Eseje (Montaigne) - kopia Bordeaux

Essais (kopia Bordeaux)
Biblioteka Miejska w Bordeaux
Fronton kopii Bordeaux
Data	1588-1592
Języki)	Środkowy francuski
Autorski)	Michel de Montaigne
Materiał	Papier
Rozmiar	26,5 x 20 x 7 cm
Wzbogacenie	Książka wydrukowana w Paryżu i opisana przez Montaigne'a w Saint-Michel-de-Montaigne

Bordeaux kopia esejów to wydanie esejów Michela de Montaigne'a z 1588 r. znajdujące się w posiadaniu Bibliothèque Municipale de Bordeaux .

Książka zawiera około 1300 poprawek rękopisów i adnotacji dokonanych przez Montaigne'a w okresie od lata 1588 do 13 września 1592 (data jego śmierci). Ten wyjątkowy dokument rzuca światło na sposób pracy Montaigne'a i genezę ostatecznego wydania Essais .

Rękopisy XVI-wiecznych autorów są bardzo rzadkie, a ten dokument jest wyjątkowy.

Wydanie esejów z 1588 r

Montaigne opublikował pierwsze dwa tomy swoich Essais w 1580 r., Wydrukowane przez Simona Millangesa w Bordeaux. Sukces ksiąg (1582 - reedycja opublikowana w Bordeaux; ewentualna reedycja opublikowana w Rouen przed 1584 oraz w 1587 reedycja opublikowana w Paryżu) wzbudził zainteresowanie paryskiego wydawcy Abla L'Angeliera, który : w 1588 r. opublikował nową, zmodyfikowaną i rozszerzoną wersję Essais .

Do tego wydania L'Angelier uzyskał wyłączne prawa do druku, publikacji i sprzedaży na dziewięć lat. Tomy I i II wydania z 1580 r. uzupełniono tomem III. W przeciwieństwie do małych formatów ( in octavo i in duodecimo ) wcześniejszych wydań), wydanie z 1588 r. jest in quarto , ponad 1000 stron z dużymi marginesami i wspaniałym frontonem grawerowanym miedzią w stylu School of Fontainebleau . Niestety liczba egzemplarzy wydrukowanych przez L'Angelier nie jest znana z całą pewnością. Obecnie w bibliotekach publicznych znajduje się 46 egzemplarzy, aw zbiorach prywatnych 120. Możliwe, że quasi-rewolucyjne wydarzenie, takie jak Dzień Barykad w maju 1588 r., Zablokowało rozpowszechnianie tego wydania.

Michel de Montaigne otrzymał niewielką liczbę egzemplarzy od Abla L'Angeliera i kilka z nich zaoferował swoim przyjaciołom. Jedną podarował na przykład: Antoine'owi Loiselowi z dedykacją rękopisu; żona doktora Juliena Le Paulmiera , który leczył go wiosną 1588 r. Zachował co najmniej dwie kopie do własnego użytku osobistego: tak zwaną kopię Lambiotte , obecnie przechowywaną w bibliotece miejskiej w Bordeaux, która zawiera pewną liczbę rękopisów poprawkami i drugą kopią, tzw. bordeaux , która zawiera ponad 1300 poprawek, modyfikacji i uzupełnień rękopisu oraz 6000 poprawek interpunkcyjnych.

Kopia Lambiotte

Ta kopia wydania Essais z 1588 r. , wcześniej należąca do Ernesta Labadie pod koniec XIX wieku oraz do Auguste'a Lambiotte i Pierre'a Bérèsa w XX wieku, została zakupiona przez bibliotekę miejską w Bordraux w 1991 roku i jest znana jako kopia Lambiotte .

Księga zawiera pewną liczbę odręcznych poprawek tekstu (feuillety 59v, 122v, 143v, 234v, 264r, 283r i 495v), poprawki typograficzne i podkreślenia. Są to najwcześniejsze przykłady ponownego odczytania przez Montaigne'a tekstu z 1588 roku. Kolejna ważna poprawka znajduje się w przedmowie Au lecteur : Montaigne skreśla opublikowaną datę (12 czerwca 1588) i zastępuje ją 1 marca 1580, czyli dzień po rocznicy jego urodzin. Ta sama korekta występuje w dwóch innych egzemplarzach: egzemplarzu Solvay , przechowywanym w Brukseli i egzemplarzu Bordeaux .

Kopia Bordeaux

Pierwotnie Montaigne prawdopodobnie zamierzał przekazać dokument redaktorowi , o czym świadczą sugestie zapisane na odwrocie strony tytułowej oraz poprawki typograficzne i ortograficzne zapisane na marginesach treści książki (na przykład: „ ceste ” poprawione na „ cette ” w fol.6 i „ & ” na „ et ” w fol.9 itd.). Modyfikacje te, analogiczne do poprawek dowodowych, nie wykraczają poza fol. 16. Jednakże, w miarę gromadzenia się notatek, książka przekształca się w roboczą kopię nowego wydania, zawsze podlegającego modyfikacjom i ciągłej ewolucji. Montaigne porównał swoje dzieło do dorastającego dziecka i zapożyczył od Wergiliusza łacińską półwersówkę viresque acquirit eundo (= po drodze zbiera siły ), którą zapisał jako motto na stronie tytułowej.

Na marginesach stron, w przypisach iw nagłówkach stron znajduje się około 1300 notatek rękopisów. Niektóre notatki są bardzo krótkie: kilka słów, wstawki w nawiasach lub niewielka modyfikacja jakiegoś wcześniejszego pomysłu. Montaigne poprawia swój styl pisania: lżejsze zdania, usuwa powtórzenia i nieestetyczne sformułowania. Egzemplarz Bordeaux ma około 6000 zmian interpunkcyjnych!

Z drugiej strony, niektóre jego notatki wypełniają prawie całą pustą przestrzeń strony. Montaigne używa marginesów do pomnożenia liczby łacińskich cytatów. w nowym formacie: przed 1588 r. cytaty były prawie tylko w wierszach, teraz są zawarte bezpośrednio w tekstach francuskich. Dodaje też zupełnie nowy tekst na marginesach każdego z rozdziałów poprzez kolejne uzupełnienia, skrupulatnie ponownie czytane i poprawiane. Kopia z Bordeaux pokazuje, że Montaigne nie był nonszalanckim dyletantem, którego publicznie udawał.

Kopia Bordeaux, feuillet 71v, gdzie Montaigne napisał swój słynny aforyzm : „ Parce que c'était lui, parce que c'était moi ”

W miarę ewolucji notatek myśli i idee Montaigne'a stają się bardziej precyzyjne, jaśniejsze i odważniejsze. Jego biograf, Donald M. Frame , wskazuje pięć dziedzin, w których przeróbka tekstu jest szczególnie ważna:

• Introspekcja jego słabości i starości: « moi qui ose tant dire de moi: ne parlois de mon argent qu'en mensonge », fol. 22; « mon monde est failli, ma forme est vuidee », fol. 447).
• Sprośne obrazy użyte w celach dydaktycznych: « au plus eslevé tron ​​du monde, sine somes assis que sur nostre cul », fol. 496; « c'est ce qu'on appelle chier dans le panier, pour après le mettre sur sa teste », fol. 373.
• Jest bardzo świadomy swojej książki i swojego projektu: « Je n'ay pas plus faict mon livre que mon livre m'a faict », fol. 285v; « Je me suis presenté moy-mesmes à moy, pour argument & pour temat ; C'est le seul livre au monde de son espece », fol. 158).
• Krytyka hipokryzji i religijnego oportunizmu niektórych jemu współczesnych: « Voïes l'horrible impudance de quoi nous pelotons les raisons Divines et combien irreligieusement nous les avons & rejettees & r eprinses selon que la fortune nous a changé de place en c es orages publiques », fol. 178v);
• Charakterystyka jego kodeksu moralnego, niezależnego i ukierunkowanego na poszukiwanie z integralnością cnotliwej i naturalnej przyjemności: (« la vertu... aime la vie, la beauté et la gloire et la santé », fol. 60).

Najsłynniejszy dodatek dotyczy jego przyjaciela Étienne de La Boétie . Montaigne kończy wydrukowane zdanie: „ si on me presse de dire pourquoy je l'aymois, je sens que cela ne se peut exprimer qu'en respondant: parce que c'estoit luy, parce que c'estoit moy ” (fol. 71v. ).

Wszystkie notatki są pisane odręcznie przez Montaigne'a, z wyjątkiem trzech: (fol. 42v, 47 i 290v-291), które zostały dodane przez Marie de Gournay , która redagowała pośmiertne wydanie Les Essais .

Michel de Montaigne zmarł w 1592 roku, zanim zdążył opublikować nową wersję swoich Essais . To Marie de Gournay dokonała edycji nowego wydania, które zostało opublikowane w 1595 roku przez Abla L'Angeliera. We wstępie wspomina o kopii z Bordeaux , która znajdowała się w wieży Montaigne'a : ​​(«je pourrois appeler à tesmoing une autre copie qui reste en sa maison»). Opublikowany przez nią tekst ma wiele różnic w stosunku do kopii z Bordeaux, co prowadzi do przypuszczenia, że ​​​​używała innej kopii z adnotacjami lub notatek pozostawionych przez Montaigne, które zaginęły. Po 1595 roku wszystkie późniejsze wydania XVII i XVIII wieku powielały tekst Marie de Gournay (często z wieloma wariacjami).

Udręki kopii Bordeaux

Około 22 lat po śmierci Montaigne'a kopia z Bordeaux została przeniesiona do klasztoru Feuillants w Bordeaux. Jakie były powody tego transferu?

Pod koniec życia Montaigne podziwiał surową wiarę tego zakonu. Na marginesie rozdziału I, 37 egzemplarza z Bordeaux zanotował : „ Je ne laisse d'advouer sincerement la continance des Feuillens et Capuchins et de bien treuver l'air de leur train. Je m'insinue par imagination fort bien en leur place » (fol. 96). Kilka miesięcy po śmierci Montaigne'a wdowa po nim, Françoise de La Chassaigne , przeniosła jego ciało do klasztoru w Bordeaux (w Livre de raison z 13 września 1592 r. fit enterrer en l'église des Feuillans où elle luy fit faire un tombeau eslevé » Następnie, około 1614 r., zgodnie z życzeniem wdowy po nim, część biblioteki Montaigne'a została przeniesiona do klasztoru, a wśród tych ksiąg był Bordeaux kopiować .

W klasztorze na karcie tytułowej dodaje się ekslibris i, co ważniejsze, księga jest oprawiona. Niestety w trakcie oprawy książka jest przycięta i kilka adnotacji Montaigne'a na marginesach zaginęło.

Od początku XVI w. do 1772 r. brak jest wzmianki o egzemplarzu bordeaux . W 1772 roku Louis-Mayeul Chaudon wspomina o tym w swoim Nouveau dictionnaire historique . Ale François de Neufchâteau , agronom, poeta i mąż stanu, jest zwykle uważany za odkrywcę kopii z Bordeaux . O jego istnieniu dowiedział się podczas pobytu w Guyenne i rozpoczął w 1777 r. korespondencję z księdzem Desbiey, bibliotekarzem konwentu i członkiem Académie des sciences, belles-lettres et arts de Bordeaux.

Neufchâteau zdawał sobie sprawę ze znaczenia kopii z Bordeaux, która różniła się pod wieloma względami od wydania Marie de Gournay, i zamierzał opublikować wersję Les Essais , która odpowiadała adnotacjom Montaigne'a. Kariera polityczna uniemożliwiła mu jednak pełnoetatową pracę nad projektem iw 1800 roku załatwił wysłanie egzemplarza z Bordeaux do Paryża i tam zadanie redagowania nowego wydania przejął Jacques-André Naigeon . Wydanie oparte na kopii Bordeaux ukazało się w 1802 roku.

Egzemplarz z Bordeaux mógł pozostać w Paryżu, ale Jean-Baptiste Monbalon, bibliotekarz miejski w Bordeaux w latach 1786-1830, zdołał wynegocjować jego zwrot do Bordeaux w 1807 roku. Od tego czasu jest jednym z najbardziej prestiżowych skarbów Miejskiej Biblioteki z Bordeaux .

Wydania esejów oparte na kopii z Bordeaux

Po opublikowaniu wydania Les Essais w Naigeon w 1802 r. Kilka późniejszych wydań w XIX wieku zostało opublikowanych na podstawie wydania Marie de Gournay z 1595 r., A nawet na wydaniu z 1588 r., Ostatnim opublikowanym za życia Montaigne'a. Jednak w XX wieku kopia Bordeaux była używana w następujących reedycjach Les Essais :

• Tak zwane „wydanie miejskie”, koordynowane przez Fortunata Strowskiego i François Gébelina, wydawane w latach 1906-1933.
• Wydanie Pierre Villey, opublikowane przez Alcan en 1922. W 1965 r. tekst ten został ponownie opublikowany przez Presses universitaires de France i ponownie zredagowany w 1968 i 1978 r. To wydanie twierdzi, że jest zgodne z tekstem kopii z Bordeaux, ale dla niektórych fragmentów, które są trudne do interpretacji faworyzuje wydanie z 1595 roku.
• Wydanie Œuvres complètes de Montaigne (od 1924 do 1941), wyreżyserowane przez Arthura Armaingauda, ​​wykorzystuje kopię Bordeaux jako tekst odniesienia dla Les Essais .
• Oeuvres Montaigne'a w bibliothèque de la Pléiade , 1933, w reżyserii Alberta Thibaudeta (ponownie zredagowane w 1939, 1940, 1946 i 1950), zostało oparte na kopii z Bordeaux .
• Wydanie wyreżyserowane przez André Tournona dla Imprimerie nationale w latach 1997-1998 (ponownie zredagowane w 2003) ponownie zawiera odręczne modyfikacje dokonane przez Montaigne'a na jego kopii roboczej wydania z 1588 roku.

Twierdzenie, że wydanie z 1595 r. stanowi ostateczną wersję Essais, zostało potwierdzone, głównie dlatego, że różnice między nim a kopią z Bordeaux wskazują, że najprawdopodobniej istniał inny rękopis napisany przez Montaigne'a, w którym skopiował wszystkie swoje prośby o zmiany w 1588 r. wydanie dla drukarni.

W 2007 roku przy reedycji Les Essais in bibliothèque de la Pleiade redaktorzy woleli wykorzystać tekst z wydania z 1595 roku.

Kopia z Bordeaux jest jedynym istniejącym rękopisem ilustrującym genezę Les Essais i jako taka ma ogromną wartość historyczną, nie tylko ze względu na liczbę modyfikacji drukowanego tekstu, ale także ze względu na ich rolę w przebudowie myśli Montaigne'a przez autokorektę , amplifikacje i krytyka: « En répartissant tout au long du livre ce qu'il veut y ajouter, au lieu de Composer de Nouveaux Chapitres, Montaigne, désormais, konfrontacja sa pensée avec elle-même. Les nouveaux propos interrogent les anciens, les sollicitent, les infléchissent ou les Confirment, presque toujours en Accentuant leurs audaces ».

Zobacz też

• Château de Montaigne

Bibliografia

•   Balsamo, J.; Simonin, M (2002). Abel L'Angelier et Françoise de Louvain (1574-1620) (w języku francuskim). Genewa: Librairie Droz. s. 239–243. ISBN 2-600-00632-X .
•   Balsamo, J. (2013). „EB vs 95: un débat bien français pour une question mal posée” . Bulletin de la Société Internationale des Amis de Montaigne (w języku francuskim) (2): 269–286. ISSN 2119-9434 .
•   Balsamo, J. (2014). „Mises au net, copy d'auteur, copy d'imprimeur: note sur les formes de l'autographie dans la genèse éditoriale” (PDF) . Seizième siècle (w języku francuskim). 10 (10): 15–30. doi : 10.3406/XVI.2014.1090 . ISSN 1775-3856 .
•   Bernoulli, R. (1987). Michel de Montaigne, Essais, reprodukcja en fac-similé de l'exemplaire de Bordeaux 1588 annoté par Michel de Montaigne (po francusku). Genewa: Slatkine. ISBN 2-05-100835-3 .
•   Blum, C.; Tournon, A. (1997). Éditer les Essais de Montaigne: actes du colloque tenu à l'Université Paris IV-Sorbonne les 27 et 28 stycznia 1995 (w języku francuskim). Paryż: H. Champion. ISBN 2-85203-692-4 .
• Bonnefon, P. (1896). „Une supercherie de Mlle de Gournay” . Revue d'histoire littéraire de la France (w języku francuskim). 3 : 70–89.
• Maska, P. (1964). „L'Exemplaire de Bordeaux et le texte définitif des Essais ”. Mémorial du 1 ^er congrès international des études montaignistes (w języku francuskim). Bordeaux. s. 94–100.
•   Botineau, P. (1992). „L'Exemplaire de Bordeaux”. Montaigne 1533-1592 (w języku francuskim). Bordeaux: L'Escampette (opublikowane 1922). s. 43–76. ISBN 2-909428-01-X .
•   Courteault, P. (1940). „L'Exemplaire de Bordeaux au XVIII ^e siècle”. Bulletin de la Société des Amis de Montaigne (w języku francuskim). 9 : 54–56. ISSN 1160-7319 . .
•   Demonet, M;-L.; Legros, A. (2013). „Montaigne à sa pióropusz. Quatre warianty d'une Correction de date dans l'avis au lecteur des Essais de 1588”. Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance (w języku francuskim). 75 : 113–120. ISSN 0006-1999 . .
• Desan, Ph.; Coulombel, A. (1995). Montaigne w druku: Prezentacja tekstu renesansowego . Chicago: Uniwersytet w Chicago.
•   Desan, Ph. (2001). Montaigne dans tous ses états (po francusku). Fasano: Schena. ISBN 88-8229-261-4 .
•   Desan, Ph. (2007). „Wzór z Bordeaux”. Dictionnaire de Michel de Montaigne (w języku francuskim). Paryż: mistrz. ISBN 978-2-7453-1630-1 .
•   Desan, Ph. (2002) [2002]. Reprodukcja en quadrichromie de l'Exemplaire de Bordeaux, précédée d'une Histoire d'EB (po francusku). Chicago / Fasano: Badania Schena / Montaigne (opublikowane w 2011 r.). ISBN 88-8229-284-3 .
•   Desan, Ph. (2012). „Les Essais sur vingt ans: Remarques sur le travail de Montaigne”. La librairie de Montaigne, Cambridge French Colloquia (w języku francuskim). Bordeaux: L'Escampette. s. 201–213. ISBN 9780955490514 .
•   Desgraves, Louis (1980). „L'Exemplaire de Bordeaux des Essais de Montaigne”. Revue française d'histoire du livre (w języku francuskim). 28 : 373–392. ISSN 0037-9212 . .
•   Rama, D. (2018). „Les addycje finały (1588-1592)” . Montaigne une vie, une œuvre 1533-1592 (w języku francuskim). Paryż: Classiques Garnier. s. 311–324. ISBN 978-2-406-08308-5 .
•   Iemma, P. (2004). Les Repentirs de l'Exemplaire de Bordeaux (Montaigne Essais , Livre I) (w języku francuskim). Paryż: H. Champion. ISBN 2-7453-1147-6 .
•   Legros, Alain (2003). „Montaigne et Gournay en marge des Essais : trois petites notes pour quatre mains” . Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance (w języku francuskim). 65 : 613–630. ISSN 0006-1999 .
•   Legros, Alain (2003). Montaigne, Essais I. 56, " Des Prières ": Édition annotée des sept premiers états du texte avec étude de genèse et commentaires (w języku francuskim). Genève: Droz. ISBN 2-600-00871-3 . .
•   Legros, Alain (2008). "Nous deux, mais c'était lui ou moi (Montaigne et/ou La Boétie)" . Genesis (w języku francuskim). 29 : 159–164. doi : 10.3406/item.2008.1448 . ISSN 1167-5101 . .
•   Magnien, C. (2014). „Litures et trasseures au chapitre„ De la physionomie ”: refleksje sur la rature dans l'Exemplaire de Bordeaux”. Studia Montaigne (w języku francuskim). 26 : 87–103. ISSN 1049-2917 . .
•   Maskell, D. (1978). „Montaigne Correcteur de l'Exemplaire de Bordeaux”. Bulletin de la Société des Amis de Montaigne (w języku francuskim). 25-26: 57-71. ISSN 0037-9182 . .
•   Maskell, D. (1978). „Quel est le dernier état autentique des Essais de Montaigne?”. Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance (w języku francuskim). 40 : 85–103. ISSN 0006-1999 . .
• Okubo, Y. (1988). " " Quelques transkrypcje erronées de l'exemplaire de Bordeaux dans les éditions modernes des Essais " " . Bulletin de l'Association d'Etude sur l'humanisme, la Réforme et la Renaissance . 26 : 23–24. doi : 10.3406/rhren.1988.1611 . .
•   Salles, A. (1938). „Le duel entre l'édition de 1595 et le manuscrit de Bordeaux”. Bulletin des Amis de Montaigne (w języku francuskim): 24–26. ISSN 1160-7319 .
•   Sayce, R. (1974). „L'Edition des Essais de 1595”. Bibliothèque d'humanisme et Renaissance (w języku francuskim). 36 : 115–141. ISSN 0006-1999 . .
•   Sayce, R.; Maskell, D. (1983). Bibliografia opisowa esejów Montaigne'a . Londyn: Towarzystwo Bibliograficzne / we współpracy ze stowarzyszeniem naukowym Modern Humanities. s. 9–17. ISBN 0-19-721794-X .
•   Simonin, M. (1995). „Aux origines de l'édition de 1595” . Journal of Medieval and Renaissance Studies (w języku francuskim). 25 : 313–343. ISSN 0047-2573 . .
•   Simonin, M. (1997). „Montaigne, son éditeur et le Correcteur devant l'Exemplaire de Bordeaux des Essais ”. Travaux de littérature (w języku francuskim). 11 : 75–93. ISSN 0995-6794 . .
•   Simonin, M. (2000). „L'Exemplaire et l'édition posthume” . Bulletin de la Société des Amis de Montaigne (w języku francuskim). 17-18: 120-129. ISSN 0037-9182 . .
•   Simonin, M. (2004). L'encre et la lumière (w języku francuskim). Genève: Droz. s. 509–522 i 551–647. ISBN 2-600-00697-4 . .
•   Tournon, A. (1999). „L'Exemplaire et la copy” . Bulletin de la Société des Amis de Montaigne (w języku francuskim). 13-14: 71-77. ISSN 0037-9182 . .
• Zeitlin R. (1934). „Stosunek tekstu z 1595 r. Do tekstu z Bordeaux”. Eseje Michela de Montaigne'a . Nowy Jork. s. 421–434.

Linki zewnętrzne

• „Wzory z Bordeaux” . Bibliothèque Municipale de Bordeaux .
• „Les Essais de Montaigne” . Projekt Montaigne'a .
• „Édition numérique de l'exemplaire de Bordeaux des Essais de Montaigne (1588)” . Les Bibliothèques Virtuelles humanistes .
• „Essais de 1588 et Exemplaire de Bordeaux” . MONLOE: MONtaigne à L'Œuvre .