Bitwa o Insubrię

Bitwa o Insubrię
Część drugiej wojny punickiej
Morze Śródziemne w 218 pne
Data 203 pne Lokalizacja Insubria , dzisiejsze północno-zachodnie Włochy Wynik Zwycięstwo Rzymian
strony wojujące
Kartagina	Republika rzymska
Dowódcy i przywódcy
Mago Barca ( WIA )	Publiusz Kwintyliusz Warus Marek Korneliusz Cethegus
Wytrzymałość
21 000 żołnierzy, 7 słoni, 25 okrętów wojennych	cztery legiony plus sojusznicy (około 35 000)
Ofiary i straty
5000 zabitych Mago ciężko rannych 22 chorągwi schwytanych [ Liwiusz XXX/XVIII]	2300+ zabitych 3 trybunów zabitych [ Liwiusz XXX/XVIII]
class=notpageimage| Lokalizacja we Włoszech Bitwa o Insubrię (Morze Śródziemne)

Bitwa o Insubrię w 203 rpne była zwieńczeniem wielkiej wojny prowadzonej przez kartagińskiego dowódcę Mago , brata Hannibala Barcy , pod koniec drugiej wojny punickiej między Rzymem a Kartaginą na terenach dzisiejszych północno-zachodnich Włoch. Mago wylądował w Genui w Ligurii dwa lata wcześniej, starając się zająć Rzymian na północy, a tym samym pośrednio utrudnić ich plany inwazji na zaplecze Kartaginy w Afryce (dzisiejsza Tunezja ). Odniósł spory sukces w ponownym rozpaleniu niepokojów wśród różnych ludów ( Ligurów , Galów , Etrusków ) przeciwko rzymskiej dominacji. Rzym został zmuszony do skoncentrowania przeciwko niemu dużych sił, co ostatecznie zaowocowało bitwą stoczoną w krainie Insubrów ( Lombardia ) . Mago poniósł klęskę i musiał się wycofać. Strategia odwrócenia sił wroga nie powiodła się, ponieważ rzymski generał Publiusz Korneliusz Scypion spustoszył Afrykę i zniszczył armie Kartaginy, które zostały wysłane, by zniszczyć najeźdźcę. Aby przeciwstawić się Scypionowi, rząd Kartaginy odwołał Mago z Włoch (wraz z jego bratem Hannibalem, który do tej pory przebywał w Bruttium ). Jednak resztki sił kartagińskich w Galii Przedalpejskiej nadal nękały Rzymian przez kilka lat po zakończeniu wojny.

Wydarzenia poprzedzające

Po katastrofalnej bitwie pod Ilipą , Mago pozostał przez jakiś czas w Gades , ostatniej punickiej bazie na Półwyspie Iberyjskim . Jego nadzieje na odzyskanie prowincji zostały ostatecznie rozwiane, gdy Scypion stłumił opór Iberów i bunt wojsk rzymskich . Potem nadszedł rozkaz z Kartaginy . Poinstruował Mago, aby opuścił Iberię i udał się drogą morską do północnych Włoch w celu ożywienia tamtejszej wojny w koordynacji z Hannibalem, który był na południu.

Przedsięwzięcie to było ostatnią próbą odzyskania przez Kartagińczyków inicjatywy w wojnie, która weszła w bardzo niebezpieczną dla nich fazę. Wraz z odzyskaniem Sycylii w latach 211/210 pne, zniszczeniem armii Hazdrubala Barki nad rzeką Metaurus (207 pne), a teraz wraz z podbojem Iberii (206 pne), Rzymianie nie tylko zostali uwolnieni od bezpośredniego nacisku, ale zostali zdobywając coraz więcej zasobów, aby kontynuować walkę. Po raz pierwszy od początku wojny Kartagina była bezpośrednio narażona na atak, któremu nie mogła zapobiec ze względu na przewagę morską Rzymu.

Wraz z instrukcjami Mago otrzymał trochę pieniędzy dla najemników, ale nie na tyle, by zebrać silniejszą armię. Został więc zmuszony do zarekwirowania nie tylko publicznego skarbca Gades, ale także bogactwa z jego świątyń. Poszukiwanie dodatkowych zasobów było oczywistym powodem nieudanego ataku morskiego na Carthago Nova . Wracając stamtąd, Mago stwierdził, że bramy Gades są dla niego zamknięte. Popłynął na Baleary i osiadł na zimę na mniejszej Minorce.

Wyprawa Mago

Latem 205 rpne flota kartagińska pojawiła się nagle u wybrzeży Ligurii. Mając około 30 okrętów wojennych i wiele statków transportowych, Mago sprowadził 14-tysięczną armię. Zaskoczył Genuę , a następnie przeniósł się do ziemi Ingauni, tworząc z nimi sojusz przeciwko innemu plemieniu Ligurii, Epanterii.

Liguria i Galia Przedalpejska stanowiły bardzo odpowiedni grunt dla działań Mago. Mimo zwycięskich kampanii w dolinie Padu przed wybuchem drugiej wojny punickiej i rozległej kolonizacji, Rzymowi nie udało się całkowicie podporządkować miejscowych Galów. Dowodzeni przez Insubrów i Bojów ponownie stanęli do walki tuż przed inwazją Hannibala (218 p.n.e.) i tysiącami dołączyli do jego armii. To samo stało się z przybyciem Hazdrubala z Iberii w 207 rpne i nie było wyjątku w 205 rpne, kiedy przybył młodszy brat Hannibala. „ Jego (Mago) armia rosła w liczebność każdego dnia; Galowie, zwabieni zaklęciem jego imienia, napływali do niego ze wszystkich stron”. Słysząc takie wieści, senatorowie w Rzymie byli pełni „najgłębszych obaw”. Natychmiast wysłali dwie armie do Ariminum (współczesne Rimini ) i Arretium (współczesne Arezzo ), aby zablokować ewentualny postęp Mago na południe.

Wyglądało na to, że Rzymianie zamierzają zapłacić za niepowodzenie w wykorzystaniu zwycięstwa nad rzeką Metaurus, podbijając raz na zawsze Galów Przedalpejskich, ale niebezpieczeństwo spowodowane lądowaniem Mago było nie do przecenienia. Nawet gdy otrzymał posiłki z Kartaginy w postaci około 7000 żołnierzy, 7 słoni i 25 okrętów wojennych, jego siła była wciąż niewystarczająca, aby przełamać rzymską obronę. Dlatego Mago nie wydawał się aktywnie dążyć do celu wyznaczonego przez Kartaginę – maszerować na południe i dołączyć do Hannibala.

Wezwanie to zostało pobudzone przez najazdy C. Laeliusa, legata Scypiona, na kontynent afrykański, plądrując okolice Hippo Regius tego samego lata (205 pne). W obliczu zbliżającej się inwazji samego Scypiona Kartagińczycy dołożyli wszelkich starań, aby jej zapobiec. Aby zabezpieczyć tyły, skonsolidowali sieć sojuszy z Numidianami . Aby utrzymać Rzymian w ryzach, żołnierze i zaopatrzenie wysłano do Hannibala w Bruttium i Mago oraz ambasadę Filipa V Macedońskiego z misją negocjowania macedońskiej inwazji na Włochy lub Sycylię. Wszystkie te środki na niewiele się zdały, gdyż Filip właśnie zawarł pokój fenicki z rzymskim generałem P. Semproniuszem Tuditanusem, kończąc tym samym pierwszą wojnę macedońską , a sojusz Kartaginy z najpotężniejszym numidyjskim królem Syfaksem nie ustał Scypion z rejsu do Afryki w 204 pne. Bez wystarczającej pomocy z zewnątrz Hannibal i Mago nie byli w stanie wywrzeć większego nacisku na Rzym. Dwóch braci dzieliła ogromna przestrzeń i przytłaczające wojska rzymskie.

Mago musiał wykonać to samo zadanie, któremu dwa lata temu nie powiodło się jego drugiemu bratu, Hazdrubalowi . Pamiętając o losie Hazdrubala , wiedział, że ewentualna ofensywa przeciwko skoncentrowanym siłom rzymskim musi być dobrze przygotowana. Zorganizował więc spotkanie wodzów galijskich i liguryjskich i zapewnił ich, że jego misją jest wyzwolenie ich, ale do tego potrzeba znacznie więcej żołnierzy. Ligurowie zobowiązali się natychmiast, ale Galowie, zagrożeni przez wojska rzymskie na granicach i wewnątrz ich ojczyzny, odmówili otwartego buntu. Niemniej jednak potajemnie dostarczali zapasy i najemników, a jego siła stopniowo rosła.

W międzyczasie prokonsul M. Liwiusz przeniósł się z Etrurii do Galii Przedalpejskiej i połączył siły z tamtejszym dowódcą rzymskim Sp. Lukrecjusz, blokujący drogę Mago do Rzymu. Jednak Liwiusz pozostał w defensywie. Nic nie zmieniło się dramatycznie w następnym roku (204 pne). Mago pozostał nieaktywny z wymienionych powodów, Rzymianie – z powodu wyczerpania fizycznego i moralnego długą wojną. Byli zajęci takimi problemami, jak zmuszenie kolonii łacińskich, które kilka lat wcześniej odmówiły dostarczenia pieniędzy i żołnierzy, do wypełnienia swoich obowiązków. Ułatwiło to rekrutację nowych żołnierzy. Jeden z nowych konsulów, P. Sempronius Tuditanus, został wysłany przeciwko Hannibalowi w Bruttium . Drugi, M. Cornelius Cethegus, musiał pozostać w Etrurii i zerwać spisek, który Mago utworzył z wieloma zbuntowanymi miastami etruskimi.

Bitwa w Insubrii

W 203 pne przyszedł czas na zdecydowane działania. Prokonsul M. Cornelius Cethegus i pretor P. Quintilius Varus poprowadzili armię czterech legionów przeciwko Mago w regularnej bitwie na ziemi insubryjskiej (niedaleko współczesnego Mediolanu ) . Z opisu Liwiusza w jego „Historii Rzymu” ( Ab urbe condita ) wynika, że ​​każdy z przeciwników rozstawił swoje siły w dwóch liniach bojowych. Z armii rzymskiej dwa legiony były na froncie, pozostałe dwa i kawaleria pozostały w tyle. Mago zadbał również o ewentualną odwrotność, trzymając z tyłu galijską opłatę i kilka posiadanych słoni. Według niektórych współczesnych szacunków jego ogólna siła wynosi ponad 30 000.

Przebieg bitwy pokazał, że pierwsza linia kartagińska spisała się lepiej, a Galowie byli mniej niezawodni. Rzymianie od samego początku podejmowali daremne próby przełamania oporu wroga i sami byli mocno naciskani. Następnie Varus przeniósł kawalerię (3000 lub 4000 jeźdźców), mając nadzieję na odparcie i zmylenie linii Kartaginy. Jednak Mago nie był zaskoczony i w samą porę ruszył naprzód słoniami. Konie ogarnął strach, w wyniku czego kawaleria rzymska została rozproszona, ścigana przez lekką numidyjską Mago . Słonie zwróciły się przeciwko rzymskiej piechocie, która poniosła ciężkie straty. Bitwa przybrała zły obrót dla Mago, gdy Korneliusz wprowadził do akcji legiony z drugiej linii. Słonie zostały obsypane strzałkami, większość z nich upadła, reszta została zmuszona do odwrócenia się przeciwko własnym szeregom. Mago nakazał Galom powstrzymanie rzymskiego kontrataku, ale zostali rozgromieni.

Według Liwiusza wszystko zakończyło się generalnym odwrotem Kartagińczyków, którzy stracili do 5000 ludzi. Jednak, jak stwierdza sam Liwiusz, Rzymianie zawdzięczali swój sukces zranieniu dowódcy Kartaginy, którego niemal omdlałego trzeba było wynosić z pola bitwy, bo miał przebite udo. Zwycięstwo nie było ani bezkrwawe, ani całkowite. Pierwsza rzymska linia straciła 2300 ludzi, a druga również poniosła straty, w tym trzech trybunów wojskowych . Nie oszczędzono też kawalerii, a słonie zadeptały na śmierć wielu szlachetnych Ekwitów . W nocy Mago wycofał swoje siły na wybrzeże Ligurii, oddając pole bitwy Rzymianom.

Ocena

Dla Mago niepowodzenie było poważne, biorąc pod uwagę korzyści, jakie przyniosłoby zwycięstwo. (W 218 rpne po zwycięstwie w bitwie pod Trebią , w której wyróżnił się również Mago, nastąpiło ogólne powstanie Galów Przedalpejskich, którzy przyłączyli się do Hannibala i umożliwili mu marsz na południe). Rzymianie pozostali dowódcą Doliny Padu i wszelkie nadzieje na powtórkę wydarzeń z początku wojny prysły. Było to istotne w świetle postępów Rzymian w Afryce. Scypiona pod Uticą i Wielkimi Równinami oraz klęska Mago w Galii Przedalpejskiej oznaczały nie tylko, że Scypion mógł pozostać w Afryce, ale także, że Mago musiał wrócić, by ocalić swoją ojczyznę. Posłańcy z Kartaginy dotarli do Mago w krainie Ingauni, a on wraz z częścią swojej armii popłynął do Afryki.

Niektóre źródła podają, że Mago zmarł podczas tej podróży z powodu rany odniesionej w bitwie, ale inne podają, że wrócił do Ligurii wkrótce po swoim wypłynięciu i przebywał tam jeszcze co najmniej dwa lata. Pewne jest, że przez pięć lat po zakończeniu drugiej wojny punickiej Rzymianie musieli walczyć z resztkami wojsk kartagińskich w północnej Italii. Klęska Mago w 203 rpne była jedną z ostatnich prób zachowania niezależności tego regionu od rzymskiego natarcia.

Podstawowa literatura i linki zewnętrzne

Po angielsku:

• Prace związane z From the Founding of the City (1905) Liwiusza (tłum. Canon Roberts) w Wikiźródłach.
• Liwiusz, Historia Rzymu, t. IV (red. E. Rhys, tłum. C. Roberts), dostępne w University of Virginia Library Electronic Text Center, pobrane 3.10.2007
• Cassius Dio, Roman History , na stronie internetowej Billa Thayera, LacusCurtius, pobrane 9.10.2007
• Appian, Roman History , The Punic Wars , pobrane z „Livius Articles on Ancient History” w dniu 2007-10-9
• Mommsen, Theodor, The History of Rome, Book III , The Gutenberg Project eBook, pobrane 30.09.2007 (w języku niemieckim)
•   Caven, Brian, wojny punickie , Weidenfeld i Nicolson, Londyn 1980, ISBN 0-297-77633-9
• Smith, William (red.), Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology , udostępnione przez University of Michigan, pobrane 3.10.2007

Po rosyjsku:

• Тит Ливий , История Рима от основания города
• Кораблев , И.Ш., Ганнибал, Москва, "Наука", 1976, s. 284, 289-290 , на сайте Студенческого научного общества