nazwiska baskijskie

Baskijska etxea w Uztaritze

Nazwiska baskijskie to nazwiska wywodzące się z języka baskijskiego lub mające długą, rozpoznawalną tradycję w Kraju Basków . Można je podzielić na dwa główne typy, patronimiczne i niepatronimiczne.

Patronimiki, takie jak Aluariz (prawdopodobnie Alvariz, dziecko Alvara, ponieważ w tamtych czasach „u” i „v” były nie do odróżnienia), Obecoz czy Garcez należą do najstarszych, sięgając aż do X wieku. Monarchia baskijska, w tym pierwszy król Pampeluny, Íñigo Arista z Pampeluny , czyli Eneko Aritza, jako pierwsi używali tego typu nazwisk. Patronimika to zdecydowanie najpowszechniejsze nazwiska w całej Autonomicznej Wspólnocie Basków i Nawarrze.

Nazwiska niepatronimiczne są często nazwiskami toponimicznymi, które odnoszą się do rodzinnego etxea , historycznie ważnego domu rodzinnego. Kiedy farma ( baserri ) była wynajmowana innej rodzinie, często nowi najemcy byli lokalnie znani z nazwy farmy, a nie z oficjalnie zarejestrowanego nazwiska. Odnosili się również do zawodu głowy rodziny, np. Olaberria (nowy kowal) lub Salaberria (nowe gospodarstwo/rolnik) lub potrafili opisać, gdzie znajdował się ich dom, np. Elizondo (przy kościele).

Historia

Najstarsze rekordy

Najwcześniejsze udokumentowane nazwiska baskijskie pojawiają się na inskrypcjach Akwitanii z czasów rzymskiego podboju Hispania i Gallia Aquitania . W większości można je łatwo zidentyfikować za pomocą współczesnych lub średniowiecznych nazwisk baskijskich, na przykład ENNECONIS (imię osobiste Eneko plus łacińskie zakończenie dopełniacza -IS, rdzeń powiększony o -N) > Enekoitz.

Również SEMBECONNIS , być może pochodna późniejszego nazwiska Jimenez ( Scemeno poświadczone w VIII – IX wieku). V(alerius) BELTESONIS (prawdopodobna moneta z beltz 'czarny', mniej prawdopodobnie powiązana z bele/bela 'kruk') wyryta na stelli Andriarriaga znajdującej się w Oiartzun świadczy o mieszaniu się tradycji rzymskiej i wasskońskiej w miejscowej arystokracji w okresie Antyk.

Nazwy średniowieczne

García , jedno z najczęstszych hiszpańskich nazwisk , było pierwotnie baskijskim imieniem wywodzącym się od baskijskiego gartzea , „młody”. Średniowieczne imiona baskijskie są zgodne z tym opisowym wzorcem nazewnictwa osoby, wskazującym na cechy fizyczne („Gutia”, „Motza”, „Okerra”, „Ezkerro”, „Zuria” itp.), Relacje rodzinne lub pochodzenie geograficzne, np. Eneko ( hiszpański Íñigo ) może być hipokorystycznym zwracaniem się matki do dziecka „mój mały”.

W średniowieczu totemiczna postać zwierzęcia często reprezentowała przypuszczalne cechy osoby. Otxoa („wilk”) była baskijską wersją romańskiego imienia Lope lub odwrotnie, z przewagą wczesnego średniowiecza w całych Pirenejach i na zachód w Góry Kantabryjskie . Jest to teraz nazwisko, podobnie jak jego pokrewne „Otxotorena” („dom małego wilka” lub prawdopodobnie „żona małego wilka”), tak podobne w znaczeniu do hiszpańskiego „Lopez” (regionalne warianty „Lopes”, „Lupiz” itp. ). „Velasco” to imię, które później stało się nazwiskiem, wywodzące się od baskijskiego „belasko”, „mały kruk”. „Aznar” to średniowieczne nazwisko baskijskie, gaskońskie i hiszpańskie, prawdopodobnie oparte na starym baskijskim „azenari”, „lis” (współczesny baskijski „azeri”, por. stary baskijski „Zenarrutza” kontra współczesny baskijski „Ziortza”).

Niepatronimiczna, opisowa baskijska tradycja nadawania imion zatrzymała się, gdy w XVI wieku Kościół katolicki zaostrzył przepisy dotyczące chrystianizacji praktyk, które nie trzymały się ortodoksji Kościoła (por. Imię Ochanda , „wilczyca”, w Vitoria-Gasteiz jeszcze w XVI wieku). [ potrzebne wyjaśnienie ] Następnie narzucono imiona romańskie, a nazwiska wyrażały opis miejsca (np. „Luzuriaga”, „miejsce białej ziemi”) i pochodzenia rodzicielskiego (np. „ Marinelarena ”, „syn marynarza ”) [ weryfikacja potrzebne ] w przeważającej części. Patronimiki pochodzą od ojca poprzez przyrostek -ez , -oz, -iz lub -az , co oznacza „z”. W języku baskijskim powiązania rodzinne wyraża się również za pomocą dopełniacza -(r)ena , np. Perurena, Arozena itp., co oznacza „przynależność do”.

Wyższa szlachta

, że pierwszy król Nawarry, Íñigo Arista z Pampeluny , pochodził z rodu Iñigo (Eneko). Chociaż użycie -ez było normą wśród monarchów Pampeluny i Lordów Biskajskich , pierwsza wzmianka o użyciu -ez u monarchów Leonu pochodzi od królowych małżonków z Nawarry: Jimena z Asturii [ es ] , Oneca z Pampeluny [ es ] lub Urraca Fernández .

Sojusze małżeńskie między chrześcijańskimi królestwami Leonu i Nawarry były typowe w IX, X i XI wieku w celu ochrony przed atakami islamu z południa. Dowodem na to jest fakt, że król Alfons V z León był głównie pochodzenia baskijskiego i Nawarry, poprzez swoją matkę Elvirę Garcíę i babkę ze strony ojca, wspomnianą Urracę Fernández.

Z drugiej strony, pierwszy król Aragonii, Ramiro I Aragoński , był synem Sancho III z Nawarry , wnukiem Garcíi Sánchez II z Pampeluny i prawnukiem Sancho Garcésa II z Pampeluny , wszyscy to królowie Nawarry, którzy użył sufiksu -ez i to mogło wprowadzić go w tym regionie.

W wyniku rekonkwisty dorzecze Douro zostało ponownie zaludnione, najprawdopodobniej przez ludność pochodzącą głównie z Nawarry, Biskajów, Kantabrii czy Alava, którzy używali przyrostka -ez . Co więcej, możliwe jest, że wiele z najczęstszych hiszpańskich nazwisk patronimicznych ma nie tylko pochodzenie baskijsko-nawarrańskie, ale także królewskie i arystokratyczne. Logiczne jest założenie, że rodziny królewskie z Leon, Nawarry, Aragonii i arystokracji Biskajskiej, Alava czy La Rioja miałyby większą liczbę potomstwa niż zwykła populacja, biorąc pod uwagę ich większe środki finansowe i dłuższą oczekiwaną długość życia.

Gramatyka i ortografia

Gramatyka zakończeń patronimicznych -ez , -iz lub -oz jest bardzo podobna do gramatyki ich użycia do określenia pochodzenia lub treści, takich jak egurrez (wykonane z drewna), harriz (wykonane z kamienia) lub ardoz bete (pełne wina) . W języku baskijskim -z jest dodawane na końcu słowa, jeśli kończy się samogłoską (jak w Muñoz, potomek Munio) lub -ez, jeśli słowo kończy się na spółgłoskę (jak w Antúnez, potomek Antona). Ta struktura gramatyczna nie zawsze występuje w nazwiskach patronimicznych, np. González, potomek Gonzalo. Jednak w dokumentach z X, XI i XII wieku związanych z klasztorem Santa Maria de Nájera znajdujemy stare wersje tych nazwisk, takie jak Galindoz, Enecoz, Albaroz, Ordonioz, Munioz de Alava o Lopiz de Bizcaya. Możliwe, że właściwa baskijska gramatyka patronimiki została utracona, ponieważ jej użycie zostało rozszerzone na południe od Kraju Basków.

W okresie średniowiecza nazwy baskijskie były pisane zasadniczo zgodnie z konwencjami pisowni ówczesnych języków urzędowych, zwykle hiszpańskiego i francuskiego . Główne różnice polegają na sposobie pisowni stosunkowo dużej liczby sybilantów baskijskich. Są one szczególnie trudne do przedstawienia przy użyciu francuskich konwencji pisowni, więc ogólnie francuska pisownia baskijskich słów jest ogólnie trudniejsza do pogodzenia ze współczesną pisownią i wymową. Również nazwiska baskijskie na początku samogłoski z północnego Kraju Basków uzyskały w wielu przypadkach inicjał d (francuskie de ), często zasłaniając oryginalną formę baskijską, np. Duhalt <de + uhalte („otoczenie strumienia”), Dotchandabarats <de + otxandabaratz ( „sad wilczycy”), Delouart < del + uharte („między strumieniami”).

Od czasu wprowadzenia standardowego języka baskijskiego i wspólnego standardu pisanego liczba nierodzimych wariantów pisowni zaczęła się zmniejszać, zwłaszcza w Hiszpanii, przybierając formę zgodną ze znaczeniem nazwiska w języku baskijskim, które pozostaje nieistotne w innym języku pisownia.

Nowoczesny standard Pisownia hiszpańska pisownia francuska
Aroztegi Arostegui Rosteguy
Elizalda Elizalda Elissalde/Delissalde/Delissalt
Eneko Iñigo/Yñigo Éneco/Ínego/
Etxeberria Echeverría Etcheverry/Detcheverry/Echeverri
Etxepar Echepare Etchepare/Detchepare
Ezkibel równowartość Esquibel
Intxausti Inchausti Ynchausty
Zubiri Zubiri Çubiry

Zauważ, że w pisowni francuskiej D jest niehistoryczne i reprezentuje francuską cząstkę cząstkową d ' 'of''.

Konwencje

Płaskorzeźba z nazwami gospodarstw rolnych Getxo na ścianie kościoła Mariackiego.

Zgodnie z konwencją prawną w Hiszpanii, Baskowie na południu mają podwójne nazwiska prawne, z których pierwsze to nazwisko ojca, a drugie nazwisko matki. Na północy Baskowie mają legalnie tylko jedno nazwisko, zgodnie z konwencją we Francji. Niemniej jednak większość Basków potrafi przynajmniej wyrecytować nazwiska pokoleń swoich rodziców i dziadków. Założyciel baskijskiego nacjonalizmu , Sabino Arana , zażądał od swoich wyznawców określonej liczby nazwisk baskijskich, aby odrzucić te o mieszanym pochodzeniu baskijsko-hiszpańskim.

W Alavie i na zachód od Nawarry zastosowano charakterystyczną formułę, w której nazwisko było złożone, tj. [pierwszy tytuł pochodzenia kastylijskiego ; zwykle patronimika, która używa baskijskiego sufiksu -ez ] + de + [ baskijska nazwa miejsca (zwykle wieś)], na przykład Fernández de Larrinoa , Ruiz de Gauna lub López de Luzuriaga , co oznacza „Fernández z Larrinoa” itp ., co nie oznacza szlacheckiego pochodzenia. Dlatego nazwiska mogą być bardzo długie, jeśli na przykład podczas wypełniania formularza wymagane jest nazwisko ojca i matki. Takie formy zostały znalezione już od 1053 roku.

Przez pewien czas w niektórych kręgach popularne było przestrzeganie konwencji podawania imienia, wymyślonej przez Sabino Arana w drugiej połowie XIX wieku. Zdecydował, że po nazwiskach baskijskich powinien występować przyrostek etnonimiczny -(t)ar . W ten sposób przyjął zwyczaj podawania swojego imienia, Sabino Arana Goiri , jako Arana ta Goiri'taŕ Sabin . Ten styl został przyjęty przez pewien czas przez wielu jego kolegów Baskijskiej Partii Nacjonalistycznej (PNV / EAJ), ale teraz w dużej mierze wyszedł z mody.

Te opisowe nazwiska mogą stać się bardzo długie. Rodzina prawdopodobnie będzie znana z krótkiej formy lub przezwiska. Najdłuższe zarejestrowane nazwisko baskijskie to Burionagonatotorecagageazcoechea , które nosił pracownik Ministerstwa Finansów w Madrycie w 1867 roku.

Rodzaje i skład

Większość współczesnych baskijskich nazwisk nie patronimicznych można podzielić na dwie kategorie:

  • opis domu rodzinnego. Zwykle odnosi się to do względnej lokalizacji domu lub celu budynku.
  • pierwszy właściciel domu. Zwykle jest to imię męskie. Te nazwiska są stosunkowo nowe

Nazwiska z obu kategorii są tworzone przy użyciu rzeczowników, przymiotników, szeregu przyrostków i zakończeń, takich jak zakończenie bezwzględne -a , przyrostek przymiotnika -ko i zakończenie dopełniacza -ren . Przykładem drugiej klasy są Martinikorena („Martinico's [dom]”, Martinico jest hipokoryzmem Nawarry dla Martina ). Innym byłaby Mikelena , „Michael”.

Wszystkie poniższe przykłady odnoszą się do lokalizacji domu rodzinnego.

Nazwisko Elementy Oznaczający
Arrigorriagakoa (h) arri "kamień" + gorri "czerwony" + aga "miejsce" + -ko "z" + -a "the" miejsce czerwonych kamieni
Aroztegi (h) arotz „kowal/stolarz” + -tegi „miejsce” warsztat kowalski/stolarnia
Bidarte bide „droga” + arte „pomiędzy” między drogami
Bolibar bolu "młyn" + ibar "dolina" dolina młyńska
Elkano elke „ogródek warzywny” + nie „mały” mały ogródek warzywny
Elizondo eliza "kościół" + ondo "w pobliżu" w pobliżu kościoła
Etxandi etxe „dom” + handi „duży” duży dom
Etxarte etxe „dom” + arte „pomiędzy” dom pomiędzy
Etxeberri etxe „dom” + berri „nowy” nowy dom
Goikoetxea goi "wysokie miejsce" + etxe "dom" + -a "the" wysoko położony dom
Ibaiguren ibai „rzeka” + guren „krawędź” brzeg rzeki
Ibarra ibar "dolina" + -a "the" Dolina
Lardizabal lar „łata jeżyn” + zabal „szeroki” szeroka łata jeżyn
Lekubarri lekhu „miejsce” + barri „nowy” nowe miejsce
Loiola lohi "błoto" + -ola "miejsce" błotniste miejsce
Mariñelarena Marinela „marynarz” + przyrostek „ rena ” marynarza (dom/syn)
Mendyluza mendi „góra” + luze „długi” długa góra
Mendoza mendi „góra” + hotza „zimno” zimna Góra
Urberoaga ur „woda” + bero „gorący” + -aga „miejsce” miejsce ciepłej wody
Zabala zabal "szeroki" + -a "the" szeroki
Zubiondo zubi „most” + ondo „w pobliżu” w pobliżu mostu
Yñigo ( Eneko ) ene - „mój”, - ko (hipokryzja) moja mała (kochanie/kochanie)

Rozpoznawanie baskijskich nazwisk niepatronimicznych

Baskijskie nazwiska niepatronimiczne są stosunkowo łatwe do wykrycia dzięki dużej częstotliwości niektórych elementów i końcówek użytych w ich tworzeniu, mając na uwadze warianty pisowni. Poza Krajem Basków nazwiska baskijskie są często spotykane w Hiszpanii i Francji , byłych koloniach hiszpańskich , ale głównie w Ameryce Łacińskiej i częściach Stanów Zjednoczonych , takich jak Idaho , dokąd wyemigrowała znaczna liczba Basków.

Nowoczesna pisownia Oznaczający Starsza pisownia
-aga miejsce
agirre rozgłos aguirre
-alde strona alde
-arte między sztuka
aurre(a) przód
jałowy (a) wewnętrzny, najniższy. Często w parze z goienem
behe w dół być, w
jagoda (a) nowy jagoda, varri, verría, verry
bide (a) sposób, ścieżka vide, vide
buru koniec głowy bure
garai(a) spichlerz wysoki/podwyższony gaj
goj wysoki goj
Eliza kościół eliç(e), elic(e), eliss, elex, elej
-eta obfitość ette
etxe(a) dom ech, ech, ech
gorri (a) czerwony corri, gourry
(h)aritz(a) dąb áriz, harits
(h) przyjazd (a) kamień Harry, Harry
iturri źródło
naprawić(a) Góra mendy
neko eneko arquiñigo, erquiñigo, iñigo , necochea , yñigo
-ola chata, kuźnia olha
-ondo w pobliżu onde
sagar (ra) jabłko
-tegi dom, warsztat tegui
-(t)za obfitość
urru (ti) daleko poza
zabal(a) szeroki, łąka çabal, zábal, zaval
-zahar(ra) stary zaar, zaar
Zubi most subi

Zobacz też

Znaczące nazwiska baskijskie

Są to baskijskie nazwiska, które są dobrze znane lub sławne na całym świecie:

przypisy

  1. ^ „Colección dokumentalny Santa María de Najera” (PDF) .
  2. ^ "Los apellidos más frecuentes de Euskadi" . 2011-05-15.
  3. Bibliografia _ _ Euskaltzaindia (Królewska Akademia Języka Basków). Zarchiwizowane od oryginału w dniu 2013-11-10 . Źródło 2009-04-23 . Artykuł w języku hiszpańskim
  4. ^ a b c d e f Michelena, L. (1973) Apellidos vascos (wydanie 5), Txertoa: 1997.
  5. Bibliografia _ _
  6. ^ „Colección dokumentalny Santa María de Najera” (PDF) .
  7. ^ a b Apellido w hiszpańskojęzycznej Auñamendi Entziklopedia .
  8. ^   Enciclopedia de los nombres propios , Josep M. Albaigès, Editorial Planeta, 1995, ISBN 84-08-01286-X
  9. ^ Arotz w Hiztegi Batua, Euskaltzaindia
  10. Bibliografia _ _ 2014-02-23.

.

Linki zewnętrzne

Pobrano z „ https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Basque_surnames&oldid=1142117295 ”