kość strzałkowa Frei-Laubersheima
Strzałka Frei-Laubersheim to posrebrzana strzałka w stylu łuku, znaleziona w Frei-Laubersheim , Bad Kreuznach ( Nadrenia-Palatynat ) w 1872 roku. Grób, w którym ją znaleziono, pochodzi z około VI wieku i należał przypuszczalnie do Frankijska kobieta. Strzałka jest jedną z pary i nosi runiczny napis w Elder Futhark .
Napis
Na fibuli widnieje inskrypcja runiczna podzielona na dwie linie, przy czym niektóre poszczególne słowa są oddzielone dwukropkami interpunkcyjnymi. Końcowe znaki obu wierszy są w dużej mierze nieczytelne z powodu normalnego zużycia spowodowanego mocowaniem brakującego teraz sworznia pod płytą zaczepową. W rezultacie inskrypcja była interpretowana na różne sposoby. Pierwsza linijka wyraźnie brzmi:
- boso : wraet ( : ) runa
- ᛒᛟᛋᛟ ᛬ ᚹᚱᚨᛖᛏ ᚱᚢᚾᚨ
Pierwsze słowo, boso , reprezentuje imię mężczyzny występujące w staro-wysoko-niemieckim ( Poso , Buoso lub Buaso ), staroangielskim ( Bōsa ) i staronordyckim ( Bōsi ). Ponieważ boso występuje również w nazwach złożonych (dytematycznych), takich jak Bosogast i Bosochind , boso w inskrypcji może być skróconą formą dłuższej nazwy. Mogło to być również połączone z Bosenheim ( Bad Kreuznach ), małe miasteczko położone kilka mil na północ od Frei-Laubersheim, które prawdopodobnie wzięło swoją nazwę od klanu Boso, który osiedlił się tam w połowie V wieku. Drugie słowo, wraet , jest rozumiane jako dialektalna odmiana zachodniogermańskiego * wrait , trzeciej osoby liczby pojedynczej przeszłej formy czasownika * wrītan (grawerować, pisać), terminu regularnie pojawiającego się w inskrypcjach runicznych, opisującego praktykę rzeźbienia lub grawerowanie run. Do czasu poświadczenia to * ai przeszedł monoftongizację w większości dialektów zachodniogermańskich: starosaski wrêt , starofryzyjski wrêt , staroangielski wrât , ale staro-wysoko-niemiecki reiz . Ae w wraet może reprezentować etap przejściowy między dyftongiem * ai a długą samogłoską, która miała go zastąpić, co może wskazywać na dolnoniemieckie pochodzenie inskrypcji. Trzecie słowo, runa , jest zbiorową formą biernika liczby mnogiej lub pojedynczej słowa „ runa '. Tak więc pierwsza część inskrypcji brzmi: „Boso napisał (the) runy”.
Druga linijka inskrypcji jest trudniejsza do interpretacji. to brzmi:
- þ(i)k ( : ) daþïna (lub dalïna ) : golida (lub godda )
- ᚦᚲ᛫ᛞᚨᚦᛇᚾᚨ᛬ᚷᛟᛚᛁᛞᚨ
Pierwsze słowo, þ(i)k , jest ogólnie interpretowane jako zachodniogermańska forma zaimka biernika drugiej osoby liczby pojedynczej * þik z wcześniejszego pospolitego germańskiego * þek „(do) ciebie”. Alternatywne interpretacje obejmują þo „wtedy” i ik „ja”. Drugie słowo, daþïna lub dalïna , jest rozumiane jako imię kobiece, prawdopodobnie wczesne świadectwo współczesnego imienia Tedina lub kobieca forma dobrze potwierdzonego staro-wysoko-niemieckiego męskiego imienia Tallo . Pojawienie się w nazwie runy ᛇ ( ï ) jest o tyle znamienne, że jest to jedno z zaledwie trzech zweryfikowanych poświadczeń używania runy na obszarze południowogermańskich, pozostałe zawarte są w inskrypcji na sprzączce pforzenskiej oraz w tak zwany Breza fuþark . Ostatnie słowo okazało się najtrudniejsze do interpretacji. Najwyraźniej jest to skończony czasownik odmieniany w trzeciej osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego, chociaż temat pozostaje całkowicie niepewny, podobnie jak podmiot czasownika. Sugestie obejmują golda lub golida „powitany”, godda „dała”, a goida „mówiła”. W związku z tym druga linijka inskrypcji była różnie interpretowana jako „Daþina cię powitała”, „(On) przywitał cię, Daþïna”, „Ja, Daþina, przemówiłem [zaklęcie]”, „Wtedy Dalena przemówiła [zaklęcie] ”lub„ Tobie, Daleno, (on) dał [prezenty]”.
Heraldyka
Fibula Frei-Laubersheim pojawia się jako ładunek w miejskim herbie Frei-Laubersheim . Zajmuje pole w podstawie na tarczy herbowej , która jest ułożona w płaszcz ( podzielona na trzy części w nieco „płaszczowy” wzór).
Zobacz też
przypisy
- Arntz, Helmut (1935). Handbuch der Runenkunde . Halle/Saale.
- Düwel, Klaus (2001). Runenkunde . Stuttgart, JB Metzler. ISBN 3-476-13072-X .
- Feist, Zygmunt (1919). „Runen und Zauberwesen im germanischen Altertum” w Arkiv for Nordisk Filologi , 35, s. 243–287.
- Gering, Hugo (1896). „ Neuere Schriften zur Runenkunde ” w Gering, Hugo Zeitschrift für deutsche Philologie Tom 28. Halle, Verlag der Buchhandlung des Waisenhauses, str. 240-241.
- Haubrichs, Wolfgang (1987). „Lautverschiebung in Lothringen” w Bergmann, Rolf (Hg.) Althochdeutsch, II, Wörter und Namen, Forschungsgeschichte . Heidelberg.
- Körber, Karl T. (1900). Inschriften des Mainzer Museums . Moguncja: Verlag des Altertumsvereins.
- Krause, Wolfgang ; Jankuhn, Herbert (1966). Die Runeninschriften im älteren Futhark . Getynga.
- Krogmann, Willy (1978). Die Kultur der alten Germanen. Teil I. Die materiellen Voraussetzungen . Wiesbaden.
- Looijenga, Tineke (2003). Teksty i konteksty najstarszych inskrypcji runicznych . Lejda: Koninklijke Brill NV. ISBN 90-04-12396-2 .
- Nedoma, Robert (2006). „Schrift und Sprache in den südgermanischen Runeninschriften” w: Bammesberger, Alfred Das futhark und seine einzelspraclichen Weiterentwicklungen . Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 3-11-019008-7 .
- Opitz, Stephan (1987). Südgermanische Runeninschriften im älteren Futhark aus der Merowingerzeit . Fryburg i.Br.
- Reiter, Uwe (2006). Bosenheim: Ein Ortsporträt . SWR.de . Źródło: 16.12.2009.
- Rieger, Maks (1874). „Eine neue Runeninschrift” w Höpfner, E.; Zacher, J. Zeitschrift für deutsche Philologie , tom 5, s. 375–381. Halle: Verlag der Buchhandlung des Waisenhauses.
- Steiner-Welz, Sonja (2005), Runenkunde: Die Welt der Germanen . Mannheim: Reinhard Welz.
- Wimmer, Ludwig Franciszek Wojciech (1887). Die Runenschrift . (Aus dem Dänischen übersetzt von F. Holthausen). Berlin Weidmannsche Buchhandlung .