Częstotliwy
W gramatyce częsta forma ( w skrócie FREQ lub FR ) wyrazu to taka, która wskazuje powtarzające się działanie, ale nie należy jej mylić z aspektem iteracyjnym . Formę częstą można uznać za osobne, ale nie do końca niezależne słowo zwane częstotywnością . Częstotliwość nie jest już produktywna w języku angielskim, w przeciwieństwie do niektórych grup językowych, takich jak ugrofińska , bałtosłowiańska i turecka .
język angielski
Angielski ma -le i -er jako częste sufiksy . Niektóre czasowniki częste, które przetrwały w języku angielskim , oraz ich czasowniki nadrzędne są wymienione poniżej. Ponadto niektóre czasowniki częste są tworzone przez powtórzenie jednosylaby (np. gruchanie , por. łac. szmer ). Rzeczowniki częste są często tworzone przez połączenie dwóch różnych stopni samogłosek tego samego wyrazu (jak w chwiejnym chwiejnym , pitter-tupot , chichat .)
Czas teraźniejszy w języku angielskim ma zwykle znaczenie częste. Na przykład „Idę do pracy pieszo” oznacza „Przez większość dni idę do pracy pieszo” i jest prawdziwe, nawet jeśli mówca nie był w drodze do pracy w tym czasie.
fiński
W języku fińskim czasownik częsty oznacza pojedynczą czynność powtarzaną „wokół miejsca”, zarówno przestrzennie, jak i czasowo. Pełne tłumaczenie brzmiałoby: „chodzić — bez celu”. Istnieje duży wachlarz różnych częstości, na co wskazują leksykalne znaczniki aglutynacyjne. Ogólnie rzecz biorąc, jedną z częstych jest -:i- , a drugą -ele- , ale prawie zawsze łączy się ją z czymś innym. Niektóre formularze:
- sataa - sa del la - sat ele e „padać - od czasu do czasu padać - od czasu do czasu pada”
- ampua - ammu skella - ammu skele n "strzelać - strzelać dookoła - ja strzelać dookoła"
- juosta - juokse nella - juokse ntele n "biegać - biegać (tam iz powrotem) - biegam w kółko"
- kirjoittaa - kirjoi tella - kirjoi ttele n "pisać - pisać (coś krótkiego) od czasu do czasu - piszę "wokół""
- järjestää — järje stellä — järje stele n „uporządkować - aranżować w sposób ciągły, bawić się - bawię się (z nimi), aby je uporządkować”
- heittää - heitt elehti ä - heitt elehdi t „rzucać - skręcić - ty skręcisz”
- loikata - loik ki a - loik i n „skakać raz - skakać (znowu) - skaczę (znowu)”
- istua - istu ksi a - istu ksi t "siedzieć - siedzieć (gdzieś przypadkowo), wałęsać się - wałęsasz się tam siedząc"
Istnieje kilka częstych morfemów, podkreślonych powyżej; na te wpływa gradacja spółgłosek , jak wskazano. Ich znaczenie jest nieco inne; zobacz listę, ułożony bezokolicznik ~ osobisty :
- -ella ~ -ele- : nagie częste.
- -skella ~ -skele- : czasownik częsty bezergatywny , gdy działanie jest samowolne (dowolne)
- -stella ~ -stele- : częsty przyczynowy , gdzie podmiot powoduje coś wskazanego w rdzeniu, jako „porządek” vs. „nieustanne próby uporządkowania czegoś”.
- -nnella ~ -ntele- : częstość, w której wymagany jest aktor. Znacznik -nt- wskazuje na ciągły wysiłek, dlatego -ntele- oznacza serię takich wysiłków.
- -elehtia ~ -elehdi- : ruch, który jest przypadkowy i kompulsywny, jak w przypadku bólu, np. vääntelehtiä „wić się z bólu” lub heittelehtiä „skręcić”
- -:ia- ~ -i- : czynność ciągła zdecydowanie w pewnym momencie, w której czynność lub wysiłek się powtarzają.
- -ksia ~ -ksi- : to samo co -i- , ale swawolne, por. -skella
Frequentatives mogą być łączone z momentane , to znaczy, aby wskazać powtórzenie krótkiej, nagłej czynności. Momentane -ahta- można poprzedzić częstym -ele- , aby utworzyć morfem -ahtele- , jak w täristä „trząść się (ciągle)” → tärähtää „trząść się nagle raz” → tärähdellä „trząść się, tak że pojedynczy , powtarza się nagłe wstrząsanie”. Na przykład kontrast między nimi polega na tym, że ziemia się trzęsie ( maa tärise ) w sposób ciągły, gdy przejeżdża duża ciężarówka, ziemia trzęsie się raz ( maa tärähtää ), gdy strzela armata, a ziemia trzęsie się nagle, ale wielokrotnie ( maa tärähtelee ), gdy strzela bateria armat.
Ponieważ częstość jest kontrastem leksykalnym, a nie gramatycznym, mógł wystąpić znaczny dryf semantyczny .
Aby zapoznać się z listą różnych form rzeczywistych i hipotetycznych, zobacz:
Zapożyczenia są umieszczane w formie częstej, jeśli akcja jest taka. Jeśli akcja nie może być niczym innym, jak częstym, to „podstawowa forma” nawet nie istnieje, jak np. „iść na zakupy”.
- surffata - surffailla „surfować - surfować (po sieci)”
- *shopata — shoppailla "*raz zrobić zakupy - iść na zakupy"
Przymiotniki mogą podobnie otrzymać częste znaczniki: iso — isotella „duży — mówić głośno” lub feikkailla <angielskie fałszywe „być fałszywym, rażąco i konsekwentnie”.
grecki
U Homera i Herodota istnieje częstość czasu przeszłego, zwykle nazywana „przeszłą iteracją”, z dodatkowym sufiksem -sk- przed końcówkami.
- ékhe-sk-on „Kiedyś miałem” (niedoskonały ékh-on )
Ten sam przyrostek jest używany w czasownikach inchoatywnych zarówno w starożytnej grece , jak i łacinie .
Wrostek może występować w formach -σκ-, -ασκ- i -εσκ-. Homer regularnie pomija ulepszenie. Iteracja występuje najczęściej w imperfekcie, ale także w aoryście.
język węgierski
W języku węgierskim dość powszechne i codzienne jest używanie częstości.
Częste czasowniki są tworzone z przyrostkiem –gat ( –get po samogłosce przedniej; patrz harmonia samogłoskowa ). Istnieje również tak zwana reguła szablonu, która wymusza kolejną samogłoskę między czasownikiem podstawowym a afiksem, w wyniku czego słowo zawiera co najmniej trzy sylaby. Przedrostki słowne (okładki) nie liczą się jako sylaby.
Częste formy niektórych czasowników nabrały niezależnego, nieczęstego znaczenia. W tych przypadkach reguła trzech sylab nie jest stosowana, ponieważ forma nie jest uważana za częstą. Te słowa można ponownie połączyć z –gat , aby stworzyć częste znaczenie.
W rzadkich przypadkach nie-czasowniki można dołączyć przez –gat , aby nadać im podobną modyfikację znaczeniową jak czasownikom. W większości przypadków te nieczasowniki są oczywiście związane z pewnymi czynnościami, takimi jak typowy wynik lub przedmiot. Wynikowe słowo ma zasadniczo takie samo znaczenie, jak gdyby pokrewny czasownik został dodany z –gat .
Zmiana znaczenia częstotliwości w porównaniu z podstawą może być różna w zależności od podstawy: Afiks –gat może modyfikować występowanie lub intensywność lub jedno i drugie. Czasami tworzy specyficzne znaczenie, które jest spokrewnione, ale różne od pierwotnej formy.
Przykłady:
| częstotliwy | źródło | tłumaczenie korzenia | tłumaczenie formy –gat | wyjaśnienie |
|---|---|---|---|---|
| fizetget | fizet | płacić | płacenie przez dłuższy okres z prawdopodobnie mniejszą intensywnością | harmonia samogłosek zmusiła -GAT do przyjęcia formy -get |
| kéreget | ker | zapytać | błagając o życie | ponieważ wynikowe słowo musi mieć co najmniej trzy sylaby, do słowa dodawana jest nowa samogłoska: kér-e-get |
| kiütöget | (ki)üt | uderzać (wychodzić) | uderzyć sg. wiele razy | przedrostek coverb „ki” (out) nie liczy się jako sylaba, więc dodawana jest dodatkowa samogłoska: (ki) üt-ö-get |
| hallgatgat | hallgat | słuchać | słuchać wielokrotnie, ale z możliwie mniejszą intensywnością | oryginalny czasownik „hallgat” (słuchać) jest niedoskonałą składniowo częstą formą „hall” (słyszeć) |
| rángat | tyrada | zaczepić | potargać się | ten jest swego rodzaju wyjątkiem od reguły trzech sylab, jednak „rántogat” (ránt-o-gat) jest rzadki, ale ważny i ma nieco większy nacisk na odrębną naturę każdego pociągnięcia, a nie na ciągłe potrząsanie, jak w „ rángat” |
| jajgat | jaj | auć (krzyk) | wielokrotnie krzyczeć „jaj”, prawdopodobnie z powodu bólu | oryginalne słowo nie jest czasownikiem, więc zasada trzech sylab nie jest stosowana |
| zrodzić | pszczoła | baa ( onomatopeja dla owcy) | krzyczeć baa wiele razy | jak powyżej |
| mozogat | mos | myć | zmywać naczynia | częsta forma (mos-o-gat) ma swoje własne nieczęste znaczenie |
| mosogatgat | mozogat | zmywać naczynia | zmywać naczynia powoli i bez wysiłku | ponieważ częsty „mosogat” ma znaczenie nieczęste, może być umieszczony przez -GAT, aby był częsty |
| dolgozgat | dołgozik | pracować | pracować z mniejszym wysiłkiem i intensywnością, jak w: „Ők fizet get nek, én dolgoz gat ok” (Udają, że mi płacą, ja udaję, że pracuję). | „-ik” na końcu „dolgozik” jest nieregularnym zakończeniem, które jest skuteczne tylko w trzeciej osobie liczby pojedynczej , więc -GAT trzyma się „dolgoz”, które jest rdzeniem słowa |
łacina
W języku łacińskim czasowniki częste wskazują na powtarzające się lub intensywne działanie. Tworzą się z leżącego na wznak pnia z dodatkiem -tāre/-sāre, -itāre, -titāre/-sitāre.
- ventitāre , „przyjdź często lub wielokrotnie” (< venio , „przyjdź”; patrz Catullus 8 , wiersz 4)
- cantāre , „(kontynuuj) śpiewać” (< canere , „śpiewać piosenkę”)
- cursāre, 'biegać' (< currere, 'biegać')
- dictāre 'dyktować' (< dīcere 'mówić, mówić')
- āctitāre, „gorliwie agitować” i agitāre, „wprawiać w ruch” (<agere, „robić, prowadzić”)
- pulsāre, „pchnij / uderz” (<pellere, „pchnij (raz), uderz”)
- iactāre, 'wstrząsnąć, przeszkadzać' (< iacere, 'rzucać, rzucać')
- versāre , „często obracaj, obracaj” (< vertere , „obrót, obrót”)
Czasownik deponent minārī („grozić”) ma częstości zarówno w formie deponent, jak i czynnej: minitārī i minitāre .
litewski
W języku litewskim występuje częsty (lub iteracyjny) czas przeszły, który służy do wyrażenia pojedynczej czynności powtarzającej się w przeszłości. Zaczynając od bezokolicznika bez – ti , tworzy się go przez dodanie niezmiennego morfemu – dav – po którym następuje regularny sufiks czasu przeszłego pierwszej koniugacji. Na przykład dirb· ti („pracować”, czasownik pierwszej koniugacji), którego zwykłym czasem przeszłym jest dirb· au („pracowałem” lub „pracowałem”), ma iterację przeszłą dirb· dav · au ("Kiedyś pracowałem"). Sześć przecięć osoby i liczby mapuje się na pięć różnych częstych zakończeń; nie ma morfologicznego rozróżnienia liczby w trzeciej osobie ani ogólnie klasy koniugacji.
| dirbti („do pracy”) | norėti („chcieć”) | skaityti („czytać”) | |
|---|---|---|---|
| 1–sg. | dirb · dav · au | norė · dav · au | skaity · dav · au |
| 2–sg. | dirb · dav · ai | norė · dav · ai | skaity · dav · ai |
| 3–sg. | dirb · dav · o | norė · dav · o | skaity · dav · o |
| 1–pl. | dirb · dav · ome | norė · dav · ome | skaity · dav · ome |
| 2–pl. | dirb · dav · uwaga | norė · dav · uwaga | skaity · dav · uwaga |
| 3–pl. | dirb · dav · o | norė · dav · o | skaity · dav · o |
Najbliższy krewny języka litewskiego, łotewskiego , a także dialektu żmudzkiego tego języka nie ma odrębnego czasu przeszłego, który oznaczałby aspekt iteracyjny; w jego miejsce jednak obaj mogą to wyrazić za pomocą peryfrazy . Czasownik posiłkowy - mēgt w łotewskim i liuobėti w żmudzkim - zajmie wtedy centrum składniowe frazy czasownikowej (podlega koniugacji), relegując czasownik główny do śledzenia go jako (niezmiennego) dopełnienia bezokolicznika.
Rozważ następujące trzy tłumaczenia angielskiego zdania „Kiedyś dużo czytaliśmy”.
- Litewski: Mes daug skaitydavome .
- Żmudziński: Mes liuobiam daug skaitītė .
- Łotewski: Mēs mēdzām daudz lasīt .
Polski
W języku polskim niektóre czasowniki niedokonane zakończone na -ać oznaczają czynność powtarzalną lub nawykową.
- jeść (jeść) → jadać (jeść nawykowo)
- iść (chodzić) → chadzać .
- zacząć (zobaczyć) → widywać
- pisać (pisać) → pisać
- czytać (czytać) → czytać
Wstawka -yw- używana do tworzenia wielu czasowników częstych ma inną funkcję dla czasowników dokonanych z prefiksem : służy do tworzenia ich niedokonanych odpowiedników. Na przykład rozczytywać (próbować przeczytać coś ledwo czytelnego) jest po prostu niedoskonałym odpowiednikiem rozczytać (udać się przeczytać coś ledwo czytelnego).
Rosyjski
W języku rosyjskim forma częsta czasowników oznaczających powtarzającą się lub zwyczajową czynność jest tworzona przez dodanie przyrostków -ива-/-ыва-, -ва- lub -а́-, którym często towarzyszy zmiana rdzenia słowa ( naprzemienność samogłosek , zmiana ostatniej rdzenia spółgłoski) i przesunięcie akcentu.
- ви́деть (widzieć) → ви́дывать (wielokrotnie widzieć)
- сиде́ть (siedzieć) → си́живать
- ходи́ть (chodzić) → ха́живать
- носи́ть (nosić) → на́шивать
- гла́дить (głaskać) → погла́живать
- знать (wiedzieć) → знава́ть
- есть (jeść) → еда́ть
- писа́ть (pisać) → попи́сывать
Ciekawym przykładem jest słowo брать (brać); archaiczne użycie odnotowane wśród myśliwych , zwykle używane w czasie przeszłym, w przechwałkach myśliwych: бирал, бирывал oznacza „zabierał (sporo) trofeów”.
Podwojenie
Najprostszym sposobem na utworzenie częstotliwości jest reduplikacja całego słowa lub jednego z jego fonemów. Jest to powszechne w językach austronezyjskich , takich jak Niuean , chociaż reduplikacja służy również do tworzenia liczby mnogiej i intensyfikacji rzeczowników i przymiotników.
Zobacz też
- ^ Bhat, DNS (1999). Wyeksponowanie czasu, aspektu i nastroju . Johna Benjaminsa. s. 53–56. ISBN 9781556199356 . OCLC 909078918 .
- Bibliografia _ _ Ling.helsinki.fi. Zarchiwizowane od oryginału w dniu 2005-12-12 . Źródło 2019-09-12 .
- ^ Gramatyka grecka, par. 495: iteracyjne imperfekty i aorysty.
Źródła
- Gildersleeve, BL (1895). Gramatyka łacińska Gildersleeve'a . Bolchazy-Carducci. ISBN 0-86516-477-0 .