Język irlandzki w Nowej Fundlandii

W przypadku szkockiego gaelickiego w Kanadzie patrz kanadyjski gaelicki .

Nowa Fundlandia Irlandzka
Nowa Fundlandia Gaelicki
Newfoundlandireland.jpg
Nowa Fundlandia i Irlandia
Pochodzenie etniczne Irlandzcy Nowofundlandczycy
Wymarły ok. XX wiek
Wczesne formy

Łaciński ( alfabet irlandzki ) Irlandzki Braille'a
Kody językowe
ISO 639-3 –

Język irlandzki był kiedyś używany przez niektórych imigrantów na wyspie Nowa Fundlandia , zanim zniknął na początku XX wieku. Język został wprowadzony poprzez masową imigrację osób mówiących po irlandzku, głównie z hrabstw Waterford , Tipperary i Cork . Lokalne nazwy miejsc w języku irlandzkim to Nowa Fundlandia ( irlandzki : Talamh an Éisc ; „Land of the Fish”) i St. John's ( Baile Sheáin ) Ballyhack ( Baile Hac ), Cappahayden ( Ceapach Éidín ), Kilbride i St. Bride's ( Cill Bhríde ), Duntara, Port Kirwan i Skibbereen ( Scibirín ). Mówi się, że dialekt języka irlandzkiego używany w Nowej Fundlandii przypomina język irlandzki z Munster z XVIII wieku. Podczas gdy odrębny lokalny dialekt jest obecnie uważany za wymarły, język irlandzki jest nadal nauczany lokalnie, a organizacja odrodzenia gaelickiego Conradh na Gaeilge pozostaje aktywny w woj.

Irlandzka imigracja

Główny artykuł: irlandzcy Nowofundlandczycy
Irlandzcy osadnicy osiedlili się w Trinity Bay w 1675 roku

Język irlandzki (znany również jako gaelicki ) przybył do Nowej Funlandii w wyniku wędrownych połowów dorsza przez Anglików. Chociaż Sir Humphrey Gilbert formalnie uznał Nową Fundlandię za zamorską posiadłość Anglii w 1583 r., Nie doprowadziło to do trwałego osadnictwa europejskiego. Nastąpiło szereg nieudanych prób osadnictwa, a rybołówstwo wędrowne nadal rosło. Do 1620 roku rybacy z południowo-zachodniej Anglii zdominowali większość wschodniego wybrzeża Nowej Funlandii, z dominacją francuską wzdłuż południowego wybrzeża i Wielkiego Półwyspu Północnego . Po 1713 roku, na mocy traktatu z Utrechtu , Francuzi oddali kontrolę nad południowym i północnym wybrzeżem wyspy Brytyjczykom, pozostawiając tylko pobliskie wyspy Saint Pierre i Miquelon od południowego wybrzeża.

Irlandzcy robotnicy byli rekrutowani do rybołówstwa z południowo-wschodniej Irlandii . Według doniesień irlandzcy osadnicy mieszkali w Ireland's Eye , Trinity Bay , do 1675 r., Heart's Content w 1696 r. I St. John's do 1705 r . Thomas Nash , irlandzki rzymskokatolicki, był jednym z późniejszych pionierów osadnictwa irlandzkiego w Nowej Fundlandii . Pochodzący z hrabstwa Kilkenny , przybył na Southern Shore w 1765 roku i ostatecznie osiadł w obszarze Oddziału .

W latach 1750-1830, a zwłaszcza 1793-1815, duża liczba Irlandczyków, w tym wielu mówiących po irlandzku, wyemigrowała do Nowej Fundlandii, znanej potocznie jako tOileán , „Wyspa”. Relacja z 1776 roku opisuje, jak pracownicy sezonowi z Cork , Kerry i innych miejsc przybywali do Waterford , aby udać się do Nowej Fundlandii, zabierając ze sobą wszystko, czego potrzebowali.

W ustnej tradycji hrabstwa Waterford mówi się, że poeta Donnchadh Ruadh Mac Conmara , były nauczyciel szkoły żywopłotów, popłynął do Nowej Funlandii około 1754 roku. Przez długi czas wątpiono, czy poeta kiedykolwiek odbył tę podróż. Jednak w XXI wieku lingwiści odkryli, że kilka wierszy Donnchadha Ruadha w języku irlandzkim zawiera wiele gaelickich słów i terminów, o których wiadomo, że są unikalne dla nowofundlandzkiego języka angielskiego . Z tego powodu wiersze Donnchadha Ruadha są uważane za najwcześniejszy solidny dowód na to, że język irlandzki był używany w Nowej Fundlandii .

Donnchadh Ruadh opisuje nagrody płynące z wyjazdu do Nowej Fundlandii (z burleskowym posmakiem) w wierszu opisującym jego skrzynię głębinową wypełnioną jajkami, masłem, bekonem i innymi potrzebami:








Czy thug an pobal i bhfochair a chéile Chum mo chothuighthe i gcogadh nó i spéirlinn – Stór nach g-caillfeadh suim de laethibh, As cófra doimhin a d-toilfinn féin ann; Do bhí seach bh-fichid ubh circe 'gus eunla ann Le h-aghaidh a n-ithte chomh minic's badh mhéin liom – Cróca ime do dingeadh le saothar As spóla soille ba throime 'ná déarfainn ...








Ludzie zebrali się , By mnie wykarmić w czasie wojny lub walki – Skarb, którego nie stracą przez wiele dni I głęboką skrzynię, którą sam chciałbym ; Było tam sto czterdzieści jaj kurzych i ptaków , Abym mógł jeść tak często, jak tylko zechcę – Garnek mocno nabity masłem I tłusty kawałek mięsa, większy niż mogłem powiedzieć.

hrabstwa Kilkenny w tę emigrację wyniósł 25%, następnie hrabstwo Wexford (co najmniej 23%), hrabstwo Waterford (co najmniej 20%) i hrabstwo Tipperary (co najmniej 15%), z hrabstwem Cork dodając kolejne 6%. Wexford było hrabstwem pochodzenia, w którym język irlandzki był najmniej używany. Inne hrabstwa, głównie w Munster, były częścią obszaru, na którym powszechnie mówiono po irlandzku co najmniej do połowy XIX wieku. Ilustracją tego jest szacunkowy odsetek osób mówiących po irlandzku w okresie dziesięcioletnim 1771–1781 w następujących hrabstwach: hrabstwo Kilkenny 57%, hrabstwo Tipperary 51%, hrabstwo Waterford 86%, hrabstwo Kerry 93% i hrabstwo Cork 84% . Potwierdzają to obserwacje poczynione w 1819 roku przez Jamesa McQuige, weterana metodystycznego świeckiego kaznodziei w języku irlandzkim:

W wielu częściach Irlandii często podróżowałem dwadzieścia mil, nie będąc w stanie uzyskać wskazówek na swojej drodze, z wyjątkiem języka irlandzkiego… Nie muszę chyba rozwodzić się nad katolickimi hrabstwami, Cork i Kerry, gdzie nawet nieliczni protestanci mówią w swoim ojczystym języku [ tj. irlandzki] ... W niektórych z największych południowych miast, Cork, Kinsale, a nawet w protestanckim mieście Bandon, żywność jest sprzedawana na rynkach i krzyczy na ulicach po irlandzku.

Większość Irlandczyków osiedliła się na Półwyspie Avalon , wielu w głównym porcie i obecnej stolicy St. John's.

Niektórzy irlandzcy imigranci do Nowej Fundlandii przenieśli się dalej, a wielu innych było częścią corocznej migracji sezonowej między Irlandią a Nową Fundlandią. Większość wylądowała w portach St. John's i Harbour Grace w Nowej Fundlandii , a wielu przeniosło się do mniejszych portów na wybrzeżu półwyspu Avalon. W latach osiemdziesiątych XVIII wieku Irlandczycy stali się dominującą grupą etniczną w rejonie St. John's i wokół niego, licząc około 3200 mieszkańców. Wielu zajmowało się rybołówstwem i miało niewielkie formalne wykształcenie. Wielu było służącymi, którzy przybyli do Nowej Fundlandii samotnie, ale inni mieli rodziny, w których praca kobiet i dzieci była niezbędna. Większość rodzin posiadała niewielką działkę.

W 1815 roku Irlandczycy w Nowej Fundlandii liczyli ponad 19 000 osób. Emigracji sprzyjało niezadowolenie polityczne w kraju, przeludnienie i zubożenie. Sprzyjał temu również fakt, że ustawodawstwo z 1803 r., mające na celu uregulowanie warunków panujących na brytyjskich statkach pasażerskich, czyniące przeprawę zbyt kosztowną dla najbiedniejszych, takich jak Irlandczycy, nie dotyczyło Nowej Fundlandii, która była postrzegana raczej jako łowisko niż kolonia .

Jezyk i kultura

Wybrzeże Półwyspu Avalon, w prowincji Nowa Fundlandia i Labrador

Używanie języka irlandzkiego w Nowej Fundlandii było ściśle związane z trwałością kultury przodków zachowanej w dziesiątkach enklaw wzdłuż wybrzeża. Ta kultura na Półwyspie Avalon i gdzie indziej obejmowała święta, święte studnie, gry, mumię , irlandzką poezję bardów , walki frakcji i gaelickie gry, takie jak rzucanie . Nabożeństwa często odprawiano w języku irlandzkim. Załamanie gospodarcze Nowej Fundlandii po 1815 roku po wojnach napoleońskich spowodowało, że wielu z tych irlandzkojęzycznych osadników uciekło do pobliskich kolonii morskich , zabierając ze sobą swój język.

Z akt sądowych wynika, że ​​oskarżeni czasami potrzebowali tłumaczy mówiących po irlandzku, jak w przypadku Irlandczyka w Fermeuse w 1752 r.

Zapisy kościelne ilustrują również rozpowszechnienie języka irlandzkiego. W połowie lat sześćdziesiątych XVIII wieku wielebny Laurence Coughlan, metodystyczny , nawrócił większość północnego wybrzeża Nowej Funlandii na protestantyzm. Obserwatorzy przypisywali sukces jego ewangelicznego przebudzenia w Carbonear i Harbour Grace faktowi, że biegle władał językiem irlandzkim. [ potrzebne źródło ] Istnieją wzmianki o potrzebie księży mówiących po irlandzku w latach 1784-1807. W listach do Dublina katolicki biskup James Louis O'Donel , prosząc o Franciszkański misjonarz dla parafii Najświętszej Marii Panny i Trepassey powiedział, że absolutnie konieczne jest, aby potrafił mówić po irlandzku. [ potrzebne źródło ] O'Donel sam mówił po irlandzku, a fakt, że jego następca biskup Patrick Lambert (leinsterman i biskup koadiutor St. John's od 1806) nie miał języka irlandzkiego, mógł przyczynić się do nieufności okazywanej mu przez irlandzko- mówiący Nowofundlandczycy.

Począwszy od lat siedemdziesiątych XIX wieku bardziej upolitycznieni irlandzcy Amerykanie zaczęli interesować się językiem swoich przodków. W całych Stanach Zjednoczonych zaczęły pojawiać się gaelickie organizacje odrodzenia , takie jak Towarzystwo Filo-Celtyckie . Irlandzko-amerykańskie gazety i czasopisma również zaczęły dodawać felietony w języku irlandzkim. Te same publikacje były również szeroko rozpowszechniane wśród Irlandczyków-Kanadyjczyków . Co więcej, szósty prezydent St. Bonaventure's College w St. John's w Nowej Funlandii był nie tylko członkiem Society for the Preservation of the Irish Language , ale także prowadził tam zajęcia z języka irlandzkiego w latach siedemdziesiątych XIX wieku. Chociaż temat wciąż pozostaje do zbadania, Kenneth E. Nilsen, amerykański lingwista specjalizujący się w językach celtyckich w Ameryce Północnej, argumentował w opublikowanym pośmiertnie eseju, że „bliższe przyjrzenie się prawdopodobnie ujawniłoby kanadyjski odpowiednik ruchu odrodzenia języka amerykańskiego”.

Odrodzenie

Tożsamość ostatnich mówców języka irlandzkiego z Nowej Funlandii jest nieznana. Brakuje informacji tego rodzaju, jakie są dostępne w sąsiedniej prowincji Nowy Brunszwik (gdzie w spisie powszechnym z 1901 r. Kilka osób i rodzin wymieniło irlandzki jako język ojczysty i jako język, którym nadal się posługują). Pytanie, jak daleko irlandzki nowofundlandzki ewoluował jako odrębny dialekt, pozostaje otwarte. Irlandczyk z Nowej Funlandii pozostawił ślady w nowofundlandzkim angielskim , takie jak: scrob „scratch” ( irlandzki : scríob ), sleveen „łobuz” ( slíbhín ) i streel „niechlujna osoba” ( sraoill ), wraz z cechami gramatycznymi, takimi jak „po” doskonały, jak w „ona już wychodzi ” ( tá sí tar éis imeachta ).

Najbardziej znanym znawcą języka irlandzkiego w Nowej Funlandii był rodowity św. Jan Aloysius (Aly) O'Brien (16 czerwca 1915 - 8 sierpnia 2008). Babcia O'Briena ze strony ojca, Bridget Conway, mówiła po irlandzku (którego nauczyła się dorastając w Irlandii), ale jego ojciec nie mówił tym językiem. O'Brien nauczył się irlandzkiego za pomocą nagrań językowych, kaset magnetofonowych i broszur Eugene'a O'Growneya , wybitnej postaci irlandzkiego odrodzenia gaelickiego . W ten sposób O'Brien mógł stać się autorytetem w zakresie wielu irlandzkich słów używanych w nowofundlandzkim angielskim i został nauczycielem języka na Memorial University of Newfoundland . Twierdził mimo to, że nie mówi biegle po irlandzku, brakuje mu możliwości zanurzenia się.

Istnieje zainteresowanie językiem irlandzkim, o czym świadczy fakt, że Memorial University w St. John's zatrudnia jednego z instruktorów języka irlandzkiego powoływanego corocznie przez Ireland Canada University Foundation do pracy na uniwersytetach kanadyjskich i wspierania języka irlandzkiego w szerszym wspólnota. Centrum nauki cyfrowej Memorial University zapewnia zasoby do nauki języka irlandzkiego.

Podejmowane są jednak wysiłki na rzecz ożywienia języka irlandzkiego w Nowej Fundlandii.

W artykule z 2016 roku dla The Irish Times , Sinéad Ní Mheallaigh, która uczy języka irlandzkiego na Memorial University, napisała: „Istnieje duże zainteresowanie językiem irlandzkim. Irlandzki potomek i rolnik Aloy O'Brien, który zmarł w 2008 roku w wieku 93, nauczył się irlandzkiego używając Buntús Cainte książek i z pomocą jego mówiącej po irlandzku babci. Aloy przez wiele lat uczył języka irlandzkiego na Memorial University, a grupa jego studentów wciąż spotyka się w poniedziałkowe wieczory. Jedna z jego pierwszych uczennic, Carla Furlong, zaprasza innych do swojego domu, aby wspólnie mówić po irlandzku jako grupa „Aloy O'Brien Conradh na Gaeilge”.

Ní Mheallaigh napisał dalej: „Ważną częścią mojej roli tutaj w Nowej Fundlandii jest organizowanie wydarzeń w języku irlandzkim, zarówno na uniwersytecie, jak iw społeczności. Przez cztery kolejne poniedziałki w listopadzie organizowaliśmy festiwal filmów w języku irlandzkim. Każdy wieczór składał się z filmu krótkometrażowego oraz pełnometrażowy film TG4 , poprzedzony lekcją języka irlandzkiego. Wydarzenia te przyciągały ludzi ze wszystkich warstw społecznych, nie tylko zainteresowanych Irlandią i językiem. Uczniowie wzięli udział w międzynarodowych imprezach Conradh na Gaeilge w ramach „Gaeilge 24 ' i będziemy uprawiać gaelickie sporty i ogromny Céilí mór później w marcu”.

Zobacz też

Notatki

Dalsza lektura

  •   Ó Headhra, Aogán (1998). Na Gaeil i dTalamh an Éisc [ Irlandczycy w Nowej Fundlandii ] (po irlandzku). Coiscéim. LCCN 98168254 .

Linki zewnętrzne

Pobrano z „ https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Irish_language_in_Newfoundland&oldid=1141427612 ”