Spółgłoski i samogłoski
| Okluzje | nosy | Przystanki |
l |
afrykaty | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| nowy | N | M | ml | P | pl | T | D† | dl⁂ | R | C | k | Q | tx | ts | ||
| Niemodyfikowany | /ɲ/ | /N/ | /M/ | /M/ | /P/ | /P/ | /T/ | /d/ † | / tˡ / ⁂ | /ʈ/ | /C/ | /k/ | /Q/ | /l/ | /ts/ | /ʈʂ/ |
| poprzedzający ⟨n⟩ |
np /ᵐb/ |
npl /ᵐbˡ/ |
nd /ⁿd/ |
ndl /ⁿdˡ/ ⁂ |
nr /ᶯɖ/ |
nc /ᶮɟ/ |
nk /ᵑɡ/ |
nq /ᶰɢ/ |
ntx /ⁿdz/ |
nts /ᶯɖʐ/ |
||||||
| poprzedzający / następujący ⟨h⟩ |
hny /ɲ̥/ † |
hn /n̥/ † |
hm /m̥/ † |
hml / m̥ ɬ / † |
ph /pʰ/ |
plh / p ɬ / |
cz / tʰ / |
dh /dʱ/ † |
dlh / t ɬ / ⁂ |
rh /ʈʰ/ |
ch / cʰ / |
kh /kʰ/ |
qh /qʰ/ |
hl /ɬ/ |
txh /tsʰ/ |
tsh /ʈʂʰ/ |
| ⟨n⟩ i ⟨h⟩ |
nph /ᵐpʰ/ |
nplh /ᵐp ɬ / |
nth /ⁿtʰ/ |
ndlh /ⁿt ɬ / ⁂ |
nrh /ᶯʈʰ/ |
nch /ᶮcʰ/ |
nkh /ᵑkʰ/ |
nqh /ᶰqʰ/ |
ntxh /ⁿtsʰ/ |
ntsh /ᶯʈʂʰ/ |
||||||
- Zwarcie krtaniowe nie jest wskazane w ortografii. Kilka prawdziwie rozpoczynających się samogłosek słów jest oznaczonych apostrofem , który w ten sposób działa jak spółgłoska zerowa .
| frykatywne | Wargowy | koronalny | Grzbietowy | krtaniowy | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| F | w | X | S | z | y | xy | H | |
| /F/ | /v/ | /S/ | /ʂ/ | /ʐ/ | /ʝ/ | /C/ | /H/ | |
| samogłoski | Monoftongi | nosowe | dyftongi | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | mi | A | o | u | w | ee | aa⁂ | oo | ai | aw | au | ja† | ua | |
| /I/ | /mi/ | /A/ | /ɔ/ | /u/ | /ɨ/ | /mi/ | /ã/ ⁂ | / ɔ̃ / | /ai/ | /aɨ/ | /au/ | /iə/ † | /uə/ | |
Tony
RPA wskazuje ton literami pisanymi na końcu sylaby, jak Gwoyeu Romatzyh , a nie znakami diakrytycznymi, takimi jak te używane w alfabecie wietnamskim lub pinyin . W przeciwieństwie do wietnamskiego i chińskiego, wszystkie sylaby Hmong kończą się samogłoską, co oznacza, że użycie spółgłosek do oznaczenia tonu nie będzie mylące ani niejednoznaczne.
| Ton | Przykład | Pisownia ortograficzna |
|---|---|---|
| Wysoki | / pɔ́/ 'piłka' | po b |
| Środek | / pɔ / „śledziona” | po |
| Niski | / pɔ̀ / „cierń” | po s |
| Wysokie spadanie | / pɔ̂ / „kobieta” | po j |
| Średni wzrost | / pɔ̌/ 'rzucać' | po w |
| Skrzypiący | / pɔ̰ / „zobaczyć” | pom _ 1 |
| Nisko opadający oddech | / pɔ̤/ 'babcia' | po g |
- ⟨d⟩ reprezentuje nisko wznoszący się wariant skrzypiącego tonu na końcu frazy
Zobacz też
.svg){kind=small}
Notatki
Bibliografia
- Clark, Marybeth (2000), Diexis and anaphora and prelinguistic uniwersalia , Oceanic Linguistics Special Publications, tom. 29, s. 46–61
- Golston, Chris; Yang, Phong (2001), „Fonologia zapożyczeń Hmong” (PDF) , w Féry, Caroline; Zielony, Antony Dubach; van de Vijver, Ruben (red.), Proceedings of HILP 5 , Poczdam: Uniwersytet w Poczdamie, s. 40–57
- Smalley, William A .; Vang, Chia Koua; Yang, Gnia Yee (1990). Matka pisania: pochodzenie i rozwój pisma mesjańskiego Hmong . Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0226762876 .
Linki zewnętrzne
- Często zadawane pytania dotyczące języka hmong , David Mortensen
- Mong Literacy – obejmuje lekcje pisania Mong Leng z RPA
- http://www.hmongrpa.org/