alfabet szwedzki

Ten artykuł zawiera transkrypcje fonetyczne w międzynarodowym alfabecie fonetycznym (IPA) . Aby zapoznać się ze wstępnym przewodnikiem dotyczącym symboli IPA, zobacz Help:IPA . Aby zapoznać się z rozróżnieniem między [ ] , / / ​​i   ⟨ ⟩ , zobacz IPA § Nawiasy i ograniczniki transkrypcji .

Alfabet szwedzki ( szwedzki : Svenska alfabet ) jest podstawowym elementem łacińskiego systemu pisma używanego w języku szwedzkim . 29 liter tego alfabetu to współczesny 26-literowy podstawowy alfabet łaciński (od A do Z) plus Å , Ę i Ö w tej kolejności. Zawiera 20 spółgłosek i 9 samogłosek (aeiouy å ä ö). Alfabet łaciński został jednak sprowadzony do Szwecji wraz z chrystianizacją ludności runy były nadal używane przez pierwsze wieki chrześcijaństwa, nawet do celów kościelnych, pomimo ich tradycyjnego związku z religią staronordycką . Runy przeszły częściową „latynizację” w średniowieczu, kiedy alfabet łaciński został całkowicie zaakceptowany jako szwedzki system pisma, ale runy nadal występowały, zwłaszcza na wsi, aż do XVIII wieku i były używane dekoracyjnie do połowy XIX wieku. Uważa się, że popularna umiejętność czytania i pisania była wyższa (prawie powszechna) dzięki uproszczonym Younger Futhark niż w pierwszych wiekach używania alfabetu łacińskiego. [ potrzebny cytat ]

Listy

Wymowa nazw liter (niekoniecznie pokrywająca się z dźwiękiem, który reprezentują) jest następująca:

Å, Ę i Ö

Oprócz podstawowych dwudziestu sześciu liter A–Z szwedzki alfabet zawiera na końcu Å , Ę i Ö . Są to odrębne litery w języku szwedzkim i są sortowane po Z, jak pokazano powyżej.

Niezwykłe litery

Litera Q jest rzadka. Q było powszechne w zwykłych słowach przed 1889 rokiem, kiedy zezwolono na jego zastąpienie przez K. Od 1900 roku w słownikach pojawiają się tylko formy z literą K. Niektóre imiona własne zachowały swoje Q pomimo zmiany na popularne słowa: Qvist , Quist , Husqvarna , Quenby, Quinby, Quintus, Quirin i Quirinus. Inne zastosowania obejmują niektóre zapożyczenia , które zachowały Q, w tym queer , quisling , squash i pikowanie ; terminy studenckie, takie jak gasque ; i obcych nazw geograficznych, takich jak Katar .

Litera W jest rzadka. Przed XIX wiekiem W było wymienne z V (W było używane we Fraktur , V w Antiqua ). Oficjalne standardy ortograficzne od 1801 roku używają tylko V dla popularnych słów. Wiele nazwisk rodowych zachowało swoje W pomimo zmiany powszechnych słów. [ Potrzebne źródło ] Obce słowa i nazwy przynoszą zastosowania W, szczególnie kombinacje z webb dla (World Wide) Web . Szwedzkie sortowanie tradycyjnie i oficjalnie traktowało V i W jako równoważne, aby użytkownicy nie musieli zgadywać, czy słowo lub nazwa, której szukali, jest pisana przez V czy W. Te dwie litery były często łączone w kolejności zestawiania jako gdyby wszyscy byli V lub wszyscy W, aż do 2006 roku, kiedy to 13. edycja Svenska Akademiens ordlista (Słownik ortograficzny Akademii Szwedzkiej) ogłosił zmianę. W otrzymało własną sekcję w słowniku, a reguła sortowania W = V została wycofana. Oznacza to, że szwedzkie książki wydrukowane przed 2006 rokiem grupowałyby W z V w indeksie, a większość szwedzkiego oprogramowania opublikowanego przed 2006 rokiem traktowałaby te dwie odmiany jako odmiany jednego znaku podczas sortowania tekstu.

Litera Z jest rzadka, używana w nazwach i kilku zapożyczeniach, takich jak zon (strefa). Z było historycznie wymawiane / ts / . Do 1700 roku połączyło się to z / s /. W rezultacie Z zostało zastąpione przez S w 1700 r. Zamiast tego Z było używane w zapożyczeniach dla historycznego / z / . Z jest drugą najrzadziej używaną literą w języku szwedzkim, przed Q.

Listy obce

Chociaż nie w oficjalnym alfabecie, á jest szwedzką (staromodną) literą. W rodzimych szwedzkich imionach osobistych używane są również ü i è oraz inne.

Umlauted ü jest rozpoznawany, ale jest używany tylko w nazwach pochodzenia niemieckiego oraz w niemieckich zapożyczeniach, takich jak müsli . Poza tym jest traktowany jako wariant y i nazywany jest niemieckim y. W języku szwedzkim y jest samogłoską i tak się wymawia (/y:/ jak w yta ). W kilku niezmienionych angielskich zapożyczeniach y jest używane dla spółgłoski / j /, jak w języku angielskim.

Znaki à (które są używane tylko w kilku rzadkich niezintegrowanych zapożyczeniach, takich jak à , z francuskiego) i é (używane w niektórych zintegrowanych zapożyczeniach, takich jak idé i armé , oraz w niektórych nazwiskach, takich jak Rosén lub Löfvén ) są uważane po prostu za odpowiednio warianty a i e.

W przypadku nazw obcych można użyć ç, ë, í, õ i wielu innych, ale zwykle są one konwertowane na c, e, i, o itd.

Szwedzkie gazety i czasopisma mają tendencję do używania tylko liter dostępnych na klawiaturze. à, ë, í itd. są dostępne na szwedzkich klawiaturach przy niewielkim wysiłku, ale zwykle nie æ i ø (używane w duńskim i norweskim), więc zwykle są zastępowane przez ae lub ä i ö. Agencja informacyjna TT stosuje się do tego użycia, ponieważ niektóre gazety nie mają wsparcia technicznego dla æ i ø, chociaż istnieje zalecenie używania æ i ø. Litera Æ była używana we wcześniejszych szwedzkich systemach pisma, kiedy ogólnie istniało większe podobieństwo między językami skandynawskimi.

Szwedzki rejestr ludności tradycyjnie używał tylko liter a – z, å, ä, ö, ü, é, więc imigrantom z innymi literami łacińskimi w nazwiskach usunięto znaki diakrytyczne (a æ/ø zamieniono na ä/ö) , chociaż ostatnio dopuszczono więcej znaków diakrytycznych.

Różnica między alfabetem duńskim/norweskim a szwedzkim polega na tym, że duński/norweski używa wariantu Æ zamiast Ę oraz wariantu Ø zamiast Ö. Również kolejność zestawiania tych trzech liter jest inna: Æ, Ø, Å.

Odręczny alfabet kursywą

Szwedzki alfabet odręczny

Szwedzki tradycyjny alfabet odręczny jest taki sam jak zwykły łaciński alfabet kursywą, ale litery Ö i Ę są pisane przez połączenie kropek zakrzywioną linią ~, stąd wyglądają jak Õ i Ã. W piśmie tekstowym kropki powinny być wyraźnie oddzielone, ale pisarze często zastępują je linią: Ō, Ā.

Odpowiedniki pisowni dźwiękowej

samogłoski
List Wymowa ( IPA ) Notatki
Długi Krótki
A /ɑː/ /A/
mi /mi/ /ɛ/ Niektórzy mówcy rozróżniają dwa krótkie dźwięki: /ɛ/ i /e/ . Pierwszy dźwięk jest zwykle zapisywany jako ⟨ä⟩ , ale niektóre słowa wyjątkowo mają ⟨e⟩ , między innymi słowa z ⟨ej⟩ , cyfry, nazwy własne i ich pochodne oraz zapożyczenia. Przed 1889 r. ⟨e⟩ dla / ɛ / i / ɛː / było również używane w przypadku wielu innych słów, w szczególności słów z ⟨je⟩ zapisywanym teraz jako ⟨jä⟩ .

Dźwięk / eː / na końcu zapożyczeń iw ostatniej sylabie szwedzkich nazwisk jest reprezentowany przez ⟨é⟩ .

I /I/ /ɪ/
o /uː/ ,

/oː/

/ ɔ / , / ʊ / Fonem / ʊ / występuje stosunkowo rzadko; krótki ⟨o⟩ częściej reprezentuje / ɔ / . Długie ⟨o⟩ zwykle reprezentuje / uː / w rodzimych słowach.
u /ʉː/ /ɵ/
y /yː/ /ʏ/
A /oː/ /ɔ/ Większość słów z / ɔ / i niektóre słowa z / oː / są pisane z ⟨o⟩ .
A /ɛː/ /ɛ/ Niektóre słowa z / ɛ / są pisane z ⟨e⟩ .
ö /øː/ /œ/ Krótkie ö jest w niektórych dialektach wymawiane jako / ɵ / .

Po krótkich samogłoskach następują dwie lub więcej spółgłosek; po długich samogłoskach następuje pojedyncza spółgłoska, samogłoska lub są końcowe.

spółgłoski
grafem Dźwięk ( IPA ) Notatki
B /B/
C /k/ , /s/ /s/ przed samogłoskami przednimi ⟨eiy⟩ (nie używane przed ⟨ä ö⟩ ), poza tym /k/ (nie używane przed ⟨å⟩ ). Sama litera ⟨c⟩ jest używana tylko w zapożyczeniach (zwykle w wartości / s / ) i nazwach własnych, ale ⟨ck⟩ jest normalną reprezentacją / kː / po krótkiej samogłosce (jak w języku angielskim i niemieckim).
rozdz / ɧ / , / ɕ / W zapożyczeniach. Spójnik „och” (i) wymawia się / ɔkː / lub / ɔ / .
D /D/
dj /J/
F /F/
G / ɡ / , / j / / j / przed samogłoskami przednimi ⟨eiy ä ö⟩ , inaczej / ɡ /
gj /J/
gn /ɡn/ , /ŋn/ / ɡ n / słowo-początkowo; / n / gdzie indziej
H /H/
hj /J/
J /J/
k / k / , / ɕ / / ɕ / przed samogłoskami przednimi ⟨eiy ä ö⟩ z wyjątkiem kör , w przeciwnym razie / k /
kj /ɕ/
l /l/
lj /J/
M /M/
N /N/
ng /ŋ/, /ŋɡ/, /ng/
P /P/
R /R/ Jest wymawiane jako / ɾ / w niektórych słowach. Znaczne zróżnicowanie dialektalne, często wymawiane jako aproksymant [ɹ] lub frykatywna [ʐ]. Dialekty południowe są znane z realizacji języczkowej fonemu / r /; to znaczy tryl języczkowy [ʀ], frykatywny [ʁ] lub [χ] lub aproksymant [ʁ̞].
S /S/
sj /ɧ/
sk /sk/ , /ɧ/ / ɧ / przed samogłoskami przednimi ⟨eiy ä ö⟩ oraz w słowach människa i marskalk , inaczej /sk/
skj /ɧ/
stj /ɧ/
T /T/
tj /ɕ/
w /v/ Przed 1906 r. ⟨fv, hv⟩ i końcowe ⟨f⟩ były również używane dla / v/ . Teraz te pisownie są używane w niektórych nazwach własnych.
w /v/ Rzadko używane (zapożyczenia, nazwy własne). W zapożyczeniach z angielskiego można wymawiać /w/ .
X /ks/
z /S/ Używane tylko w zapożyczeniach i nazwach własnych.

Kombinacje ⟨rd rl rn rs rt⟩ wymawia się odpowiednio [ ɖ ɭ ɳ ʂ ʈ ] . Fonem / ʂ / jest bardzo powszechną odmianą zamiast fonemu / ɧ / (poniżej).

Pisownia dla sje -fonem / ɧ /

Ze względu na kilka kombinacji fonetycznych, które zrosły się w ostatnich stuleciach, pisownia szwedzkiego dźwięku sje jest bardzo eklektyczna. Niektóre szacunki twierdzą, że istnieje ponad 50 możliwych różnych pisowni dźwięku, chociaż liczba ta jest kwestionowana. Garlén (1988) podaje listę 22 pisowni ( ⟨ch⟩ , ⟨che⟩ , ⟨g⟩ , ⟨ge⟩ , ⟨gi⟩ , ⟨ige⟩ , ⟨j⟩ , ⟨je⟩ , ⟨sc⟩ , ⟨sch⟩ , ⟨sz⟩ , ⟨szi⟩ , ⟨si⟩ , ⟨sj⟩ , ⟨sk⟩ , ⟨skj⟩ , ⟨ssi⟩ , ⟨ssj⟩ , ⟨stg⟩ , ⟨sti⟩ , ⟨stj⟩ , ⟨ti⟩ ), ale wiele z nich ogranicza się tylko do kilka słów, często zapożyczeń, a wszystkie mogą odpowiadać innym dźwiękom lub sekwencjom dźwiękowym. Niektóre zapisy dźwięku sje są następujące:

  • ⟨ch⟩ w większości francuskich zapożyczeń, ale na końcowej pozycji często odpowiadało sch. Angielskie zapożyczenia z taką pisownią zwykle używają dźwięku tje
  • ⟨g⟩ słowami głównie z języka francuskiego, na przykład generös (hojny) i gentil (hojny, szykowny, stylowy)
  • ⟨ge⟩ głównie na końcu słowa w wielu francuskich zapożyczeniach, takich jak garaż , prestiż
  • ⟨gi⟩ na przykład religiös (religijny)
  • ⟨j⟩ we francuskich zapożyczeniach, na przykład jalusi ( okno jalousie )
  • ⟨sc⟩ w fascinera (fascynować)
  • ⟨sch⟩ na wszystkich pozycjach w wielu niemieckich zapożyczeniach, takich jak schack („szachy”)
  • ⟨sh⟩ na wszystkich pozycjach w wielu angielskich zapożyczeniach
  • ⟨sj⟩ w rodzimych szwedzkich słowach, zarówno przed samogłoskami przednimi (e, i, y, ä, ö), jak i tylnymi (a, o, u, å)
  • ⟨sk⟩ w rodzimych szwedzkich słowach przed samogłoskami przednimi e, i, y, ä, ö
  • ⟨skj⟩ tylko w pięciu słowach, z których cztery są wymienione w zdaniu I bara skjortan skjuter han skjutsen in i skjulet . (Mając na sobie tylko koszulę, wpycha pojazd do szopy . ) Piąte słowo to skjuva (ścinanie). Jest również używany w starym słowie skjura ( sroka euroazjatycka ) i dialektycznych pochodnych tego samego
  • ⟨stg⟩ tylko w trzech słowach: västgöte , östgöte , gastgiveri . Nie są one powszechne i często są wymawiane jako /stj/ . Wszystkie są wyrazami złożonymi: väst+göte (osoba z Västergötland ) öst+göte (osoba z Östergötland ) i gäst+giveri (zajazd)
  • ⟨sti⟩ występuje tylko w słowach trawienie, niestrawność, przekrwienie, sugestia , nazwa miejscowości Kristianstad oraz w wymowie imienia chrześcijanin , gdy jest używane w odniesieniu do duńskich królów
  • ⟨stj⟩ tylko w pięciu słowach, wszystkie wyliczone w zdaniu Det är lättare att stjäla en stjälk än att stjälpa en stjärna med stjärten . ( Łatwiej jest ukraść łodygę niż przewrócić gwiazdę tyłem . )
  • ⟨-tion⟩ , ⟨-sion⟩ , ⟨-ssion⟩ (wymawiane / ɧon/ ) w wielu słowach pochodzenia łacińskiego; w kilku z tych wyrazów dźwięk sje poprzedzony jest /t/ (np. naród , rationell ), także w niektórych derywacjach przymiotnikowych (pretentiös, infektiös)
  • ⟨xj⟩ dla sekwencji / kɧ / występuje tylko w nazwie miejscowości Växjö

Zobacz też

Notatki

Pobrano z „ https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Swedish_alphabet&oldid=1144539896 ”