Język ulta

Ulta
Ulta
Orok
ульта
Pochodzi z	Rosja , Japonia
Region	Obwód sachaliński ( rosyjski Daleki Wschód ), Hokkaido
Pochodzenie etniczne	300 Orok (spis ludności z 2010 r.)
Ludzie mówiący w ojczystym języku	26–47 (spis ludności z 2010 r.)
Rodzina językowa	Tunguzyczna grupa południowa / środkowo- środkowo-zachodnia / Nanai Uilta ; ; ;
System pisania	cyrylica
Kody językowe
ISO 639-3	oaa
Glottolog	orok1265
ELP	Orok
	Orok jest klasyfikowany jako krytycznie zagrożony przez UNESCO Atlas języków świata w niebezpieczeństwie

Uilta ( Orok : ульта , zwany także Ulta , Uilta , Ujlta lub Orok ) to język tunguski używany w podziale administracyjnym Poronaysky i Nogliksky obwodu sachalińskiego w Federacji Rosyjskiej przez ludność Uilta . Północni Uilta, którzy mieszkają nad rzeką Tym i wokół wsi Val, zajmują się hodowlą reniferów jako jednym ze swoich tradycyjnych zajęć. Południowa Uilta mieszka wzdłuż Połona w pobliżu miasta Połonask. Te dwa dialekty pochodzą z grup północnych i wschodnich, jednak mają bardzo niewiele różnic.

Klasyfikacja

Uilta jest blisko spokrewniony z nanai i zaliczany jest do południowej gałęzi języków tunguskich . Klasyfikacje, które uznają grupę pośrednią między północną a południową gałęzią Mandżurów-Tungu, klasyfikują Uilta (i Nanai ) jako Środkowy Tunguzyk. W Środkowym Tunguzie Glottolog grupuje Uilta z Ulch jako „Ulchaic” i Ulchaic z Nanai jako „Central-Western Tungusic” (znany również ^{[ przez kogo? ]} jako „Grupa Nanai”), podczas gdy Oroch , Kilen i Udihe są zgrupowane jako „środkowo-wschodni tunguzycki”.

Dystrybucja

Chociaż nastąpił wzrost całkowitej populacji Uilta, nastąpił spadek liczby osób, dla których Uilta jest językiem ojczystym. Całkowita populacja Uilty wynosiła 200 w spisie z 1989 roku, z czego 44,7, a następnie wzrosła do około 300-400 osób. Jednak liczba native speakerów spadła do 25-16 osób. Według wyników rosyjskiego spisu ludności z 2002 roku, Uilta (wszyscy, którzy określili się jako „Oroch z językiem Ulta”, „Orochon z językiem Ulta”, „Uilta”, „Ulta”, „Ulch z językiem Ulta” zostali przypisani do Uilta) liczy 346 osób, w tym 201 mieszkańców miast i 145 mieszkańców wsi. Odsetek 18,5%, czyli 64 osoby, wskazał, że włada swoim („ulta”) językiem, co w większości należy uznać za skutek wzmożonej świadomości narodowej w okresie poradzieckim niż odzwierciedlenie prawdziwa sytuacja. W rzeczywistości liczba osób o różnym stopniu znajomości języka Uilta jest mniejsza niż 10, a językiem ojczystym ludności jest w przeważającej mierze język rosyjski. Dlatego z powodu braku praktycznego systemu pisma i wystarczającego oficjalnego wsparcia język Uilta stał się językiem zagrożonym.

Język jest krytycznie zagrożony lub konający. Według rosyjskiego spisu ludności z 2002 r. W północno-wschodniej części Sachalinu mieszkało 346 Uiltów, z czego 64 było kompetentnych w Uilcie. Według spisu z 2010 roku liczba ta spadła do 47. Uilta również mieszkają na wyspie Hokkaido w Japonii, ale liczba mówców jest niepewna iz pewnością niewielka. Yamada (2010) donosi o 10 aktywnych mówcach, 16 warunkowo dwujęzycznych mówcach i 24 pasywnych mówcach, którzy rozumieją z pomocą rosyjskiego. W artykule stwierdza się, że „jest wysoce prawdopodobne, że od tego czasu liczba ta uległa dalszemu zmniejszeniu”.

Uilta jest podzielona na dwa dialekty, wymienione jako Poronaisk (południowy) i Val-Nogliki (północny). Nieliczni mówcy Uilta na Hokkaido mówią południowym dialektem. „Rozmieszczenie Uilta jest ściśle związane z ich pół-koczowniczym stylem życia, który obejmuje hodowlę reniferów jako gospodarkę na własne potrzeby”. Mieszkańcy południowej Uilty przebywają w nadmorskim Ochockim wiosną i latem, a jesienią i zimą przenoszą się na równiny północnego Sachalinu i góry wschodniego Sachalinu. Mieszkańcy północnej Uilty mieszkają w pobliżu zatoki Terpenija i rzeki Poronai wiosną i latem, a jesienią i zimą migrują do gór wschodniego Sachalinu.

Badania

Takeshiro Matsuura (1818-1888), wybitny japoński odkrywca Hokkaido, południowego Sachalinu i Wysp Kurylskich, jako pierwszy dokonał godnego uwagi zapisu języka. Matsuura zapisał około 350 słów Uilta w języku japońskim, w tym około 200 słów z uwagami gramatycznymi i krótkimi tekstami. Najstarszym znanym zestawem zapisów ^{[ wymagane wyjaśnienie ]} języka Uilta jest zbiór 369 haseł i krótkich przykładowych zdań pod tytułem „Worokkongo”, pochodzący z połowy XIX wieku. ^{[ potrzebne źródło ]} Japoński badacz Akira Nakanome podczas japońskiego posiadania Południowego Sachalinu badał język Uilta i opublikował małą gramatykę ze słownikiem zawierającym 1000 słów. Innymi badaczami, którzy opublikowali prace na temat Uilty, byli Hisharu Magata, Hideya Kawamura, TI Petrova, AI Novikova, LI Sem i współczesny specjalista LV Ozolinga. Magata opublikował pokaźny tom słowników zatytułowany „A Dictionary of the Uilta Language / Uirutago Jiten” w 1981 r. Inni, którzy przyczynili się do stypendium Uilta, to Ozolinga, który opublikował dwa znaczące słowniki: jeden w 2001 r. Zawierający 1200 słów i jeden w 2003 r. z 5000 Uilta -Wpisy rosyjskie i 400 wpisów rosyjsko-Uilta.

Fonologia

Spis

Fonemy spółgłoskowe Uilta
		Dwuwargowy	Pęcherzykowy	Post- pęcherzykowe	Tylnojęzykowy
Nosowy		M	N	ɲ	N
Zwarty wybuchowy	bezdźwięczny	P	T	tʃ	k
Zwarty wybuchowy	dźwięczny	B	D	dʒ	ɡ
Frykatywny			S		X
Uzyskiwać			ɾ
przybliżony			l	J	w

Fonemy samogłoskowe Uilta
	Przód	Centralny	Z powrotem
Zamknąć	I		u
Bliski środek		ɵ ~ o
Otwarty środek	ɛ	ə	ɔ
otwarty		A

Uilta ma constrastive długość samogłoski .

Fonotaktyka

Struktura sylab

Uilta ma strukturę sylab (C) V (V) (C). Wyrazy jednosylabowe zawsze zawierają albo dyftong, albo długą samogłoskę, dlatego żadne słowo nie ma struktury *(C)V(C). Wszystkie spółgłoski mogą występować zarówno na początku sylaby, jak i na końcu sylaby, jednak / ɾ / może nie występować na początku wyrazu, a / m / , / n / i / l / to jedyne spółgłoski, które mogą być końcowe, z / m / i / n / może być końcowym wyrazem tylko w słowach jednosylabowych.

Morae

Sylaby można dalej podzielić na morae , które określają akcent i czas wystąpienia słowa. Podstawowa mora sylaby składa się z samogłoski i początkowej spółgłoski, jeśli taka występuje. Po morie pierwotnej każda dodatkowa samogłoska lub spółgłoska w sylabie tworzy morę wtórną. Każde słowo zazwyczaj zawiera co najmniej dwa mory.

Akcent wysokościowy

Uilta ma niefonemiczny akcent wysokościowy . Niektóre morae są akcentowane wyższym tonem. Wysoki ton zaczyna się na drugiej morze i kończy na szczycie akcentu. Szczyt akcentu przypada na przedostatnią morę, jeśli jest to mora pierwotna, a w przeciwnym razie najbliższa poprzedzająca mora pierwotna.

Na przykład pa.ta.la ( tłum. dziewczyna ) składa się z trzech sylab, z których każda składa się z jednej podstawowej mory. Tak więc szczyt akcentu przypada na ta , przedostatnią morę. W ŋaa.la ( tłum. ręka ) są dwie sylaby i trzy mory, przedostatnia mora jest morą wtórną, więc szczyt akcentu przypada na morę poprzednią, ŋa .

Harmonia samogłosek

Diagram ilustrujący grupy samogłosek w Uilta.

Samogłoski otwarte

Zamknięte samogłoski

Neutralny

Słowa w Uilta wykazują harmonię samogłosek . Samogłoski Uilta można podzielić na trzy grupy w zależności od ich interakcji z harmonią samogłosek:

Zamknij: /ə/ /ɵ/
Neutralny: /i/ /ɛ/ /u/
Otwórz: /a/ /ɔ/

Samogłoski zamknięte i otwarte nie mogą współistnieć w tym samym słowie. Samogłoski neutralne nie mają ograniczeń i mogą występować w wyrazach z samogłoskami bliskimi, samogłoskami otwartymi lub innymi samogłoskami neutralnymi.

Ortografia

⟨Н⟩ z lewym hakiem jest używane w Uilta do reprezentowania nosa podniebiennego i jest romanizowane jako Ɲ.

Pismo alfabetyczne, oparte na cyrylicy , zostało wprowadzone w 2007 roku. Wydano elementarz, a języka uczy się w jednej szkole na wyspie Sachalin . ^{[ nieudana weryfikacja ]}

**Cyrylica Uilta**
А a	А̄ а̄	Б б	В w	Г г	Ę д	Е е	Е̄ е̄
Ӡ ӡ	И i	Ӣ ӣ	Ř Ř	К к	Л л	м м	Н н
Ԩ ԩ	Ӈ ӈ	О о	О̄ о̄	Ө ө	Ө̄ ө̄	П п	Р р
С с	Т т	У у	Ӯ ӯ	Х х	Ч ч	Э э	Э̄ э̄

Litera U+0528 — WIELKA LITERA CYRYLII EN Z LEWYM HAKKIEM jest zawarta w Unicode od wersji 7.0. ^{[ potrzebne źródło ]}

W 2008 roku opublikowano pierwszy elementarz Uilta, który ustanowił system pisma.

Morfologia

Język Uilta składa się z elementów zwanych rzeczownikami aktorskimi. ^{[ potrzebne wyjaśnienie ]} Te rzeczowniki aktorskie powstają, gdy imiesłów czasu teraźniejszego jest połączony z rzeczownikiem - ɲɲee. Na przykład element - ɲɲee (<* ɲia) stał się ogólnym przyrostkiem dla „ludzi”, jak w ǝǝktǝ-ɲɲee „kobieta”, geeda-ɲɲee „jedna osoba” i xasu-ɲɲee „ile osób?”. Wiele z tego, co składa się na Uiltę i jej formy ^{[ wymagane wyjaśnienie ],} wywodzi się z języka Ulch . ^{[ wątpliwe – dyskutuj ]}

Uilta ma znaczniki imiesłowowe dla trzech czasów: przeszłego - xa(n-) , teraźniejszego +ri i przyszłego -li. Kiedy imiesłów niedokończonej czynności, +ri, jest połączony z sufiksem -la, tworzy znacznik czasu przyszłego +rila-. Ma również dobrowolny znacznik („pozwól nam…!”) +risu, w którym element -su diachronicznie reprezentuje zakończenie drugiej osoby liczby mnogiej. Opracowano dalsze formy oparte na +ri: tryb łączący w + rila-xa(n-) (fut-ptcp.pst-), 1. osoba liczby pojedynczej optative w +ri-tta, 3. osoba imperatyw w +ri- llo (+ri-lo) i probabilitacja ^{[ wymagane wyjaśnienie ]} w +ri-li- (ptcp.prs-fut).

W formach dzierżawczych, jeśli posiadacz jest człowiekiem, przyrostek -ɲu jest zawsze dodawany po rdzeniu rzeczownika. ^{[ potrzebne źródło ]} Sufiks -ɲu wskazuje, że referent jest posiadaczem pośrednim lub zbywalnym. Aby wskazać bezpośrednie i niezbywalne posiadanie, pominięto przyrostek -ɲu. Na przykład,

ulisep -ɲu- bi „moje mięso” vs. ulise-bi „moje ciało”
böyö -ɲu- bi „mój niedźwiedź” vs. ɲinda-bi „mój pies”
sura - ɲu - bi „moja pchła” vs. cikte-bi „moja wesz”
kupe - ɲu - bi „moja nić” vs. kitaam-bi „moja igła”

Zaimki dzielą się na cztery grupy: osobowe, zwrotne, wskazujące i pytające. Zaimki osobowe Uilta mają trzy osoby (pierwszą, drugą i trzecią) oraz dwie liczby (liczbę pojedynczą i mnogą). SG - PL 1. bii – buu 2. sii – suu 3. południe – nooci .

Składnia

Wyrażenia rzeczownikowe mają następującą kolejność: determinant, przymiotnik, rzeczownik.

były:

Tari

OKR

goropci

PRZYM

nari

N

Ten stary człowiek.

były:

Eri

OKR

goropci

PRZYM

nari

N

„Ten starzec”.

były:

Arisal

OKR

goropci

PRZYM

nari-l

N

„Ci starcy”.

Podmioty poprzedzają czasowniki:

były:

Bij

S

xalacci-wi

V

'Poczekam'.

były:

ii bii

S

ŋennɛɛ-wi

V

'Tak, pójdę'.

Z obiektem kolejność to SOV :

były:

Sii

S

gumasikkas

O

nu-la

V

'Masz pieniądze'.

Przymiotniki występują po rzeczowniku:

były:

tari

OKR

nari caa

S

ninda-ji

N

kusalji

PRZYM

tuksɛɛ-ni

V

„Ten człowiek biegnie szybciej niż ten pies”.

Zdanie, w którym dopełnienie występuje po jego dopełnieniu, jest postpozycją: ^{[ wymagane wyjaśnienie ]}

były:

Sundattaa

N

dug-ji

N

bii-ni

Post

„Ryba (sundattaa) jest w domu (dug-ji)”.

Zobacz też

Orok ludzie
Sachalin
Ɲ ɲ , litera alfabetu łacińskiego w ten sposób, IPA .

Notatki

Tsumagari, Toshiro (2009). „Zarys gramatyczny Uilta (poprawiony)” (PDF) . Journal of Graduate School of Letters . 4 : 1–21. hdl : 2115/37062 .

Dalsza lektura

Majewicz AF (1989). Orokowie: przeszłość i teraźniejszość (s. 124–146). Palgrave Macmillan w Wielkiej Brytanii.
Piłsudski, B. (1987). Materiały do nauki języka Orok [Uilta] i folkloru. In, Working papers / Instytut Lingwistyki Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Matsumura, K. (2002). Rdzenne języki mniejszości w Rosji: przewodnik bibliograficzny .
Kazama, Shinjiro. (2003). Podstawowe słownictwo (A) języków tunguskich. Seria publikacji zagrożonych języków Pacyfiku, A2-037.
Yamada, Yoshiko (2010). „Wstępne studium kontaktów językowych wokół Uilty na Sachalinie”. Běifāng rénwén yánjiū / Journal of the Centre for Northern Humanities . 3 : 59–75. hdl : 2115/42939 .
Tsumagari, T. (2009). Zarys gramatyczny Uilta (poprawiony). Journal of Graduate School of Letters, 41–21.
Ikegami, J. (1994). Różnice między południowym i północnym dialektem Uilta. Biuletyn Muzeum Ludów Północy Hokkaido, 39–38.
Knüppel, M. (2004). Uilta Literatura ustna. Zbiór tekstów przetłumaczonych i opatrzonych adnotacjami. Wydanie poprawione i rozszerzone. (Język angielski). Zeitschrift für Ethnologie, 129(2), 317.
Smolak, AB i Anderson, GS (1996). Orok. Macmillan Referencje USA.
Missonova, L. (2010). Pojawienie się pisma Uil'ta w XXI wieku (problemy życia etniczno-społecznego języków małych ludów). Etnograficheskoe Obozrenie , 1100–115.
Larisa, Ozolinya. (2013). Gramatyka Orok (Uilta). Nowosybirski Dom Wydruku Geo.
Janhunen, J. (2014). O etnonimach Orok i Uryangkhai. Studia Etymologica Cracoviensia, (19), 71.
Pevnov, AM (2009, marzec). O niektórych cechach Nivch i Uilty (w związku z perspektywami współpracy rosyjsko-japońskiej). W サハリンの言語世界:北大文学研究科公開シンポジウム報告書= Linguistic World of Sachalin: Proceedings of the Symposium, 6 września 2008 (s. 11 3–125). 北海道大学大学院文学研究科=Wyższa Szkoła Literatury na Uniwersytecie Hokkaido.
Ikegami, J. (1997). Uirutago jiten [Słownik języka Uilta używanego na Sachalinie].
KA Nowikowa, LI Sem. Oroksky yazyk // Yazyki mira: Tunguso-man'chzhurskie yazyki. Moskwa, 1997. (rosyjski)