Tansar

Tansar ( perski : تنسر ) był zoroastrianinem Herbadanem Herbadem ( głównym sędzią ) w późnym imperium Partów i jednym ze zwolenników Ardashira I . Tansar był najwyraźniej partyjskim arystokratą, ale zwrócił się ku neoplatońskim . Następnie dołączył do Ardashira I i został Herbadanem Herbadem za jego panowania. Zlecono mu zebranie Avesty i zmarł w nieznanym terminie. Wielkim dziełem Tansara jest jego list do Gosznasba , który jest jednym z najważniejszych pism w zbiorze literatury środkowo-perskiej, dostarczającym cennych informacji o społecznej i administracyjnej organizacji Iranu w okresie Sasanidów .

Nazwa

Imię tego zoroastryjskiego duchownego jest wymieniane w większości raportów z islamskiego okresu „Tansar”, ale inne formy, takie jak „Tanshar”, „Banshar”, „Bishar”, „Yanshar”, „Tabsar” i „Bansar” też można zobaczyć. Również imię Tansar, w wyniku charakterystyki alfabetu pisma Pahlavi, można odczytać w różnych formach, takich jak „Tansar”, „Tousar” i „Dosar”. W Złotych łąkach al -Mas'udi nazwał początek okresu Sasanidów „Tansar”, aw swojej innej książce, At-Tanbih wa-l-'Ishraf, nazwał go „Dushar” lub „Dusar”. Miskawayh i Ibn Isfandiyar podali jedyną znaną formę „Tansar”, a al-Biruni w Indiach Alberuni podał środkowoperską formę „Tusar”.

Wydaje się, że zmiana imienia Tusar na Tansar była wynikiem błędnego odczytania pisma Pahlavi w książce, w której jest tylko jeden znak dla dwóch liter „v” i „n”, a nie błędnego odczytania pisma arabskiego Według Christensena , jeśli Ibn al-Muqaffa nazwał imię Tusar w tekście pahlavi Listu Tansara na arabski, ta wymowa powinna była być widoczna w perskim tłumaczeniu Ibn Isfandiyara zamiast Tansar. Dlatego Biruni, który nazwał go „Tusar, Herbadan Herbad”, musiał zaczerpnąć to z tekstu Listu Tansara Pahlavi lub innego źródła Pahlavi, a nie z arabskiego tłumaczenia Ibn Muqaffa”. Z uznaniem inskrypcji Shapura I na Ka'ba-ye Zartosht stało się jasne, że poprawną formą imienia w okresie Sasanidów iw języku środkowoperskim było „Tusar”. Według Shapura, jednym z towarzyszy dworu jego ojca Ardeshira Babakana był mężczyzna o imieniu „Mehrag Tusargan” (w języku środkowoperskim: mtrk ZY twslk'n; w języku partyjskim: mtrk twsrkn; w języku greckim: Μεερικ τόνσσεριγαν). Ponieważ z boku napisu znajduje się osobny znak dla litery „v”, napis ten wskazuje, że poprawna forma nazwy brzmiała „Tousar”. Obecnie większość uczonych cytuje w swoich pismach tradycyjną formę Tansar, a jak wskazuje Mary Boyce, zmiana jej na Tusar jest mało użyteczna.

Etymologia

Pierwsza etymologia tego imienia znajduje się w samym Liście Tansara, który jest etymologią całkowicie slangową w związku z wymową imienia Tansar. We wstępie Ibn Muqaffa mówi w języku Bahram Khorzad: „Nazywano go Tansar, ponieważ wszystkie jego kończyny były tak owłosione, a całe jego ciało przypominało końską głowę”. W daremnej próbie uzasadnienia tej ludowej etymologii James Darmesteter argumentował, że słowo tensor w języku środkowoperskim wymawia się z akcentem na literę nun , co oznacza Tannsar i zostało zaczerpnięte z formy „tanu.varəs” oznaczającej „owłosione ciało”. Dlatego Darmesteter w swoim tłumaczeniu Listu Tansara nazwał go „Tannsarem”. Niektórzy uczeni zgodzili się z Darmesteterem, ale Christensen odrzucił ten pogląd i słusznie nazwał go daremną próbą uzasadnienia popularnej etymologii. Beck wywodzi swoją nazwę od starożytnej perskiej formy „tusa-sarā (ka) kāna-”, a pierwsza jej część pochodzi od awestyjskiego słowa „tausa” „z grubym udem”, z przyrostkiem „sara-” i powierzchownym , co oznacza „mieszkanie razem”. Genio nazywa to odstępstwem od nazwy „ Tus ”, a od starożytnej perskiej formy „tau-sa-ra” lub „tusara”, ale nie nadaje mu to znaczenia i tylko w tłumaczeniu słowa Tus jest równe nazwie „tusāspa”. znaczenie „właściciela grupy koni”. Philip Huyse uważa również, że jest to pochodna „tusa-sara” lub „taus-ara”, zdrobnienie od „taus” i przyrostek zdrobnienia „ar”. Ginio i Huyse śledzi pochodzenie Tus, podobnie jak Mayrhofer , od formy wedyjskiej „tuś / toś” „ściskanie, pośpiech, nalewanie, dawanie, zadowalanie”.

Tło

Według Listu Tansara, list ten został napisany przez Tansara, Herbadana Herbada w czasach Ardeshira I , w odpowiedzi na Gosznasba, króla Tabarestanu i Padishkhwargara , Daylamana , Ruyana i Damavanda , którzy z niepokojem przyglądali się niektórym działaniom Ardashir I I odmówił posłuszeństwa, a Tansar starał się odpowiedzieć na jego pytania i wątpliwości.

Najstarszą znaną wzmianką o Tansarze i jego działalności jest środkowoperski tekst Denkarda , opracowany w X wieku przez Aturfarnbag-i Farruxzatana i Adurbad-i Emedana. Denkard identyfikuje tego zoroastryjskiego duchownego jako „Herbada” lub „Herbadana Herbada” z okresu Ardeshira I i chwali go takimi cechami, jak „Właściwy porządek”, „Pobożny Puriotkish” oraz „Niebiański Sardar i elokwencja wielbicieli”. Doniesiono również, że Tensor, za sugestią Ardashira I, skompilował rozproszone Awestyjczyków .

trzecia księga Denkarda stwierdza:

„Ten pan, Ardeshir Shahnshah, syn Babaka, przybył, aby ponownie ozdobić królestwo Iranu, a to pismo zostało zebrane z rozproszenia jednego, a Puriotkish Tansar, który był Herbadem, wyszedł i zważył go z interpretacją Avesta i powiedział, że w oparciu o tę interpretację należy to połączyć. I tak też uczynił”.

w czwartej księdze Denkarda stwierdza:

„Pan, Ardeshir Shahnashah, syn Babaka, pod przewodnictwem Tansara zebrał wszystkie nauki religijne rozproszone na dworze. Tansar wyszedł, zaakceptował je i wybrał te bardziej poprawne, pomijając inne sekcje, i w ten sposób nakazał: Od teraz tylko te poprawne są poprawnymi interpretacjami opartymi na Mazdajasnie, ponieważ teraz nie brakuje wiedzy na ich temat”.

Oprócz Denkarda , kilka innych raportów historycznych dotyczyło Tensora i jego działalności. Przede wszystkim Al-Masoudi w The Meadows of Gold mówi o przyjaźni Tensora z Ardeszirem I i nazywa go jednym z ascetów i książąt Iranu i platonizmu oraz wyznawcą idei Sokratesa i Platona . W swojej innej książce, At-Tanbih wa-l-'Ishraf, mówi, że Tansar, kapłan Ardashira I, zwany także „Dosarem lub Duszerem”, był człowiekiem platońskim i pozostałością po partyjskim systemie feudalnym i miał ziemie odziedziczone po ojcu. Tansar wysłał przedstawicieli do różnych krajów Iranu, aby poinformowali naród irański o powstaniu Ardeshira I, a swoimi wysiłkami przygotował grunt pod panowanie Ardashira i zniszczenie wszystkich monarchii. Al-Mas'udi mówi również, że Tensor napisał dobre pisma na temat polityki monarchicznej i religijnej, w których omawiał działania Ardashira i uzasadnienia jego innowacji w dziedzinie religii i monarchii. Al-Mas'udi mówi również, że Tansar napisał dobre pisma na temat polityki monarchicznej i religijnej, w których omawiał działalność Ardashira i uzasadnienia jego innowacji w dziedzinie religii i monarchii. Jednym z tych pism był jego list do Goshnasba, władcy gór Damavand, Rey, Tabarestan, Deylam i Gilan, a drugim był List Tansara do króla Indii. Miskawayh donosi w Tajar al-Ummah, że Ardashir I skorzystał z mądrej rady pobożnego Herbada zwanego Tansarem, aby zorganizować królestwo perskie i zniszczyć królów plemion. W Indiach Albiruni, al-Biruni cytuje z listu „Tusar, Herbadan Herbad” do króla Padishkhwargar , w którym odpowiedział na jego krytykę Ardashira I. W Fars-Nama Ibn al-Balkhi nazwał ministra Ardashira I a mędrca o imieniu Car i powiedział, że Ardashir wykonałem całą jego pracę zgodnie z jego radą i strategią.

Raporty te świadczą, że Tansar był jednym z najsilniejszych teologów zoroastryjskich we wczesnych latach imperium Sasanidów. W samym Liście Tansara mówi, że żył pobożnie przez pięćdziesiąt lat przed powstaniem Ardashira I i starał się zachować zaratusztrianizm .

Tansara i Kartira

W raportach historycznych i pismach religijnych z okresu Sasanidów nie ma wzmianki o imieniu Tansar, aw inskrypcji Szapura I w Ka'ba-ye Zartosht żadna postać religijna nie jest wymieniona na liście imion dworzan Ardashira I. Stąd, ponieważ imię Tansar, z całą jego wielkością i szczególną chwałą, nie znajduje się w żadnej inskrypcji z okresu Sasanidów w pismach literackich i religijnych zoroastryjczyków; Z drugiej strony Kartir imię pojawia się tylko w jego własnych inskrypcjach i inskrypcjach Szapura I oraz w raportach manichejczyków; Niektórzy uczeni utożsamiali Tansara i Kartira.

Przede wszystkim to Hertzfeld uważał te dwie postacie historyczne za jedno. Martin Sprengling, który przetłumaczył inskrypcje Kartira przed innymi, rozpoznał tę dwójkę i wierzył, że to, co Denkard miał do powiedzenia na temat działalności religijnej Tansara, było sprawozdaniem z działalności religijnej Kartira, do której odniósł się w swoich inskrypcjach. Vladimir Lukonin również po prostu uważał Tansara za postać mityczną, a List Tansara za dzieło kapłanów zoroastryjskich z VI wieku naszej ery. Mimo to Mary Boyce , kierując się logicznym rozumowaniem, uznał Tansara i Kartira za dwie odrębne postacie historyczne. Odnosząc się do anonimowej heterogeniczności tych dwóch, wyjaśnił, że Kartir i Tensor są specjalnymi literami, jak w inskrypcji Shapur I, oprócz „Kartir Herbad”, dwóch imion „Kartir syn Ardavan” i „Mehrag syn Tusara” Uważa się również, że wskazują one na istnienie listów Kartira i Tusara na początku okresu Sasanidów. Boyce zauważył również, że okres życia i działalności religijnej Tansara i Kartira nie jest taki sam ze względu na różne źródła historyczne i sam List Tansara; Żył za panowania Ardeshir I , a szczyt jego działalności i siły przypadł na panowanie Ardeshira I, ale z tematu inskrypcji Kartir jasno wynika, że musiał być bardzo młody za panowania Ardeshira I, a szczyt jego siły i działalności był za panowania Bahrama II . Z kolei Boyce argumentował, że kontekst działań i osiągnięć Tansara i Kartira jest całkowicie niespójny. W historii zaratusztrianizmu imię Tansara zawsze pojawia się w związku z jego wysiłkami w zbieraniu świętych tekstów zaratusztrianizmu i dostarczaniu standardowego tekstu Avesta i utrzymanie go; Ale w swoich inskrypcjach Kartir nie wspomina o sobie robiącym takie rzeczy i ogólnie Kartir i Tansar należy uznać za dwie odrębne postacie historyczne.

Tansara i Abarsama

Według Ibn Balkhi, Ardashir I miał ministra o imieniu „car” i wykonywał całą swoją pracę zgodnie ze swoją opinią i strategią. Nicholson i Guy Le Strange , poprawiając tekst perskiego listu Ibn Balkhi, uznali „car” za zmodyfikowaną formę słowa „Barsam”, które Al-Tabari nazwał „Abrasam” w raporcie z panowania Ardashira I. W inskrypcji Szapura I Abarsam jest wymieniony na liście Towarzyszy dworu Ardashira I na 15. miejscu i jako jedyny otrzymał chwalebny tytuł „Ardeshir Farr” (posiadacz Chwarena z Ardesziru). Podobieństwo odmian Abarsama i Tansara w niektórych źródłach historycznych doprowadziło do pomysłu, że Tansar i Abarsam mogą być tym samym; Ale Christensen zwraca uwagę, że pisownia tych dwóch imion jest bardzo różna w piśmie Pahlavi, a także w pismach arabskim i perskim; Z drugiej strony Al-Tabari w jednym ze swoich raportów nazwał Absamem Wuzurg framadar z Ardashir I, aw innym raporcie nazwał go „Harjand”, co wyraźnie pokazuje nieścisłość tego przekonania. W rezultacie, w źródłach, podobieństwa między Hargbazem i Herbadem doprowadziły do fuzji Hargbaza Abarsama i Herbada Tansara.

List Tansara

List Tansara to zbiór listów między Tansarem a królem Mazandaranu i jego przedmieść, Goshnasbem. Pahlavi tekst Listu Tansara został przetłumaczony na język arabski przez Rōzbih pūr-i Dādōē ( Ibn al-Muqaffa' ) w pierwszej połowie II wieku AH. We wstępie do tłumaczenia listu Tensora mówi, że podstawą jego tłumaczenia był raport „Bahrama Ibn Khorzada, a pochodził on od jego ojca Manouchehra Mubada Khorasana i jednego z perskich uczonych”. Jednak ten łańcuch listów jest nieco niejasny i mógł to być: Bahram, syn Khorzada, i Khorzad, syn Manouchehra, kapłana Chorasanu i jednego z uczonych perskich. Przedmowa Ibn Muqaffy i tekst Listu Tansara ujawniają, że Ibn Muqaffa miał w swoich rękach tekst Pahlavi opracowany przez Bahrama, syna Khorzada, i tłumacząc go na arabski, dodał przedmowę i kilka nowych przemówień, takich jak historia Kelileh i Dahman; Próbując usunąć zaratusztriański motyw z tego listu, aby został zaakceptowany w społeczeństwie islamskim, fragmenty Tory i Biblii zostały umieszczone na marginesach tekstu listu. Dziś tekst Pahlavi, jak również arabskie tłumaczenie Listu Tansara zaginęły i mogły zostać zniszczone na zawsze, a prawie pięć wieków po śmierci Ibn Muqaffy tekst jego arabskiego tłumaczenia został przetłumaczony na perski.

Źródła

Tafazzoli, Ahmad (1996). „Harzbad w Shahnameh Ferdowsiego; Jedna z nieznanych pozycji ery Sasanidów”. Nama-i farhangistan . {{ cite news }} : CS1 maint: url-status ( link )
Tafazzoli, Ahmad (1998). Przedislamska literatura perska . Teheran: Sokhan.
Jamalzadeh, Mohammad-Ali (1912). „List z epoki Sasanidów: List Tansara” . Kaveh . {{ cite news }} : CS1 maint: url-status ( link )
Jalilian, Shahram (2018). list Tansara do Gushnaspa (przedmowa historyczna, biografia Tansara i historia jego listu, tekst, przypisy, słowniczek) . Ahvaz: Męczennik Chamran University Press. ISBN 978-600-141-208-0 .
Oryan, Saeed (2004). Przewodnik po inskrypcjach środkowoperskich (Pahlavi-Parthian) . Teheran: Ministerstwo Dziedzictwa Kulturowego, Turystyki i Rzemiosła.
Christensen, Artur (1939). Persja Sasanidów . Londyn: Cambridge University Press .
Łukonin, Włodzimierz (1971). Persja II: od Seleucydów do Sasanidów . Barrie & Jenkins . ISBN 9780214653209 .
Minowi, Mojtaba (1976). list Tansara do Gusznaspa . Teheran: Publikacje Kharazmi.
Nasrollahzadeh, Sirus (2006). Genealogia Sasanidów od początku do Hormizda II . Teheran: Ministerstwo Dziedzictwa Kulturowego, Turystyki i Rzemiosła.
Herzfeld, Ernst (1935). Archeologiczna historia Iranu . Akademia Brytyjska .
Boyce, Maria (1968). List Tansara . Roma: Instituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente.
Artur, Christensen (1932). „Abarsam et Tansar”. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae . Tom. 10. {{ cite news }} : CS1 maint: status adresu URL ( link )
Sprengling, Martin (1953). Iran z III wieku; Sapor i Kartir . Chicago: University of Chicago Press.