Staroangielski
| Old English | |
|---|---|
| Englisċ , Ænglisċ | |
| |
| Wymowa | [ˈeŋɡliʃ] |
| Region | Anglia (z wyjątkiem Kornwalii i skrajnego północnego zachodu), południowa i wschodnia Szkocja oraz niektóre miejscowości na wschodnich obrzeżach współczesnej Walii . |
| Pochodzenie etniczne | Anglosasi |
| Era | W XIII wieku rozwinął się głównie w średnioangielskich i wczesnych szkockich |
Wczesne formy |
|
| dialekty | |
| Runiczny , później łaciński ( alfabet staroangielski ). | |
| Kody języków | |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | ang |
| ISO 639-6 | ango |
| Glottolog | stary1238 |
 |
| Część serii o |
| staroangielskim |
|---|
Staroangielski ( Englisċ , wymawiane [ˈeŋɡliʃ] ) lub anglosaski , to najwcześniejsza zarejestrowana forma języka angielskiego , używana w Anglii oraz południowej i wschodniej Szkocji we wczesnym średniowieczu . Został przywieziony do Wielkiej Brytanii przez osadników anglosaskich w połowie V wieku, a pierwsze staroangielskie dzieła literackie pochodzą z połowy VII wieku. Po podboju Normanów od 1066 r. język angielski został na pewien czas zastąpiony przez język anglo-normański ( krewny języka francuskiego ) jako język klas wyższych. Uważa się to za koniec ery staroangielskiej, ponieważ w tym okresie język angielski był pod silnym wpływem anglo-normańskiego, przechodząc w fazę znaną obecnie jako średnioangielski w Anglii i wczesny szkocki w Szkocji .
Staroangielski rozwinął się z zestawu dialektów anglo-fryzyjskich lub ingwaeńskich , pierwotnie używanych przez plemiona germańskie , tradycyjnie znane jako Anglowie , Sasi i Jutowie . Gdy w Anglii dominowali osadnicy germańscy, ich język zastąpił języki rzymskiej Brytanii : wspólny język brytyjski , język celtycki ; i łacina , przywieziona do Wielkiej Brytanii przez inwazję rzymską . Staroangielski miał cztery główne dialekty, związane z poszczególnymi królestwami anglosaskimi : Mercian , Northumbrian , Kentish i West Saxon . To Zachodnia Saksonia stworzyła podstawę dla standardu literackiego późniejszego okresu staroangielskiego, chociaż dominujące formy średnioangielskiego i nowożytnego rozwinęły się głównie z Mercian, a szkockie z Northumbrii . Mowa wschodnich i północnych części Anglii podlegała silnym staronordyckim ze względu na panowanie skandynawskie i osadnictwo rozpoczęte w IX wieku.
Staroangielski jest jednym z języków zachodniogermańskich , a jego najbliższymi krewnymi są starofryzyjski i starosaski . Podobnie jak inne stare języki germańskie, bardzo różni się od współczesnego angielskiego i współczesnych szkockich i jest w dużej mierze niezrozumiały dla osób posługujących się współczesnym angielskim lub współczesnymi Szkotami bez nauki. W gramatyce staroangielskiej rzeczowniki, przymiotniki, zaimki i czasowniki mają wiele zakończeń i form fleksyjnych , a szyk wyrazów jest znacznie swobodniejszy. Najstarsze inskrypcje staroangielskie zostały napisane przy użyciu systemu runicznego , ale od około VIII wieku został on zastąpiony wersją alfabetu łacińskiego .
Etymologia
Englisċ , od którego pochodzi słowo angielski , oznacza „odnoszący się do kątów”. W staroangielskim słowo to pochodzi od Angles (jedno z plemion germańskich , które podbiło część Wielkiej Brytanii w V wieku). W IX wieku wszystkie najeżdżające plemiona germańskie były określane jako Englisċ . Wysunięto hipotezę, że Anglowie otrzymali swoją nazwę, ponieważ ich ziemie na wybrzeżu Jutlandii ( obecnie Dania kontynentalna i Szlezwik-Holsztyn ) przypominały haczyk wędkarski . Proto-germańskie * anguz miało również znaczenie „wąski”, odnosząc się do płytkich wód w pobliżu wybrzeża. To słowo ostatecznie wraca do Proto-indoeuropejskiego * h₂enǵʰ- , co również oznacza „wąski”.
Inna teoria głosi, że pochodzenie słowa „wąski” jest bardziej prawdopodobnym powiązaniem z wędkarstwem (jak w przypadku wędkarstwa ), które samo w sobie wywodzi się z rdzenia praindoeuropejskiego (SROKA) oznaczającego zakręt, kąt . Łącznikiem semantycznym jest haczyk wędkarski, który jest zakrzywiony lub wygięty pod kątem. W każdym razie Anglowie mogli być tak nazywani, ponieważ byli ludem rybackim lub pierwotnie byli jego potomkami, a zatem Anglia oznaczałaby „ziemia rybaków ” , a angielski byłby „językiem rybaków”.
Historia
Staroangielski nie był statyczny, a jego użycie obejmowało okres 700 lat, od osadnictwa anglosaskiego w Wielkiej Brytanii w V wieku do końca XI wieku, jakiś czas po inwazji normańskiej . Wskazując, że ustalanie dat jest procesem arbitralnym, Albert Baugh datuje staroangielski na lata 450-1150, okres pełnej fleksji, język syntetyczny . Być może około 85% staroangielskich słów nie jest już używanych, ale te, które przetrwały, są podstawowymi elementami współczesnego słownictwa angielskiego .
Staroangielski jest językiem zachodniogermańskim i rozwinął się z dialektów Ingvaeonic (znanych również jako germańskie z Morza Północnego) z V wieku. Zaczęto go używać na większości terytorium królestw anglosaskich , które stały się Królestwem Anglii . Obejmowało to większość dzisiejszej Anglii, a także część dzisiejszej południowo-wschodniej Szkocji , która przez kilka stuleci należała do królestwa Northumbrii . W innych częściach wyspy nadal używano języków celtyckich ( gaelicki - i być może niektórzy Piktowie - w większości Szkocji, średniowieczny kornwalijski w całej Kornwalii i w sąsiednich częściach Devon , kumbryjski być może do XII wieku w niektórych częściach Kumbrii i walijski w Walii i prawdopodobnie także po angielskiej stronie anglo -walijskiego granica ); z wyjątkiem obszarów osad skandynawskich, gdzie mówiono staronordyckim i obowiązywało prawo duńskie .
Umiejętność czytania i pisania w języku staroangielskim rozwinęła się po chrystianizacji pod koniec VII wieku. Najstarszym zachowanym dziełem literatury staroangielskiej jest Hymn Cædmona , który powstał między 658 a 680 rokiem, ale został spisany dopiero na początku VIII wieku. Istnieje ograniczony zbiór inskrypcji runicznych z okresu od V do VII wieku, ale najstarsze spójne teksty runiczne (zwłaszcza inskrypcje na Szkatułce Franków ) pochodzą z początku VIII wieku. Staroangielski alfabet łaciński został wprowadzony około VIII wieku.
Wraz z zjednoczeniem kilku królestw anglosaskich (poza Danelaw ) przez Alfreda Wielkiego pod koniec IX wieku, język rządu i literatury został ujednolicony wokół dialektu zachodnio-saksońskiego (wczesna saksonia zachodnia). Alfred opowiadał się za edukacją w języku angielskim obok łaciny i zlecił przetłumaczenie wielu dzieł na język angielski; niektóre z nich, jak na przykład traktat papieża Grzegorza I o duszpasterstwie , wydaje się, że zostały przetłumaczone przez samego Alfreda. W języku staroangielskim, typowym dla rozwoju literatury, poezja powstała przed prozą, ale Alfred głównie inspirował rozwój prozy.
Późniejszy standard literacki, pochodzący z końca X wieku, powstał pod wpływem biskupa Æthelwolda z Winchester , a podążali za nim tacy pisarze, jak płodny Ælfric z Eynsham („Gramatyka”). Ta forma języka jest znana jako „ Winchester ” lub częściej jako późny zachodni saksoński . Uważa się, że reprezentuje „klasyczną” formę języka staroangielskiego. Zachował swoją prestiżową pozycję aż do czasu podboju normańskiego, po którym angielski przestał na jakiś czas mieć znaczenie jako język literacki.
Historię języka staroangielskiego można podzielić na:
- Prehistoryczny staroangielski (ok. 450 do 650); w tym okresie staroangielski jest w większości językiem zrekonstruowanym , ponieważ nie przetrwali żadni świadkowie literaccy (z wyjątkiem ograniczonych dowodów epigraficznych ). Ten język lub blisko spokrewniona grupa dialektów, którymi posługiwali się Anglowie, Sasi i Jutowie, i udokumentowany przed datowaniem staroangielski lub anglosaski, był również nazywany prymitywnym staroangielskim.
- Wczesny staroangielski (ok. 650-900), okres najstarszych tradycji rękopisów, z autorami takimi jak Cædmon , Bede , Cynewulf i Aldhelm .
- Późny staroangielski (ok. 900-1170), ostatni etap języka prowadzący do podboju Anglii przez Normanów i późniejszego przejścia do wczesnego średnioangielskiego .
Po okresie staroangielskim następuje średnioangielski (od XII do XV wieku), wczesny nowożytny angielski (ok. 1480 do 1650) i wreszcie współczesny angielski (po 1650), aw Szkocji wczesni szkoccy (przed 1450), środkowo-szkoccy (ok. 1450 do 1700) i współczesnych Szkotów (po 1700).
dialekty
Tak jak współczesny angielski nie jest monolityczny, tak staroangielski różnił się w zależności od miejsca. Pomimo różnorodności języka germańskojęzycznych migrantów, którzy ustanowili staroangielski w Anglii i południowo-wschodniej Szkocji, możliwa jest rekonstrukcja proto-staroangielskiego jako dość jednolitego języka. W większości różnice między poświadczonymi regionalnymi dialektami języka staroangielskiego rozwinęły się raczej w Anglii i południowo-wschodniej Szkocji niż na kontynencie europejskim. Chociaż od X wieku pismo staroangielskie ze wszystkich regionów było zgodne z pisemnym standardem oparty na późnej zachodniej Saksonii, w mowie staroangielski nadal wykazywał wiele lokalnych i regionalnych odmian, które pozostały w średnioangielskim i do pewnego stopnia dialektach nowoangielskich .
Cztery główne formy dialektalne języka staroangielskiego to Mercian , Northumbrian , Kentish i West Saxon . Mercian i Northumbrian są razem określane jako Anglian . Pod względem geograficznym region Northumbrii leżał na północ od rzeki Humber; Mercian leżał na północ od Tamizy i na południe od rzeki Humber; Zachodnia Saksonia leżała na południe i południowy zachód od Tamizy; a najmniejszy region Kentish leżał na południowy wschód od Tamizy, mały zakątek Anglii. Region Kentish, zasiedlony przez Jutów z Jutlandii, ma najskromniejsze pozostałości literackie. Termin zachodniosaksoński jest reprezentowany przez dwa różne dialekty: wczesny saksoński zachodni i późny saksoński zachodni. Hogg zasugerował, że te dwa dialekty byłyby odpowiednio nazwane odpowiednio Alfredian Saxon i Æthelwoldian Saxon , aby naiwny czytelnik nie zakładał, że są one powiązane chronologicznie.
Każdy z tych czterech dialektów był powiązany z niezależnym królestwem na wyspach. Spośród nich Northumbria na południe od Tyne i większość Mercji zostały opanowane przez Wikingów w IX wieku. Część Mercji, której udało się obronić, oraz cały Kent zostały następnie włączone do Wessex pod panowaniem Alfreda Wielkiego . Od tego czasu dialekt zachodniosaksoński (wówczas w formie znanej obecnie jako wczesny saksoński zachodni) został ujednolicony jako język rządzenia i jako podstawa wielu dzieł literackich i materiałów religijnych wyprodukowanych lub przetłumaczonych z łaciny w tym okresie .
Późniejszy standard literacki znany jako późno zachodnio-saksoński (patrz Historia powyżej), chociaż skupiony w tym samym regionie kraju, wydaje się nie pochodzić bezpośrednio od wczesnego zachodnio-saksońskiego Alfreda. Na przykład dawny dyftong / iy / miał tendencję do monoftongizacji do / i / w EWS, ale do / y / w LWS.
Ze względu na centralizację władzy i zniszczenia dokonane przez najazdy Wikingów, po zjednoczeniu Alfreda istnieje stosunkowo niewiele pisemnych wzmianek o dialektach spoza Saksonii Zachodniej. Jednak niektóre teksty Mercian nadal były pisane, a wpływ Mercian jest widoczny w niektórych tłumaczeniach wyprodukowanych w ramach programu Alfreda, z których wiele zostało wyprodukowanych przez uczonych Mercian. Z pewnością nadal mówiono innymi dialektami, o czym świadczy ciągłe zróżnicowanie między ich następcami w średnim i współczesnym języku angielskim. W rzeczywistości to, co stałoby się standardowymi formami średnioangielskiego i współczesnego angielskiego, wywodzi się raczej z Mercian niż z Zachodniej Saksonii, podczas gdy Szkoci rozwinęli się z dialektu Northumbrii. Kiedyś twierdzono, że ze względu na położenie w sercu Królestwa Wessex relikty anglosaskiego akcentu, idiomu i słownictwa najlepiej zachowały się w dialekcie Somerset .
Aby uzyskać szczegółowe informacje na temat różnic dźwiękowych między dialektami, zobacz Historia fonologiczna staroangielskiego § Dialekty .
Wpływ innych języków
Wydaje się, że na język osadników anglosaskich nie wpłynął znacząco rodzimy brytyjski język celtycki , który w dużej mierze wyparł . Liczba zapożyczeń celtyckich wprowadzonych do języka jest bardzo mała, chociaż terminy dialektyczne i toponimiczne są częściej zachowywane w strefach kontaktowych języka zachodniego (Cumbria, Devon, Welsh Marches and Borders i tak dalej) niż na wschodzie. Jednak pojawiły się różne sugestie dotyczące możliwego wpływu, jaki celtycki mógł mieć na rozwój składni języka angielskiego w okresie post-staroangielskim, na przykład regularne progresywna i analityczny szyk wyrazów , jak również ewentualny rozwój peryferyjnego czasownika pomocniczego do . Idee te generalnie nie zyskały szerokiego poparcia ze strony lingwistów, zwłaszcza że wiele teoretyzowanych brytonicyzmów nie rozpowszechniło się aż do późnego średnioangielskiego i wczesnego nowożytnego angielskiego, oprócz faktu, że podobne formy istnieją w innych współczesnych językach germańskich.
Staroangielski zawierał pewną liczbę zapożyczeń z łaciny , która była naukową i dyplomatyczną lingua franca Europy Zachodniej. Czasami możliwe jest podanie przybliżonych dat zapożyczeń poszczególnych łacińskich słów na podstawie wzorców zmian dźwięku, którym przeszły. Niektóre łacińskie słowa zostały już zapożyczone z języków germańskich, zanim przodkowie Anglów i Sasów opuścili kontynentalną Europę i udali się do Wielkiej Brytanii. Więcej weszło do języka, gdy Anglosasi nawrócili się na chrześcijaństwo a kapłani mówiący po łacinie stali się wpływowi. Również dzięki irlandzkim misjonarzom chrześcijańskim wprowadzono alfabet łaciński i przystosowano go do pisania w języku staroangielskim , zastępując wcześniejszy system runiczny. Niemniej jednak największy transfer słów opartych na łacinie (głównie starofrancuskich ) na język angielski nastąpił po podboju normańskim w 1066 r., A zatem w okresie średnioangielskim , a nie staroangielskim.
Innym źródłem zapożyczeń był staronordycki , który zetknął się ze staroangielskim za pośrednictwem skandynawskich władców i osadników w Danelaw od końca IX wieku oraz za panowania Cnuta i innych królów duńskich na początku XI wieku. Wiele nazw miejscowości we wschodniej i północnej Anglii ma pochodzenie skandynawskie. Zapożyczenia nordyckie są stosunkowo rzadkie w literaturze staroangielskiej i są to głównie terminy odnoszące się do rządu i administracji. Standard literacki opierał się jednak na dialekcie zachodnio-saksońskim , z dala od głównego obszaru wpływów skandynawskich; wpływ języka nordyckiego mógł być większy we wschodnich i północnych dialektach. Z pewnością w średnioangielskich , które częściej opierają się na dialektach wschodnich, widoczne stają się silne wpływy nordyckie. Współczesny angielski zawiera wiele, często codziennych, słów zapożyczonych ze staronordyckiego, a uproszczenie gramatyczne, które nastąpiło po okresie staroangielskim, jest również często przypisywane wpływom nordyckim.
Wpływ staronordyckiego z pewnością pomógł przenieść angielski z języka syntetycznego wzdłuż kontinuum do bardziej analitycznego szyku słów , a staronordycki najprawdopodobniej wywarł większy wpływ na język angielski niż jakikolwiek inny język. Zapał Wikingów w Danelaw do komunikowania się z ich anglosaskimi sąsiadami wywołał tarcie, które doprowadziło do erozji skomplikowanych fleksyjnych końcówek słów. Notatki Simeona Pottera:
Nie mniej dalekosiężny był wpływ języka skandynawskiego na końcówki fleksyjne języka angielskiego, przyspieszając niszczenie i niwelowanie form gramatycznych, które stopniowo rozprzestrzeniały się z północy na południe. Był to przecież wpływ zbawienny. Zysk był większy niż strata. Nastąpił wzrost bezpośredniości, jasności i siły.
Siła wpływu Wikingów na język staroangielski wynika z faktu, że nieodzowne elementy języka – zaimki , modały , porównania , przysłówki zaimkowe (jak stąd i razem ), spójniki i przyimki – wykazują najbardziej zaznaczone wpływy duńskie; najlepszy dowód wpływów skandynawskich pojawia się w obszernych zapożyczeniach słów, ponieważ, jak wskazuje Jespersen, od tego czasu nie istnieją żadne teksty ani w Skandynawii, ani w północnej Anglii, które dawałyby pewne dowody wpływu na składnię. Wpływ staronordyckiego na staroangielski był merytoryczny, wszechobecny i miał charakter demokratyczny. Staronordycki i staroangielski były do siebie bardzo podobne jak kuzyni, a mając kilka wspólnych słów, mówcy z grubsza się rozumieli; z czasem fleksje zanikły i pojawił się wzorzec analityczny. To jest najbardziej
ważne jest, aby uznać, że w wielu słowach język angielski i skandynawski różniły się głównie elementami fleksyjnymi. Treść tego słowa była tak prawie taka sama w obu językach, że tylko końcówki utrudniały wzajemne zrozumienie. W mieszanej populacji, która istniała w Danelaw, zakończenia te musiały prowadzić do wielu nieporozumień, stopniowo zacierając się i ostatecznie gubiąc.
To mieszanie się ludów i języków zaowocowało „uproszczeniem gramatyki języka angielskiego”.
Fonologia
Spis telefonów naziemnych z wczesnej Saksonii Zachodniej jest następujący.
| Wargowy | Dentystyczny | Pęcherzykowy |
Post- pęcherzykowe |
Palatalny | Tylnojęzykowy | krtaniowy | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowy | M | ( n̥ ) rz | ( ŋ ) | ||||
| Zatrzymywać się | p.b _ | t d | k ( ɡ ) | ||||
| Afrykata | tʃ ( dʒ ) | ||||||
| Frykatywny | fa ( v ) | θ ( ð ) | s ( z ) | ʃ | ( ç ) | x ɣ | ( godzina ) |
| przybliżony | ( l̥ ) l | J | ( w̥ ) w | ||||
| Tryl | ( r̥ ) r |
Dźwięki ujęte w nawiasy w powyższej tabeli nie są uważane za fonemy :
- [dʒ] jest alofonem / j / występującym po / n / i gdy jest bliźniacze (podwojone).
- [ŋ] jest alofonem / n / występującym przed [k] i [ɡ].
- [v, ð, z] to dźwięczne alofony odpowiednio /f, θ, s/ , występujące pomiędzy samogłoskami lub dźwięcznymi spółgłoskami , gdy akcentowano poprzedzający je dźwięk.
- [h, ç] to alofony /x/ występujące odpowiednio na początku wyrazu lub po samogłosce przedniej.
- [ɡ] jest alofonem / ɣ / występującym po / n / lub po podwojeniu. W pewnym momencie przed okresem średnioangielskim, [ɡ] również stało się słowem wymowy-początkowo.
- sonoranty bezdźwięczne [w̥, l̥, n̥, r̥] występują po [h] w ciągach /xw, xl, xn, xr/ .
Powyższy system jest w dużej mierze podobny do współczesnego angielskiego , z wyjątkiem tego, że [ç, x, ɣ, l̥, n̥, r̥] (i [w̥] dla większości mówców ) zostały ogólnie utracone, podczas gdy dźwięczne afrykaty i frykaty (obecnie także włączając /ʒ/ ) stały się niezależnymi fonemami, podobnie jak /ŋ/ .
| Przód | Z powrotem | |||
|---|---|---|---|---|
| niezaokrąglone | bułczasty | niezaokrąglone | bułczasty | |
| Zamknąć | ja ja | y yː | ty uː | |
| Środek | e eː | o oː | ||
| otwarty | æ æː | ɑ ɑː | ( ɒ ) | |
Samogłoska otwarta tylna zaokrąglona [ɒ] była alofonem krótkiego / ɑ /, który występował w sylabach akcentowanych przed spółgłoskami nosowymi (/ m / i / n /). Było różnie pisane albo ⟨a⟩, albo ⟨o⟩.
Dialekty anglikańskie miały również zaokrągloną samogłoskę środkowo-przednią / ø (ː) / , zapisywaną jako ⟨œ⟩, która wyłoniła się z i-umlaut z / o (ː) / . W zachodniej Saksonii i Kentish połączył się już z / e (ː) / przed pierwszą prozą pisaną.
|
Pierwszy element |
Krótki ( monomoraiczny ) |
Długie (bimoryczne) |
|---|---|---|
| Zamknąć | iy̯ | iːy̯ |
| Środek | eo̯ | eːo̯ |
| otwarty | ćɑ̯ | æːɑ̯ |
Inne dialekty miały różne systemy dyftongów. Na przykład dialekt Northumbrii zachował / i (ː) o̯ / , który połączył się z / e (ː) o̯ / w zachodniej Saksonii.
Aby uzyskać więcej informacji na temat różnic w dialektach, zobacz Historia fonologiczna języka staroangielskiego (dialekty) .
Zmiany dźwięku
Niektóre z głównych zmian dźwiękowych zachodzących w prehistorii i historii staroangielskiego były następujące:
- Przód [ɑ (ː)] do [æ (ː)] , z wyjątkiem sytuacji, gdy jest nosowy lub następuje po nim spółgłoska nosowa („rozjaśnienie anglo-fryzyjskie”), częściowo odwrócone w niektórych pozycjach przez późniejsze „przywrócenie” lub wycofanie.
- Monoftongizacja dyftongu [ai] i modyfikacja pozostałych dwugłosek do typu wysokościowo-harmonicznego .
- Dyftongizacja długich i krótkich samogłosek przednich w określonych pozycjach („łamanie”).
- Palatalizacja welarów [k], [ɡ], [ɣ], [sk] do [tʃ], [dʒ], [j], [ʃ] w niektórych środowiskach przednich samogłosek.
- Proces znany jako i-mutacja (który na przykład doprowadził do współczesnych myszy jako liczby mnogiej myszy ).
- Utrata niektórych słabych samogłosek w końcowych i środkowych pozycjach; redukcja pozostałych nieakcentowanych samogłosek.
- Dyftongizacja niektórych samogłosek przed niektórymi spółgłoskami, gdy poprzedza samogłoskę tylną („mutacja wsteczna”).
- Utrata / x / między samogłoskami lub między dźwięczną spółgłoską a samogłoską, z wydłużeniem poprzedzającej samogłoski.
- Złożenie dwóch kolejnych samogłosek w jedną samogłoskę.
- „Podniebienny umlaut”, który nadał formy takie jak sześć (porównaj niemieckie sechs ).
Aby uzyskać więcej informacji na temat tych procesów, zobacz główny artykuł, do którego link znajduje się powyżej. Aby zapoznać się ze zmianami dźwiękowymi przed i po okresie staroangielskim, zobacz Fonologiczna historia języka angielskiego .
Gramatyka
Morfologia
Odmiana rzeczowników w pięciu przypadkach : mianownik , biernik , dopełniacz , celownik , instrumentalny ; trzy rodzaje : męski, żeński, nijaki; i dwie liczby : pojedyncza i mnoga; i są silne lub słabe. Instrumental jest szczątkowy i używany tylko z męską i nijaką liczbą pojedynczą i często zastępowany celownikiem . Tylko zaimki i mocne przymiotniki zachowują oddzielne instrumenty formy. Istnieją również nieliczne dowody z wczesnego Northumbrii na szósty przypadek: miejscownik . Dowody pochodzą z runicznych z Northumbrii (np. ᚩᚾ ᚱᚩᛞᛁ na rodi „na krzyżu”).
Przymiotniki zgadzają się z rzeczownikami pod względem wielkości liter, rodzaju i liczby i mogą być mocne lub słabe. Zaimki i czasami imiesłowy zgadzają się co do wielkości liter, rodzaju i liczby. Zaimki osobowe w pierwszej i drugiej osobie czasami rozróżniają formy dwuliczbowe . Przedimek określony sē i jego odmiany służą jako przedimek określony („the”), przymiotnik wskazujący („to”) i zaimek wskazujący . Inne demonstracje to þēs („to”) i ġeon („to tam”). Te słowa odmieniają się ze względu na wielkość liter, rodzaj i liczbę. Przymiotniki mają zarówno mocne, jak i słabe zestawy zakończeń, słabe są używane, gdy obecny jest również określony lub dzierżawczy determinant .
Czasowniki odmienne dla trzech osób : pierwsza, druga i trzecia; dwie liczby: pojedyncza, mnoga; dwa czasy : teraźniejszy i przeszły; trzy tryby : oznajmujący , łączący i rozkazujący ; i są mocne (pokazują ablaut) lub słabe (pokazują przyrostek dentystyczny). Czasowniki mają dwie bezokolicznika : nagi i związany; oraz dwa imiesłowy : teraźniejszy i przeszły. Tryb łączący ma formy przeszłe i teraźniejsze. Czasowniki skończone zgadzają się z podmiotami w osobie i liczbie. The czas przyszły , strona bierna i inne aspekty są tworzone za pomocą związków. Przyimki są przeważnie przed, ale często są po ich przedmiocie. Jeśli dopełnienie przyimka jest zaznaczone w celowniku, przyimek może być umieszczony w dowolnym miejscu zdania.
Pozostałości staroangielskiego systemu przypadków we współczesnym angielskim występują w formie kilku zaimków (takich jak ja/ja/mój , ona/jej , kto/kto/czyj ) oraz w końcówce dzierżawczej -'s , która pochodzi od końcówka dopełniacza rodzaju męskiego i nijakiego -es . Współczesna angielska końcówka liczby mnogiej -(e)s pochodzi od staroangielskiego -as , ale to ostatnie dotyczyło tylko „mocnych” rzeczowników rodzaju męskiego w mianowniku i bierniku; w innych przypadkach używano różnych końcówek liczby mnogiej. Rzeczowniki staroangielskie miały rodzaj gramatyczny , podczas gdy współczesny angielski ma tylko rodzaj naturalny. Użycie zaimka może odzwierciedlać rodzaj naturalny lub gramatyczny, gdy są one sprzeczne, jak w przypadku ƿīf , rzeczownika rodzaju nijakiego odnoszącego się do osoby płci żeńskiej.
W staroangielskim konstrukcje złożone werbalne są początkiem czasów złożonych we współczesnym angielskim . Staroangielskie czasowniki obejmują mocne czasowniki , które tworzą czas przeszły przez zmianę samogłoski rdzenia, oraz słabe czasowniki , które używają przyrostka, takiego jak -de . Podobnie jak we współczesnym angielskim i charakterystyczne dla języków germańskich, czasowniki tworzyły dwie wielkie klasy: słabe (regularne) i mocne (nieregularne). Podobnie jak dzisiaj, staroangielski miał mniej silnych czasowników, a wiele z nich z czasem rozpadło się na słabe formy. Wtedy, tak jak teraz, przyrostki dentystyczne wskazywały na czas przeszły słabych czasowników, jak w pracował i pracował .
Składnia
Składnia języka staroangielskiego jest podobna do składni współczesnego języka angielskiego . Pewne różnice są konsekwencją większego poziomu fleksji nominalnej i werbalnej, co pozwala na swobodniejszy szyk wyrazów .
- Domyślna kolejność słów to czasownik-drugi w zdaniach głównych i czasownik-końcowy w zdaniach podrzędnych
- Nie – wsparcie w pytaniach i zaprzeczeniach. Pytania były zwykle tworzone przez odwrócenie podmiotu i czasownika skończonego , a przeczenia przez umieszczenie ne przed czasownikiem skończonym, niezależnie od tego, który czasownik.
- Wiele negatywów może nakładać się na siebie w zdaniu, wzmacniając się nawzajem ( zgoda negatywna ).
- Zdania ze zdaniami podrzędnymi typu „kiedy X, Y” (np. „Kiedy wróciłem do domu, zjadłem obiad”) nie używają koniunkcji typu wh, ale raczej koniunkcji korelacyjnej typu th , takiej jak þā , inaczej oznaczającej „wtedy” (np. þā X, þā Y zamiast „kiedy X, Y”). Słowa wh są używane tylko jako pytania pytające i jako zaimki nieokreślone .
- Podobnie formy wh- nie były używane jako zaimki względne . Zamiast tego używa się nieodmiennego słowa þe , często poprzedzonego (lub zastąpionego) odpowiednią formą przedimka/demonstrative se .
Ortografia
Staroangielski został po raz pierwszy zapisany w runach , przy użyciu futhorc - zestawu run wywodzącego się z germańskiego 24-znakowego starszego futhark , rozszerzonego o pięć kolejnych run używanych do reprezentowania anglosaskich dźwięków samogłosek, a czasem o kilka dodatkowych znaków. Od około VIII wieku system runiczny został wyparty przez (drobne) pół-uncjalne pismo alfabetu łacińskiego wprowadzone przez irlandzkich misjonarzy chrześcijańskich. Zostało to zastąpione skryptem wyspiarskim , kursywa i spiczasta wersja pisma pół-uncjalnego. Było to używane do końca XII wieku, kiedy maleńka kontynentalna karolińska (znana również jako Karolina ) zastąpiła wyspiarską.
W ówczesnym alfabecie łacińskim nadal brakowało liter ⟨j⟩ i ⟨w⟩, a także nie było ⟨v⟩ w odróżnieniu od ⟨u⟩; ponadto rodzima pisownia staroangielska nie używała ⟨k⟩, ⟨q⟩ ani ⟨z⟩. Pozostałe 20 liter łacińskich zostało uzupełnionych o cztery kolejne: ⟨ æ ⟩ ( æsc , współczesny popiół ) i ⟨ ð ⟩ ( ðæt , obecnie nazywany eth lub edh ), które były zmodyfikowanymi literami łacińskimi oraz cierniem ⟨ þ ⟩ i wynn ⟨ ƿ ⟩ , które są zapożyczeniami z futhorc. Kilka par liter zostało użytych jako digrafy , reprezentujące pojedynczy dźwięk. Użyto również nuty tyrońskiej ⟨ ⁊ ⟩ (znak podobny do cyfry 7) dla spójnika i . Powszechnym skrótem skrybów był cierń z uderzeniem ⟨ ꝥ ⟩, który był używany dla zaimka þæt . Makrony nad samogłoskami były pierwotnie używane nie do oznaczania długich samogłosek (jak we współczesnych wydaniach), ale do wskazywania akcentu lub jako skróty następujących po nich m lub n .
Współczesne wydania rękopisów staroangielskich na ogół wprowadzają pewne dodatkowe konwencje. Stosowane są współczesne formy liter łacińskich, w tym ⟨g⟩ zamiast wyspiarskiego G , ⟨s⟩ dla długiego S i inne, które mogą znacznie różnić się od pisma wyspiarskiego, zwłaszcza ⟨e⟩, ⟨f⟩ i ⟨r⟩ . Makrony są używane do oznaczania długich samogłosek, gdzie w oryginale zwykle nie rozróżniano samogłosek długich i krótkich. (W niektórych starszych wydaniach zastosowano ostry akcent , aby zachować spójność z konwencjami staronordyckimi). Ponadto współczesne wydania często rozróżniają welarne i podniebienne ⟨ c ⟩ i ⟨ g ⟩ umieszczając kropki nad podniebieniami: ⟨ ċ ⟩, ⟨ ġ ⟩. Litera wynn ⟨ ƿ ⟩ jest zwykle zastępowana przez ⟨ w ⟩, ale æsc , eth i cierń są zwykle zachowywane (z wyjątkiem sytuacji, gdy eth jest zastępowane przez cierń).
W przeciwieństwie do nowożytnej ortografii angielskiej ortografia staroangielska była dość regularna , z przeważnie przewidywalną zgodnością między literami a fonemami . Zwykle nie było żadnych cichych liter - na przykład w słowie cniht wymawiano zarówno ⟨c⟩, jak i ⟨h⟩ (/ knixt ~ kniçt /), w przeciwieństwie do ⟨k⟩ i ⟨gh⟩ we współczesnym rycerzu ( / naɪt /). W poniższej tabeli wymieniono staroangielskie litery i dwuznaki wraz z reprezentowanymi przez nie fonemami, używając tej samej notacji, co w sekcji Fonologia powyżej.
| Postać | Transkrypcja IPA | Opis i uwagi |
|---|---|---|
| A | / ɑ / , / ɑː / | Odmiany pisowni, takie jak ⟨land⟩ ~ ⟨lond⟩ („land”), sugerują, że krótka samogłoska miała zaokrąglony alofon [ɒ] przed / m / i / n / , gdy występowała w sylabach akcentowanych. |
| A | /ɑː/ | Używany we współczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego / ɑ / . |
| ć | /æ/ , /æː/ | Dawniej używano dwuznaku ⟨ae⟩; ⟨æ⟩ stało się bardziej powszechne w VIII wieku i było standardem po 800 roku. W rękopisach Kentish z IX wieku użyto formy ⟨æ⟩, w której brakowało górnego haka części ⟨a⟩; nie jest jasne, czy to reprezentowało /æ/ czy /e/ . Zobacz też ę . |
| ǣ | /ćː/ | Używany we współczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego / æ/ . |
| B | /B/ | |
| [v] (alofon / f / ) | Używane w ten sposób we wczesnych tekstach (przed 800 rokiem). Na przykład słowo „snopy” jest pisane jako scēabas we wczesnym tekście, ale później (i częściej) jako scēafas . | |
| C | /k/ | |
| /tʃ/ | Wymowa / tʃ / jest czasami zapisywana ze znakiem diakrytycznym przez współczesnych redaktorów: najczęściej ⟨ ċ ⟩, czasami ⟨č⟩ lub ⟨ç⟩. Przed spółgłoską wymowa jest zawsze /k/ ; na końcu słowa po ⟨i⟩ jest to zawsze / tʃ / . W przeciwnym razie potrzebna jest znajomość historii tego słowa, aby z całą pewnością przewidzieć wymowę, chociaż najczęściej występuje / tʃ / przed samogłoskami przednimi (innymi niż [y] ) i / k / gdzie indziej. (Aby uzyskać szczegółowe informacje, zob Historia fonologiczna języka staroangielskiego § Palatalizacja .) Zobacz także dwuznaki cg , sc . | |
| CG | [ddʒ] , rzadko [ɡɡ] (po samogłosce) | Geminacja zachodniogermańska proto-germańskiego * g zaowocowała dźwięcznym bliźniaczym podniebiennym / jj / (fonetycznie [ddʒ] ). W konsekwencji dźwięczny bliźniaczy welarny / ɣɣ / (fonetycznie [ɡɡ] ) był rzadki w staroangielskim, a jego etymologiczne pochodzenie w słowach, w których występuje (np. frocga „żaba”) jest niejasne. Alternatywne pisownie obu bliźniąt obejmowały ⟨gg⟩, ⟨gc⟩, ⟨cgg⟩, ⟨ccg⟩ i ⟨gcg⟩. W ortografii staroangielskiej nie rozróżniano tych dwóch bliźniąt; we współczesnych wydaniach czasami zapisywany jest bliźniak podniebienia ⟨ ċġ ⟩, aby odróżnić go od welarnego ⟨ cg ⟩. |
| [dʒ] lub [g] (po /n/ ) | Po / n/ , / j / zostało zrealizowane jako [dʒ] , a / ɣ/ zostało zrealizowane jako [ɡ] . Pisownia ⟨ncg⟩, ⟨ngc⟩, a nawet ⟨ncgg⟩ była czasami używana zamiast zwykłego ⟨ng⟩. Dodanie ⟨c⟩ do ⟨g⟩ w pisowni, takiej jak ⟨cynincg⟩ i ⟨cyningc⟩ dla ⟨cyning⟩, mogło być sposobem na pokazanie, że słowo to było wymawiane ze zwartą, a nie frykatywną; pisownia z tylko ⟨nc⟩, taka jak ⟨cyninc⟩, jest również spotykana. Aby ujednoznacznić, klaster kończący się afrykatem podniebiennym jest czasami zapisywany przez współczesnych redaktorów ⟨ nċġ ⟩ (lub ⟨ nġċ ⟩). | |
| D | /D/ | W najwcześniejszych tekstach reprezentował także /θ/ (zob. þ ). |
| D | /θ/ , w tym jego alofon [ð] | Nazywany ðæt w staroangielskim; teraz nazywa się eth lub edh. Pochodzi z wyspiarskiej formy ⟨d⟩ z dodatkiem poprzeczki. Zarówno ⟨þ⟩, jak i ⟨ð⟩ mogą reprezentować alofony /θ/ , bezdźwięczne [θ] lub dźwięczne [ð] , ale niektóre teksty wykazują tendencję do używania ⟨þ⟩ na początku słów i ⟨ð⟩ w środku lub koniec słowa. Zobacz także þ . |
| mi | /e/ , /eː/ | |
| mi | /æ/ , /æː/ | Nowoczesna substytucja redakcyjna zmodyfikowanej formy Kentish ⟨ æ ⟩ (patrz æ ). Porównaj e caudata , ę . |
| mi | /mi/ | Używany we współczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego / e/ . |
| ee | /æɑ̯/ , /æːɑ̯/ | Czasami oznacza / ɑ / po ⟨ ċ ⟩ lub ⟨ ġ ⟩ (patrz dyftongizacja podniebienna ). |
| ēa | / æːɑ̯ / | Używany we współczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego / æɑ̯/ . Czasami oznacza / ɑː / po ⟨ ċ ⟩ lub ⟨ ġ ⟩. |
| eo | /eo̯/ , /eːo̯/ | Czasami oznacza / o / po ⟨ ċ ⟩ lub ⟨ ġ ⟩ (patrz dyftongizacja podniebienna ). |
| ēo | / eːo̯ / | Używany we współczesnych wydaniach, aby odróżnić od krótkiego /eo̯/ . |
| F | /f/ , w tym jego alofon [v] (ale patrz b ) | |
| G | / ɣ / , w tym jego alofon [ɡ] ; lub / j / , w tym jego alofon [dʒ] , który występuje po ⟨n⟩ | W rękopisach staroangielskich list ten przybierał zwykle formę wyspiarską ⟨ ᵹ ⟩ (patrz też: yogh ). Wymowy [j] i [dʒ] są czasami zapisywane ⟨ ġ ⟩ we współczesnych wydaniach. Słowo - na początku przed inną literą spółgłoski, wymowa jest zawsze fricativem welarnym [ɣ] . Na końcu słowa po ⟨i⟩ jest to zawsze podniebienne [j] . W przeciwnym razie potrzebna jest znajomość historii danego słowa, aby z całą pewnością przewidzieć wymowę, chociaż najczęściej jest to / j / przed i po samogłoskach przednich (innych niż [y] ) i / ɣ / gdzie indziej. (Aby uzyskać szczegółowe informacje, zobacz Historia fonologiczna języka staroangielskiego § Palatalizacja ). |
| H | /x/ , w tym jego alofony [h, ç] | Kombinacje ⟨ hl ⟩, ⟨ hr ⟩, ⟨ hn ⟩, ⟨ hw ⟩ mogły zostać zrealizowane jako bezdźwięczne wersje drugich spółgłosek zamiast jako sekwencje rozpoczynające się od [h] . |
| I | /i/ , /iː/ , rzadko [j] | Chociaż pisownia ⟨g⟩ jest używana dla spółgłoski podniebiennej / j / z najwcześniejszych tekstów staroangielskich, litera ⟨i⟩ występuje również jako pisownia mniejszościowa / j / . Skrybowie z Zachodniej Saksonii zaczęli woleć używać ⟨ri⟩ zamiast ⟨rg⟩ do przeliterowania / rj / występującej w czasownikach takich jak herian i swerian , podczas gdy teksty Mercian i Northumbrii na ogół używały ⟨rg⟩ w pisowni tych słów. |
| I | /I/ | Używane we współczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego / i/ . |
| tj | /iy̯/ , /iːy̯/ | |
| tj | /iːy̯/ | Używany we współczesnych wydaniach, aby odróżnić od krótkiego / iy̯/ . |
| ja | /io̯/ , /iːo̯/ | Do czasu powstania pierwszej prozy pisanej / i (ː) o̯ / połączyło się z / e (ː) o̯ / w każdym dialekcie oprócz Northumbrii, gdzie zachowało się aż do średnioangielskiego. We wczesnej zachodniej Saksonii / e (ː) o̯ / było często pisane ⟨io⟩ zamiast ⟨eo⟩, ale w późnej zachodniej Saksonii tylko pisownia ⟨eo⟩ pozostała powszechna. |
| io | /iːo̯/ | Używany we współczesnych wydaniach, aby odróżnić od krótkiego / io̯/ . |
| k | /k/ | Rzadko używane; ten dźwięk jest zwykle reprezentowany przez ⟨c⟩. |
| l | /l/ | Prawdopodobnie welaryzowany [ɫ] (jak we współczesnym angielskim), gdy znajduje się w pozycji kodowej . |
| M | /M/ | |
| N | / n/ , w tym jego alofon [ŋ] | |
| o | /o/ , /oː/ | Zobacz także _ |
| ō | /oː/ | Używany we współczesnych wydaniach, aby odróżnić od krótkiego /o/ . |
| oe | /ø/ , /øː/ (w dialektach mających ten dźwięk) | |
| oe | /øː/ | Używany w nowoczesnych wydaniach, aby odróżnić od krótkiego / ø / . |
| P | /P/ | |
| kw | /kw/ | Rzadka pisownia / kw / , którą zwykle zapisywano jako ⟨ cƿ ⟩ (⟨ cw ⟩ we współczesnych wydaniach). |
| R | /R/ | Dokładny charakter staroangielskiego / r / nie jest znany; mógł to być aproksymant wyrostka zębodołowego [ɹ] , jak w większości współczesnych języków angielskiego, płat wyrostka zębodołowego [ɾ] lub tryl wyrostka zębodołowego [r] . |
| S | /s/ , w tym jego alofon [z] | |
| sc | / ʃ / lub okazjonalnie / sk / | / ʃ / jest zawsze bliźniacze / ʃ: / między samogłoskami: w ten sposób wymawiano fisċere („rybak”) / ˈfiʃ.ʃe.re/ . Gdy nie jest to inicjał, ⟨sc⟩ jest wymawiane / sk / , jeśli następnym dźwiękiem była samogłoska tylna ( / ɑ / , / o / , / u / ) w czasie palatalizacji, co prowadzi do kontrastów, takich jak fisċ / fiʃ / („ryba”) obok liczby mnogiej fiscas / fis.kɑs/ . Zobacz palatalizacja . |
| T | /T/ | |
| cz | Reprezentowane / θ / w najwcześniejszych tekstach (patrz þ ) | |
| þ | /θ/ , w tym jego alofon [ð] | Nazywany cierniem i pochodzi od runy o tej samej nazwie . W najwcześniejszych tekstach dla tego fonemu używano ⟨ d ⟩ lub ⟨ th ⟩, ale później zostały one zastąpione w tej funkcji przez eth ⟨ ð ⟩ i cierń ⟨ þ ⟩. Eth został po raz pierwszy poświadczony (w zdecydowanie datowanych materiałach) w VII wieku, a cierń w VIII wieku. Eth był bardziej powszechny niż cierń przed czasami Alfreda . Od tego czasu cierń był używany coraz częściej na początku słów, podczas gdy eth było normalne w środku i na końcu słów, chociaż użycie było różne w obu przypadkach. Niektóre współczesne wydania używają tylko ciernia. Zobacz też Wymowa angielskiego ⟨th⟩ . |
| u | /u/ , /uː/ ; także czasami / w / (patrz ƿ ) | |
| uu | Czasami używane dla / w / (patrz ƿ ) | |
| u | /uː/ | Używane we współczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego / u / . |
| w | /w/ | Nowoczesne zastąpienie ⟨ ƿ ⟩. |
| ƿ | /w/ | Nazywany wynn i wywodzący się od runy o tej samej nazwie. We wcześniejszych tekstach skrybów kontynentalnych, a także później na północy, / w / było reprezentowane przez ⟨u⟩ lub ⟨uu⟩. We współczesnych wydaniach wynn jest zastępowane przez ⟨w⟩, aby uniknąć pomyłki z ⟨p⟩. |
| X | /ks/ | |
| y | / y / , / yː / | |
| ȳ | /yː/ | Używany w nowoczesnych wydaniach w celu odróżnienia od krótkiego /y/ . |
| z | /ts/ | Rzadka pisownia dla / ts / ; np. betst („najlepszy”) jest czasami pisane bezt . |
Podwojone spółgłoski są bliźniacze ; bliźniacze fricatives ⟨ ff ⟩, ⟨ ss ⟩ i ⟨ ðð ⟩/⟨ þþ ⟩/⟨ ðþ ⟩/⟨ þð ⟩ są zawsze bezdźwięczne [ff] , [ss] , [θθ] .
Literatura
Pierwsza strona rękopisu Beowulfa z jej otwarciem Hƿæt ƿē Gārde / na ingēar dagum þēod cyninga / þrym ge frunon… „Słuchaj! My, Duńczycy-włócznicy, od dawnych czasów słyszeliśmy o chwale ludowych królów. ..”
Korpus literatury staroangielskiej jest niewielki, ale wciąż znaczący, z około 400 zachowanymi rękopisami. Strumienie pogańskie i chrześcijańskie mieszają się w staroangielskim, jednym z najbogatszych i najbardziej znaczących zbiorów literatury zachowanej wśród wczesnych ludów germańskich. W swoim artykule uzupełniającym do pośmiertnego wydania Bright's Anglo-Saxon Reader z 1935 r . dr James Hulbert pisze:
W takich warunkach historycznych zaginęła niezliczona ilość pism okresu anglosaskiego. Co zawierały, jak ważne były dla zrozumienia literatury przed podbojem, nie mamy możliwości wiedzieć: nie pomagają nam skąpe katalogi bibliotek klasztornych, aw zachowanych dziełach nie ma wzmianek o innych utworach... Jak niekompletne są nasze materiały, może zilustrować dobrze znany fakt, że z nielicznymi i stosunkowo nieistotnymi wyjątkami cała zachowana poezja anglosaska jest zachowana w czterech rękopisach.
Niektóre z najważniejszych zachowanych dzieł literatury staroangielskiej to Beowulf , poemat epicki ; Kronika anglosaska , zapis wczesnej historii Anglii; Franks Casket , wpisany wczesny artefakt z fiszbinami; i Hymn Caedmona , chrześcijański poemat religijny. Istnieje również wiele zachowanych dzieł prozatorskich, takich jak kazania i żywoty świętych, tłumaczenia biblijne i przetłumaczone dzieła łacińskie Ojców wczesnego Kościoła, dokumenty prawne, takie jak prawa i testamenty, oraz praktyczne prace z gramatyki, medycyny i geografii . Mimo to poezja jest uważana za serce literatury staroangielskiej. Prawie wszyscy autorzy anglosascy są anonimowi, z kilkoma wyjątkami, takimi jak Bede i Cædmon . Cædmon, najwcześniejszy angielski poeta znany z imienia, służył jako świecki brat w klasztorze w Whitby.
Beowulf
Pierwszy przykład pochodzi z początkowych wersów ludowego eposu Beowulf , poematu liczącego około 3000 wersów. Ten fragment opisuje, jak legendarny przodek Hrothgara , Scyld , został znaleziony jako niemowlę, wyrzucony na brzeg i adoptowany przez szlachecką rodzinę. Tłumaczenie jest dosłowne i przedstawia oryginalny szyk poetycki. Jako taka nie jest typowa dla prozy staroangielskiej. Wszędzie tam, gdzie było to praktyczne, używano współczesnych pokrewnych słów oryginalnych, aby dać bliskie przybliżenie klimatu oryginalnego wiersza.
Słowa w nawiasach są implikowane w staroangielskim przez rzeczownik, a pogrubione słowa w nawiasach to wyjaśnienia słów, które mają nieco inne znaczenie we współczesnym kontekście. Zwróć uwagę, w jaki sposób poeta używa słów takich jak lo lub oto . To użycie jest podobne do what-ho! , zarówno wyrazem zdziwienia, jak i wezwaniem do zwrócenia na siebie uwagi.
Poezja angielska opiera się na stresie i aliteracji. W aliteracji pierwsza spółgłoska w słowie jest aliterowana z tą samą spółgłoską na początku innego słowa, jak w przypadku G ār-Dena i ġear -dagum . Samogłoski aliterują z jakąkolwiek inną samogłoską, jak z æ þelingas i e llen . W poniższym tekście pogrubione są litery będące aliteracjami.
| Oryginalny | Reprezentacja ze skonstruowanymi pokrewnymi | |
| 1 | Cześć! ƿē G ār-Dena w ġ eār-dagum, | Co! My z Gare-Danes (dosł. Spear-Danes) w dawnych czasach, |
| þ ēod-cyninga, þ rym ġefrūnon, | z thede (narodu / ludu) - królów, did thrum (chwała) frain (dowiedz się o pytając) , | |
| hu ðā æ þelingas e llen fremedon. | jak ci athelingowie (szlachcice) ellen (męstwo/odwaga/gorliwość) freme (promowali) . | |
| Oft Sc yld Sc ēfing sc eaþena þrēatum, | Często Scyld Scefing rozpraszał zagrożenia (wojska) , | |
| 5 | m onegum m ǣġþum, meodosetla oftēah, | wielu maegthów (klanów; por. irlandzki pokrewny Mac- ) , kanap z miodem pitnym atee (pozbawić) , |
| e gsode eo rlas. Syððan ǣ reszta ƿearð | [i] ugg (wywoływać wstręt, przerażać; związane z „brzydkimi”) hrabiami. Sith (od, od kiedy) erst (pierwszy) [on] wart (stał się) | |
| f ēasceaft f unden, hē þæs f rōfre ġebād, | [w] niewielu (bez środków do życia) znalezionych, ten z tego frover (komfortu) siedziby, | |
| ƿ ēox pod ƿ olcnum, ƿ eorðmyndum þāh, | [i] woskowany pod welkinem (firmamentem / chmurami) , [i pośród] wartościowej mięty (honor / kult) theed (prosperował / prosperował) | |
| o ðþæt mu ǣ ġhƿylc þāra y mbsittendra | poza tym (do tego czasu) mu każdy z tych umsitterów (tych „siedzących” lub mieszkających na rondzie) | |
| 10 | ofer h ronrāde h ȳran scolde, | przez wielorybią drogę ( kenning dla „morza”) usłyszeć powinno, |
| g omban g yldan. Þæt ƿæs g ōd cyning! | [i] yeme (uwaga / posłuszeństwo; związane z „bez gorliwości”) wydajność. To był dobry król! |
Oto dość naturalne tłumaczenie na współczesny angielski, chociaż sformułowanie fragmentu staroangielskiego było często zachowane stylistycznie, mimo że nie jest to typowe we współczesnym angielskim:
Co! My, Duńczycy-włócznicy, w starożytności dopytywaliśmy się o chwałę królów-narodów, jak książęta wykazywali się męstwem.
Często Shield, syn/potomek Snopa, wyrywał ławki z miodem pitnym bandom wroga wielu plemion - przerażał ludzi!
Po tym, jak po raz pierwszy doświadczył nędzy (przez niego), spotkał się z tym pocieszeniem; rósł pod chmurami nieba i rozkwitał w uwielbieniu, aż wszyscy okoliczni ludzie musieli go słuchać na wielorybiej drodze (tj. morzu) i oddać mu hołd. To był dobry król!
Modlitwa Pańska
Ten tekst Modlitwy Pańskiej jest przedstawiony w znormalizowanym dialekcie wczesno-zachodnio-saksońskim.
| Linia | Oryginalny | IPA | Tłumaczenie słowo w słowo na współczesny angielski | Tłumaczenie |
|---|---|---|---|---|
| [1] | Fæder ūre þū þe eart na heofonum, | [ˈfæ.der ˈuː.re θuː θe æɑ̯rt na ˈheo̯.vo.num] | Ojcze nasz, któryś jest w niebiosach, | Ojcze nasz, który jesteś w niebie, |
| [2] | Sīe þīn nama ġehālgod. | [siːy̯ θiːn ˈnɒ.mɑ jeˈhɑːɫ.ɣod] | Bądź uświęcone Imię Twoje. | Niech będzie uświęcone Twoje Imię. |
| [3] | Tōbecume þīn rīċe, | [ˌtoː.beku.me θiːn ˈriː.t͡ʃe] | Aby przyjść, Twoje królestwo | Niech przyjdzie Twoje królestwo, |
| [4] | Ġeweorðe þīn willa, na eorðan swā swā na heofonum. | [jeˈweo̯rˠ.ðe θiːn ˈwil.lɑ na ˈeo̯rˠ.ðan swɑː swɑː na ˈheo̯.vo.num] | Niech będzie Twoja wola, tak na ziemi, jak iw niebie. | Bądź wola Twoja, tak na ziemi jak iw niebie. |
| [5] | Ūrne dæġhwamlīcan hlāf sele ūs tōdæġ, | [ˈuːrˠ.ne ˈdæj.ʍɑmˌliː.kɑn hl̥ɑːf ˈse.le uːs toːˈdæj] | Sprzedaj nam dziś nasz codzienny bochenek, | Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj, |
| [6] | I forġief ūs ūre gyltas, swā swā wē forġiefaþ ūrum gyltendum. | [ɒnd forˠˈjiy̯f uːs ˈuː.re ˈɣyl.tɑs swɑː swɑː weː forˠˈjiy̯.vɑθ uː.rum ˈɣyl.ten.dum] | I przebacz nam nasze winy, tak jak my przebaczamy naszym winowajcom. | I przebacz nam nasze długi, tak jak my przebaczamy naszym dłużnikom. |
| [7] | I ne ġelǣd þū ūs na costnunge, ac ālīes ūs yfele. | [ɒnd ne jeˈlæːd θuː uːs on ˈkost.nuŋ.ɡe ɑk ɑːˈliːy̯s uːs of ˈy.ve.le] | I nie wódź nas na pokusy, ale od złego nas uchroń. | I nie wódź nas na pokuszenie, ale wybaw nas od złego. |
| [8] | Sōðlīċe. | [ˈsoːðˌliː.t͡ʃe] | Amen. | Amen. |
Karta Cnut
Jest to proklamacja króla Cnuta Wielkiego do jego hrabiego Thorkella Wysokiego i Anglików, napisana w 1020 r. W przeciwieństwie do poprzednich dwóch przykładów, ten tekst jest raczej prozą niż poezją. Dla ułatwienia czytania fragment został podzielony na zdania, podczas gdy pilkery przedstawiają pierwotny podział.
| Oryginalny | Reprezentacja ze skonstruowanymi pokrewnymi |
|---|---|
| Cnut cyning gret jego arcebiscopas i jego leod-biscopas i Þurcyl eorl i ealle jego eorlas i ealne jego þeodscype, tƿelfhynde i tƿyhynde, gehadode i læƿede, na Englalande freondlice. | ¶ Cnut, król, pozdrawia swoich arcybiskupów i swoich lede' (ludowych)' - biskupów i Thorkella, hrabiego, i wszystkich jego hrabiów i cały jego lud , statek większy (mający 1200 szylingów wilkołaka ) i mniejszy (200 szylingów wilkołaka) z kapturem (wyświęcony na kapłana) i lubieżny (świecki) , w Anglii przyjazny. |
| I ic cyðe eoƿ, þæt ic ƿylle beon hold hlaford i unsƿicende do godes gerihtum i rihtre ƿoroldlage. | I oświadczam wam , że będę panem (cywilizowanym) panem i niezachwianym (nieoszukuje) Bożymi prawami (prawami) i prawami (prawami) ziemskimi. |
| ¶ Nazywam mnie gemynde þa geritu i þa ƿord, þe se arcebiscop Lyfing me fram þam papan brohte of Rome, þæt ic scolde æghƿær godes lof upp aræran and unriht alecgan and full frið ƿyrcean be ðære mihte, þe me Bóg Syllan ƿolde. | ¶ Nazywam (wziąłem) sobie na myśl pisma i słowo, które przywiózł z Rzymu arcybiskup Lyfing me od Papieża, abym wszędzie (wszędzie) miłość Bożą (chwała) wznosił (promował) i nieprawe (wyjęty spod prawa) kłamstwa, i pełne dzieło (pokoju) (doprowadzić) mocą, którą Bóg chciał (chciał) [sprzedać] (dać) . |
| ¶ Nu ne ƿandode ic na minum sceattum, þa hƿile þe eoƿ unfrið on handa stod: nu ic mid-godes fultume þæt totƿæmde mid-minum scattum. | ¶ Teraz, ne poszedł (wycofał się/zmienił) ja nie mój strzał (wkład finansowy, por. nordycki pokrewny w scot-free) podczas gdy ty stałeś (znosiłeś) unfrith (zamęt) pod ręką: teraz ja, w połowie (z) Boże wsparcie , które [niezgoda] totwemed (oddzielone/rozproszone) w połowie (z) moim strzałem (wkładem finansowym) . |
| Þa cydde man me, þæt us mara harmm to fundode, þonne us ƿel licode: and þa for ic me sylf mid-þam mannum þe me mid-foron into Denmearcon, þe eoƿ mæstheart of com: and þæt hæbbe mid-godes fultume forene forfangen, þæt eoƿ næfre heonon forð þanon nan unfrið do ne cymð, þa hƿile þe ge me rihtlice healdað i min lif byð. | Tho (wtedy) [a] człowiek zaprzyjaźnił się (dany / dowiedział się) mnie, że wyrządziliśmy nam więcej krzywdy ( spotkaliśmy ) niż nas lubianych (równych) : i chociaż (wtedy) przed (podróżowałem) ja sam, w połowie ( z) tymi ludźmi, którzy w połowie (z) mną przed (podróżowali) do Danii, z których [do] was przyszła największa krzywda (od) : i że [szkoda] mam [ja], w połowie (z) Bożym wsparciem , wcześniej (wcześniej ) forefangen (zaprzeczałem) , że odtąd nigdy nie nadejdzie żaden brak braterstwa (naruszenie pokoju), kiedy słusznie mnie trzymacie (oto jako król), a moje życie nabierze tempa. |
Poniżej znajduje się naturalne tłumaczenie na współczesny angielski, z zachowaną ogólną strukturą fragmentu staroangielskiego. Zauważ, że chociaż „hrabia” jest używany do tłumaczenia jego staroangielskiego pokrewnego „eorl”, „eorl” w staroangielskim nie odpowiada dokładnie „hrabiemu” z późniejszego okresu średniowiecza:
Król Cnut uprzejmie pozdrawia swoich arcybiskupów i biskupów prowincjonalnych, hrabiego Thorkella, wszystkich jego hrabiów i cały swój lud, zarówno tych, którzy mają godność wilkołaka w wysokości 1200 szylingów, jak i tych, którzy mają godność wilkołaka w wysokości 200 szylingów, zarówno wyświęconych, jak i świeckich w Anglii.
I oświadczam wam, że będę dobrym panem i wiernym prawom Bożym i właściwemu prawu świeckiemu.
Przypomniałem sobie pisma i słowa, które arcybiskup Lyfing przyniósł mi od papieża Rzymu, że muszę wszędzie szerzyć kult Boga, zwalczać nieprawość i krzewić doskonały pokój mocą, którą Bóg mi da.
Nigdy nie wahałem się z moimi płatnościami pokojowymi (np. dla Wikingów), podczas gdy ty miałeś konflikt w zasięgu ręki. Ale z Bożą pomocą i moimi płatnościami to zniknęło.
Wtedy powiedziano mi, że zostaliśmy skrzywdzeni bardziej, niż byśmy tego chcieli; i wyruszyłem z ludźmi, którzy mi towarzyszyli, do Danii, skąd przyszła na was największa krzywda; i już temu zapobiegłem z Bożą pomocą, aby odtąd walka nigdy nie przyszła do was stamtąd, dopóki będziecie mnie dobrze traktować, a moje życie będzie trwać.
Słowniki
Wczesna historia
Najwcześniejsza historia leksykografii staroangielskiej sięga samego okresu anglosaskiego , kiedy anglojęzyczni uczeni tworzyli angielskie glosy do tekstów łacińskich . Początkowo były to często marginalne lub interlinearne glosy, ale wkrótce zaczęto je gromadzić na listach słów, takich jak Épinal-Erfurt , Leiden i Corpus Glossaries. Z biegiem czasu te listy słów zostały skonsolidowane i uporządkowane alfabetycznie, aby stworzyć obszerne glosariusze łacińsko-staroangielskie, które częściowo miały charakter słowniki , takie jak glosariusz Kleopatry , glosariusz Harleya i glosariusz brukselski. W niektórych przypadkach materiał w tych glosariuszach był nadal rozpowszechniany i aktualizowany w języka średnioangielskiego , takich jak Durham Plant-Name Glossary i Laud Herbal Glossary .
Leksykografia staroangielska odrodziła się we wczesnym okresie nowożytnym, czerpiąc w dużej mierze z własnych glosariuszy Anglosasów. Główną publikacją w tym czasie było Dictionarium Saxonico-Latino-Anglicum Williama Somnera . Kolejnym znaczącym słownikiem staroangielskim był słownik anglosaski Josepha Boswortha z 1838 r.
Nowoczesny
We współczesnej nauce następujące słowniki pozostają aktualne:
- Cameron, Angus i in. (red.) (1983-). Słownik języka staroangielskiego . Toronto: Opublikowane dla Dictionary of Old English Project, Centre for Medieval Studies, University of Toronto przez Papieski Instytut Studiów Średniowiecznych. Początkowo wydawany na mikrofiszach, a następnie jako CD-ROM, słownik jest obecnie publikowany głównie w Internecie pod adresem https://www.doe.utoronto.ca . Zasadniczo zastępuje to poprzednie słowniki, jeśli są dostępne. Od września 2018 roku słownik obejmował sztuczną inteligencję.
-
Bosworth, Joseph i T. Northcote Toller . (1898). Słownik anglosaski . Oksford: Clarendon Press. Główny słownik badawczy języka staroangielskiego, chyba że został zastąpiony Słownikiem języka staroangielskiego . Różne digitalizacje są dostępne w otwartym dostępie, w tym na stronie http://bosworth.ff.cuni.cz/ . Ze względu na błędy i pominięcia w publikacji z 1898 r. należy ją czytać łącznie z:
- T. Northcote Toller. (1921). Słownik anglosaski: dodatek . Oksford: Clarendon Press.
- Alistaira Campbella (1972). Słownik anglosaski: powiększone dodatki i sprostowania . Oksford: Clarendon Press.
- Clark Hall, JR (1969). Zwięzły słownik anglosaski . 4. rew. edn autorstwa Herbeta D. Meritta. Cambridge: Cambridge University Press. Czasami dokładniejszy niż Bosworth-Toller i szeroko stosowany jako słownik do czytania. Dostępne są różne digitalizacje, w tym tutaj .
- Roberts, Jane i Christian Kay , z Lynne Grundy, A Thesaurus of Old English in Two Volumes , Costerus New Series, 131–32, wyd. wrażenie, 2 tomy (Amsterdam: Rodopi, 2000), dostępne również online . Tezaurus oparty na definicjach w Bosworth-Toller i strukturze tezaurusa Rogeta .
Choć koncentruje się na późniejszych okresach, Oxford English Dictionary , Middle English Dictionary , Dictionary of the Older Scottish Tongue i Historical Thesaurus of English zawierają również materiały odnoszące się do staroangielskiego.
Nowoczesne dziedzictwo
Podobnie jak inne języki historyczne, staroangielski był używany przez badaczy i entuzjastów późniejszych okresów do tworzenia tekstów naśladujących literaturę staroangielską lub celowo przenoszących ją do innego kontekstu kulturowego. Przykładami są Alistair Campbell i JRR Tolkien . Ransom Riggs używa kilku staroangielskich słów, takich jak syndrigast (liczba pojedyncza, osobliwa), ymbryne (okres, cykl) itp., Nazywanych „staro osobliwymi”.
Wiele stron internetowych poświęconych współczesnemu pogaństwu i rekonstrukcjom historycznym oferuje materiały referencyjne i fora promujące aktywne używanie staroangielskiego. Istnieje również staroangielska wersja Wikipedii . Jednak jedno dochodzenie wykazało, że wiele tekstów neo-staroangielskich opublikowanych online ma niewielkie podobieństwo do języka historycznego i zawiera wiele podstawowych błędów gramatycznych.
Zobacz też
- angielski
- Książka Exeter
- iść (czasownik)
- Historia języka szkockiego
- I-mutacja
- Ingwaeńskie prawo spirantu nosowego
- Lista form rodzajowych w nazwach miejscowości w Wielkiej Brytanii i Irlandii
- Lista odpowiedników germańskich i łacińskich w języku angielskim
Bibliografia
- Źródła
- Whitelock, Dorothy , wyd. (1955). Angielskie dokumenty historyczne . Tom. ja: c. 500–1042. Londyn: Eyre & Spottiswoode .
- Ogólny
- Piekarz, Piotr S. (2003). Wprowadzenie do staroangielskiego . wydawnictwo Blackwell . ISBN 0-631-23454-3 .
- Baugh, Albert C; & Cable, Thomas. (1993). Historia języka angielskiego (wyd. 4). Londyn: Routledge.
- Blake, Norman (1992). Historia języka angielskiego w Cambridge: tom. 2 . Cambridge: Cambridge University Press.
- Campbell, A. (1959). Gramatyka staroangielska . Oksford: Clarendon Press.
- Earle, John (2005). Książka dla początkujących w języku anglosaskim . Bristol, Pensylwania: Wydawnictwo Evolution. ISBN 1-889758-69-8 . (Wznowienie jednego z 4 wydań. 1877–1902)
- Euler, Wolfram (2013). Das Westgermanische: von der Herausbildung im 3. bis zur Aufgliederung im 7. Jahrhundert; Analyze und Rekonstruktion (zachodniogermański: od powstania w III wieku aż do rozpadu w VII wieku n.e.: analizy i rekonstrukcja). 244 s., w języku niemieckim ze streszczeniem w języku angielskim, Londyn/Berlin 2013, ISBN 978-3-9812110-7-8 .
- Fulk, RD (2014). Gramatyka wprowadzająca języka staroangielskiego z antologią lektur . Tempe, Arizona: ACMRS Press. ISBN 978-0866985147 .
- Hogg, Richard M. (red.). (1992). The Cambridge History of the English Language: (tom 1): początki do 1066 roku . Cambridge: Cambridge University Press.
- Hogg, Richard; & Denison, David (red.) (2006) Historia języka angielskiego . Cambridge: Cambridge University Press.
- Jespersen, Otto (1909–1949) Współczesna gramatyka języka angielskiego na podstawie zasad historycznych . 7 tomów Heidelberg: C. Zima i Kopenhaga: Ejnar Munksgaard
- Lass, Roger (1987) Kształt języka angielskiego: struktura i historia . Londyn: JM Dent & Sons
- Dziewczyna, Roger (1994). Staroangielski: historyczny towarzysz językowy . Cambridge: Cambridge University Press . ISBN 0-521-43087-9 .
- Magennis, Hugh (2011). Cambridge Wprowadzenie do literatury anglosaskiej . Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge .
- Millward, Celia (1996). Biografia języka angielskiego . Orteza Harcourta . ISBN 0-15-501645-8 .
- Mitchell, Bruce; Robinson, Fred C (2001). Przewodnik po staroangielskim (wyd. 6). Oksford: Blackwell. ISBN 0-631-22636-2 .
- Dziwactwo, Randolph; & Wrenn, CL (1957). Gramatyka staroangielska (wyd. 2) Londyn: Methuen.
- Ringe, Donald R i Taylor, Ann (2014). Rozwój języka staroangielskiego: historia językowa języka angielskiego, tom. II , ISBN 978-0199207848 . Oksford.
- Strang, Barbara MH (1970) Historia języka angielskiego . Londyn: Methuen.
- Historia zewnętrzna
- Robinson, Orrin W. (1992). Staroangielski i jego najbliżsi krewni . Wydawnictwo Uniwersytetu Stanforda . ISBN 0-8047-2221-8 .
- Bremmer Jr, Rolf H. (2009). Wprowadzenie do języka starofryzyjskiego. Historia, gramatyka, czytelnik, glosariusz . Amsterdam i Filadelfia: John Benjamins.
- Stenton, FM (1971). Anglosaska Anglia (wyd. 3). Oksford: Clarendon Press.
- Ortografia/Paleografia
- Burcier, Georges. (1978). L'orthographie de l'anglais: Histoire et context actuelle . Paryż: Presses Universitaires de France.
- Elliott, Ralph WV (1959). Runy: wprowadzenie . Manchester: Manchester University Press.
- Keller, Wolfgang. (1906). Angelsächsische Paleographie, I: Einleitung . Berlin: Mayer & Müller.
- Ker, NR (1957). Katalog rękopisów zawierających język anglosaski . Oksford: Clarendon Press.
- Ker, NR (1957: 1990). Katalog rękopisów zawierających język anglosaski ; z dodatkiem przygotowanym przez Neila Kera pierwotnie opublikowanym w anglosaskiej Anglii ; 5, 1957. Oxford: Clarendon Press ISBN 0-19-811251-3
- Page, RI (1973). Wprowadzenie do angielskich run . Londyn: Methuen.
- Scragg, Donald G (1974). Historia pisowni angielskiej . Manchester: Manchester University Press.
- Shaw, Philip A (2012). „Monety jako dowód” . The Oxford Handbook of the History of English, rozdział 3, s. 50–52. Pod redakcją Terttu Nevalainena i Elizabeth Closs Traugott.
- Wełna, Jerzy (1986). „The Old English Digraph ⟨cg⟩ Again” . Lingwistyka ponad granicami historycznymi i geograficznymi: tom 1: teoria lingwistyczna i lingwistyka historyczna (s. 753–762). Pod redakcją Dietera Kastowskiego i Aleksandra Szwedka.
- Fonologia
- Anderson, John M.; & Jones, Charles. (1977). Struktura fonologiczna i historia języka angielskiego . Seria językoznawstwa północno-holenderskiego (nr 33). Amsterdam: Holandia Północna.
- Bruner, Karol. (1965). Altenglische Grammatik (nach der angelsächsischen Grammatik von Eduard Sievers neubearbeitet) (wyd. 3). Tybinga: Max Niemeyer.
- Campbell, A. (1959). Gramatyka staroangielska . Oksford: Clarendon Press.
- Cercignani, Fausto (1983). „Rozwój */k/ i */sk/ w staroangielskim”. Journal of English and Germanic Philology , 82 (3): 313–323.
- Girvan, Ritchie. (1931). Podręcznik Angelsaksisch ; EL Deuschle (tłum.). (Oudgermaansche Handboeken; nr 4). Haarlem: Tjeenk Willink.
- Halle, Morris; & Keyser, Samuel J. (1971). Stres angielski: jego forma, rozwój i rola w wierszu . Nowy Jork: Harper & Row.
- Hockett, Karol F. (1959). „Podkreślone sylaby języka staroangielskiego”. Język . 35 (4): 575–597. doi : 10.2307/410597 . JSTOR 410597 .
- Hogg, Richard M. (2011). Gramatyka języka staroangielskiego. Tom 1, Fonologia . Malden, MA: Oxford: Blackwell. doi : 10.1002/9781444341355 . ISBN 9781444339338 .
- Kuhn, Sherman M (1961). „O fonemach sylabicznych języka staroangielskiego”. Język . 37 (4): 522–538. doi : 10.2307/411354 . JSTOR 411354 .
- Kuhn, Sherman M. (1970). „O fonemach spółgłoskowych języka staroangielskiego”. W: JL Rosier (red.) Philological Essays: studia nad językiem i literaturą staro- i średnioangielską na cześć Herberta Deana Merritta (s. 16–49). Haga: Mouton.
- Dziewczyna, Roger; & Anderson, John M. (1975). Fonologia staroangielska . (Studia Cambridge w językoznawstwie; nr 14). Cambridge: Cambridge University Press.
- Lucek, Karol. (1914–1940). Historische Grammatik der englischen Sprache . Stuttgart: Bernhard Tauchnitz .
- Maling, J. (1971). „Stres w zdaniu w staroangielskim”. Zapytanie językowe . 2 (3): 379–400. JSTOR 4177642 .
- McCully, CB; Hogg, Richard M (1990). „Relacja stresu staroangielskiego”. Dziennik językoznawstwa . 26 (2): 315–339. doi : 10.1017/S0022226700014699 . S2CID 144915239 .
- Minkowa, Donka (2014). Fonologia historyczna języka angielskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu w Edynburgu.
- Moulton, WG (1972). „Proto-germańskie niesylabiczne (spółgłoski)”. W: F van Coetsem & HL Kufner (red.), Ku gramatyce proto-germańskiej (s. 141–173). Tybinga: Max Niemeyer.
- Sievers, Eduard (1893). Altgermanische Metrik . Halle: Max Niemeyer.
- Wagnera, Karla Heinza (1969). Generatywne studia gramatyczne w języku staroangielskim . Heidelberg: Julius Groos.
- Morfologia
- Bruner, Karol. (1965). Altenglische Grammatik (nach der angelsächsischen Grammatik von Eduard Sievers neubearbeitet) (wyd. 3). Tybinga: Max Niemeyer.
- Campbell, A. (1959). Gramatyka staroangielska . Oksford: Clarendon Press.
- Wagnera, Karla Heinza. (1969). Generatywne studia gramatyczne w języku staroangielskim . Heidelberg: Julius Groos.
- Składnia
- Bruner, Karol. (1962). Die englische Sprache: ihre geschichtliche Entwicklung (tom II). Tybinga: Max Niemeyer.
- Kemenade, Ans van. (1982). Przypadek składniowy i przypadek morfologiczny w historii języka angielskiego . Dordrecht: Foris.
- MacLaughlin, John C. (1983). Składnia staroangielska: podręcznik . Tybinga: Max Niemeyer.
- Mitchell, Bruce. (1985). Składnia staroangielska (tomy 1–2). Oxford: Clarendon Press (więcej nie publikowane)
- Vol.1: Zgoda, części mowy i zdanie
- Tom 2: Podporządkowanie, niezależne elementy i kolejność elementów
- Mitchell, Bruce. (1990) A Critical Bibliography of Old English Syntax do końca 1984, w tym dodatki i sprostowania do „Old English Syntax” . Oksford: Blackwell
- Timofiejewa, Olga. (2010) Non-finite Constructions in Old English, with Special Reference to Syntaktic Borrowing from Latin , rozprawa doktorska, Mémoires de la Société Néophilologique de Helsinki, tom. LXXX, Helsinki: Société Néophilologique.
- Traugott, Elżbieta Closs. (1972). A History of English Syntax: transformacyjne podejście do historii angielskiej struktury zdań . Nowy Jork: Holt, Rinehart i Winston.
- Visser, F. Th. (1963–1973). Historyczna składnia języka angielskiego (tomy 1–3). Leiden: EJ Brill.
- leksykony
- Bosworth, J.; & Toller, T. Northcote. (1898). Słownik anglosaski . Oksford: Clarendon Press. (Na podstawie słownika Boswortha z 1838 r., jego artykułów i dodatków autorstwa Tollera)
- Toller, T. Northcote. (1921). Słownik anglosaski: dodatek . Oksford: Clarendon Press.
- Campbell, A. (1972). Słownik anglosaski: powiększone dodatki i sprostowania . Oksford: Clarendon Press.
- Clark Hall, JR ; & Merritt, HD (1969). Zwięzły słownik anglosaski (wyd. 4). Cambridge: Cambridge University Press.
- Cameron, Angus i in. (red.) (1983) Słownik języka staroangielskiego . Toronto: Opublikowane dla projektu Dictionary of Old English, Centre for Medieval Studies, University of Toronto przez Papieski Instytut Studiów Średniowiecznych, 1983/1994. (Wydane na mikrofiszach, a następnie jako CD-ROM i w sieci World Wide Web ).
Linki zewnętrzne
- Staroangielski/nowoczesny tłumacz języka angielskiego
- Alfabet staroangielski (anglosaski).
- Stare angielskie litery
- Klawiatura staroangielska do pobrania dla systemów Windows i Mac w Wayback Machine (archiwum 23 czerwca 2010 r.)
- Kolejna klawiatura do pobrania na komputery z systemem Windows
- Przewodnik po używaniu staroangielskich znaków komputerowych Zarchiwizowano 25 lutego 2016 r. W Wayback Machine (Unicode, jednostki HTML itp.)
- Projekt leksykonu germańskiego
- Przegląd gramatyki języka staroangielskiego w archiwach internetowych Biblioteki Kongresu (archiwum 16 listopada 2001)
- Modlitwa Pańska w języku staroangielskim z XI wieku (link wideo)
- Ponad 100 staroangielskich wierszy zostało zredagowanych, opatrzonych adnotacjami i połączonych z cyfrowymi obrazami ich stron rękopisu, wraz ze współczesnymi tłumaczeniami, w projekcie Old English Poetry in Facsimile Project : DM
- Słowniki
- Bosworth i Toller, anglosaski słownik online
- Słownik staroangielski - współczesny angielski w Wayback Machine (archiwum 2 lipca 2005)
- Glosariusz staroangielski w Wayback Machine (archiwum 22 lutego 2012 r.)
- Słownik języka staroangielskiego
- Lekcje
- Old English Online autorstwa Jonathana Slocuma i Winfreda P. Lehmanna, bezpłatne lekcje online w Linguistics Research Center na University of Texas w Austin
- Elektroniczne wprowadzenie do staroangielskiego w Wayback Machine (archiwum 7 września 2015 r.)
- Old English Made Easy at the Wayback Machine (archiwum 3 maja 2009)
| Biblioteki Narodowe | |
|---|---|
| Inny | |
