Skrypt Lepchy

Lepcha
<a i=1>ᰛᰩᰵ ‎
Lepcha; <a i=1>ᰛᰩᰵ ‎
Typ skryptu	Abugida
Okres czasu	C. 1700-obecnie
Kierunek	od lewej do prawej
Języki	Lepcha
Powiązane skrypty
Systemy nadrzędne	Hieroglify egipskie [a] Alfabet proto-synajski [a] Alfabet fenicki [a] Alfabet aramejski [a] Brāhmī Gupta Tybetańska Lepcha ; ; ; ; ; ; ;
Systemy potomne	Limbu
Systemy siostrzane	Meitei , Khema , Phagspa , Marchen
ISO 15924
ISO 15924	Lepc (335) , Lepcha (Róng)
Unikod
Alias Unicode	Lepcha
Zakres Unicode	U+1C00–U+1C4F
	[a] Semickie pochodzenie pism bramińskich nie jest powszechnie przyjęte.
	Ten artykuł zawiera transkrypcje fonetyczne w międzynarodowym alfabecie fonetycznym (IPA) . Aby zapoznać się ze wstępnym przewodnikiem dotyczącym symboli IPA, zobacz Help:IPA . Aby zapoznać się z rozróżnieniem między [ ] , / / i ⟨ ⟩, zobacz IPA § Nawiasy i ograniczniki transkrypcji .

Ten artykuł zawiera nietypowe znaki Unicode . Bez odpowiedniego wsparcia renderowania zamiast właściwych znaków możesz zobaczyć znaki zapytania, ramki lub inne symbole .

Skrypt Lepcha lub skrypt Róng to abugida używana przez lud Lepcha do pisania języka Lepcha . Co niezwykłe dla abugidy, spółgłoski na końcu sylaby są zapisywane jako znaki diakrytyczne.

Historia

Rękopis Rónga

Lepcha wywodzi się z pisma tybetańskiego i może mieć pewne wpływy birmańskie . Według tradycji został wymyślony na początku XVIII wieku przez księcia Chakdora Namgyala z dynastii Namgyal w Sikkimie lub przez uczonego Thikúnga Men Salónga w XVII wieku. Wczesne rękopisy Lepcha były pisane pionowo. Kiedy później pisano je poziomo, litery pozostały w nowej orientacji, obrócone o 90° w stosunku do ich tybetańskich pierwowzorów. Zaowocowało to niezwykłą metodą pisania końcowych spółgłosek.

Typologia

Spółgłoski Lepcha w pierwotnym kierunku (zwanym Lazóng).

Spis Lepcha w Unicode

Lepcha jest teraz zapisywana poziomo, ale zmiany kierunku pisania spowodowały metamorfozę ośmiu końcowych spółgłosek sylaby ze spójników ( ligatur ), jak w tybetańskim, na nałożone znaki diakrytyczne .

Jak w większości innych pism bramińskich , krótka samogłoska /-a/ nie jest zapisywana; inne samogłoski są pisane znakami diakrytycznymi przed (/ -i, -o/), po (/-ā, -u/) lub pod (/-e/) początkową spółgłoską. Jednak znak długości jest zapisywany na początku, jak również na każdym końcowym znaku diakrytycznym spółgłoski i łączy się z / -o / i / -u / . (Jednak skondensowane jako / -ō / leży poniżej dowolnej końcowej spółgłoski). Początkowe samogłoski nie mają oddzielnych liter, ale są zapisywane ze znakami diakrytycznymi samogłosek na literze spółgłoski zerowej w kształcie & .

Istnieją przełożone znaki diakrytyczne dla środkowych / -y-/ i / -r- / , które można łączyć ( krya ). Jednak dla środkowego / -l-/ istnieje siedem dedykowanych liter łączonych. Oznacza to, że istnieje specjalna litera dla /kla/, która nie przypomina litery dla /ka/. (Tylko / gla / jest pisane prostym znakiem diakrytycznym.)

Wyjątkiem od tych wzorców jest jedna z ostatnich liter, /-ŋ/. Po pierwsze, w przeciwieństwie do innych końcówek, końcowe / -ŋ / jest zapisywane po lewej stronie początkowej spółgłoski, a nie na górze, występując nawet przed wcześniejszymi samogłoskami. Oznacza to, że / kiŋ / jest napisane „ngki”. Po drugie, nie ma samoistnej samogłoski przed /-ŋ/; nawet krótkie /-a-/ musi być napisane ze znakiem diakrytycznym charakterystycznym dla tej sytuacji. (Wydaje się, że jest to znak diakrytyczny dla długiego / -ā / obróconego o 180 ° wokół spółgłoski). Oznacza to, że / kaŋ / jest zapisywane jako „ngka”, a nie „ng k”, jak można by oczekiwać na podstawie ogólnego wzoru .

Struktura

Jako abugida podstawowa litera reprezentuje zarówno spółgłoskę, jak i wrodzoną samogłoskę. W Lepcha naturalną samogłoską jest /a/ .

spółgłoski

spółgłoski
Transkrypcja	A	ka	kha	ga	nga	ok	cha	ja	tak	ta	tak	da	nie	rocznie	fa	fa	ba	mama
IPA	/A/	/ka/	/kʰa/	/ga/	/ŋa/	/ca/	/cʰa/	/dʒa/	/nja/	/ta/	/tʰa/	/ta/	/nie/	/rocznie/	/rocznie/	/fa/	/ba/	/mama/
List	<a i=1>ᰣ ‎	<a i=1>ᰀ ‎	<a i=1>ᰂ ‎	<a i=1>ᰃ ‎	<a i=1>ᰅ ‎	<a i=1>ᰆ ‎	<a i=1>ᰇ ‎	<a i=1>ᰈ ‎	<a i=1>ᰉ ‎	<a i=1>ᰊ ‎	<a i=1>ᰋ ‎	<a i=1>ᰌ ‎	<a i=1>ᰍ ‎	<a i=1>ᰎ ‎	<a i=1>ᰐ ‎	<a i=1>ᰑ ‎	<a i=1>ᰓ ‎	<a i=1>ᰕ ‎
Transkrypcja	tsa	tsha	za	tak	ra	la	ha	wa	sza	sa	wa
IPA	/tˢa/	/tʃa/	/za/	/ja/	/ra/	/la/	/ha/	/va/	/ʃa/	/sa/	/ua/
List	<a i=1>ᰗ ‎	<a i=1>ᰘ ‎	<a i=1>ᰙ ‎	<a i=1>ᰚ ‎	<a i=1>ᰛ ‎	<a i=1>ᰜ ‎	<a i=1>ᰝ ‎	<a i=1>ᰟ ‎	<a i=1>ᰡ ‎	<a i=1>ᰠ ‎	<a i=1>ᰢ ‎
Transkrypcja	kla	gla	plac	fla	bla	mla	hla	tak	tak	dda
IPA	/kla/	/gla/	/pla/	/fla/	/bla/	/mla/	/hla/	/ta/	/tθa/	/dda/
List	<a i=1>ᰁ ‎	<a i=1>ᰄ ‎	<a i=1>ᰏ ‎	<a i=1>ᰒ ‎	<a i=1>ᰔ ‎	<a i=1>ᰖ ‎	<a i=1>ᰞ ‎	<a i=1>ᱍ ‎	<a i=1>ᱎ ‎	<a i=1>ᱏ ‎

Połączone spółgłoski
Transkrypcja	-y-	-R-
Znak zależny	<a i=1>ᰤ ‎	<a i=1>ᰥ ‎
Przykład użycia ᰜ ‎ <a i=2>‎ ( la)	ᰜᰤ ‎ <a i=1>‎ ( lya)	ᰜᰥ ‎ <a i=1>‎ ( lra)

Spółgłoski końcowe
Transkrypcja	- k	-M	-l	-N	-P	-R	-T	-ng
Znak zależny	<a i=1>ᰭ ‎	<a i=1>ᰮ ‎	<a i=1>ᰯ ‎	<a i=1>ᰰ ‎	<a i=1>ᰱ ‎	<a i=1>ᰲ ‎	<a i=1>ᰳ ‎	<a i=1>ᰵ ‎
Przykład użycia ᰜ ‎ <a i=2>‎ ( la)	ᰜᰭ ‎ <a i=1>‎ ( lak)	ᰜᰮ ‎ <a i=1>‎ ( lam)	ᰜᰯ ‎ <a i=1>‎ ( lal)	ᰜᰰ ‎ <a i=1>‎ ( lan)	ᰜᰱ ‎ <a i=1>( okrążenie)	ᰜᰲ ‎ <a i=1>‎ ( lar)	ᰜᰳ ‎ <a i=1>‎ ( łac.)	ᰜᰴ ‎ <a i=1>‎ ( lang)

samogłoski

Znaki samogłoskowe
Transkrypcja	A	A	I	I	o	ó	u	u	e/a
IPA	/ə/	/A/	/I/	/I/	/o/	/ɔ/	/ɯ/	/u/	/e~ɛ/
Zależny znak diakrytyczny	<a i=1>ᰶ ‎	<a i=1>ᰦ ‎	<a i=1>ᰧ ‎	ᰧ <a i=1>ᰶ ‎	<a i=1>ᰨ ‎	<a i=1>ᰩ ‎	<a i=1>ᰪ ‎	<a i=1>ᰫ ‎	<a i=1>ᰬ ‎
List (niezależny)	<a i=1>ᰣᰶ ‎	<a i=1>ᰣᰦ ‎	<a i=1>ᰣᰧ ‎	<a i=1>ᰣᰧᰶ ‎	<a i=1>ᰣᰨ ‎	<a i=1>ᰣᰩ ‎	<a i=1>ᰣᰪ ‎	<a i=1>ᰣᰫ ‎	<a i=1>ᰣᰬ ‎
Przykład użycia ᰜ ‎ <a i=2>‎ ( la)	ᰜᰶ ‎ <a i=1>‎ ( la)	ᰜᰦ ‎ <a i=1>‎ ( la)	ᰜᰧ ‎ <a i=1>‎ ( li)	ᰜᰧᰶ ‎ <a i=1>‎ ( li)	ᰜᰨ ‎ <a i=1>‎ ( lo)	ᰜᰩ ‎ <a i=1>‎ ( ló)	ᰜᰪ ‎ <a i=1>‎ ( lu)	ᰜᰫ ‎ <a i=1>‎ ( lú)	ᰜᰬ ‎ <a i=1>‎ ( le)

Cyfry

Cyfry Lepcha	<a i=1>᱀ ‎	<a i=1>᱁ ‎	<a i=1>᱂ ‎	<a i=1>᱃ ‎	<a i=1>᱄ ‎	<a i=1>᱅ ‎	<a i=1>᱆ ‎	<a i=1>᱇ ‎	<a i=1>᱈ ‎	<a i=1>᱉ ‎
Cyfry hindusko-arabskie	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9

Unikod

Skrypt Lepcha został dodany do standardu Unicode w kwietniu 2008 roku wraz z wydaniem wersji 5.1.

Blok Unicode dla Lepcha to U + 1C00 – U + 1C4F:

Lepcha Official Unicode Consortium (PDF)
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	mi	F
U+1C0x	<a i=1>ᰀ ‎	<a i=1>ᰁ ‎	<a i=1>ᰂ ‎	<a i=1>ᰃ ‎	<a i=1>ᰄ ‎	<a i=1>ᰅ ‎	<a i=1>ᰆ ‎	<a i=1>ᰇ ‎	<a i=1>ᰈ ‎	<a i=1>ᰉ ‎	<a i=1>ᰊ ‎	<a i=1>ᰋ ‎	<a i=1>ᰌ ‎	<a i=1>ᰍ ‎	<a i=1>ᰎ ‎	<a i=1>ᰏ ‎
U+1C1x	<a i=1>ᰐ ‎	<a i=1>ᰑ ‎	<a i=1>ᰒ ‎	<a i=1>ᰓ ‎	<a i=1>ᰔ ‎	<a i=1>ᰕ ‎	<a i=1>ᰖ ‎	<a i=1>ᰗ ‎	<a i=1>ᰘ ‎	<a i=1>ᰙ ‎	<a i=1>ᰚ ‎	<a i=1>ᰛ ‎	<a i=1>ᰜ ‎	<a i=1>ᰝ ‎	<a i=1>ᰞ ‎	<a i=1>ᰟ ‎
U+1C2x	<a i=1>ᰠ ‎	<a i=1>ᰡ ‎	<a i=1>ᰢ ‎	<a i=1>ᰣ ‎	<a i=1>ᰤ ‎	<a i=1>ᰥ ‎	<a i=1>ᰦ ‎	<a i=1>ᰧ ‎	<a i=1>ᰨ ‎	<a i=1>ᰩ ‎	<a i=1>ᰪ ‎	<a i=1>ᰫ ‎	<a i=1>ᰬ ‎	<a i=1>ᰭ ‎	<a i=1>ᰮ ‎	<a i=1>ᰯ ‎
U+1C3x	<a i=1>ᰰ ‎	<a i=1>ᰱ ‎	<a i=1>ᰲ ‎	<a i=1>ᰳ ‎	<a i=1>ᰴ ‎	<a i=1>ᰵ ‎	<a i=1>ᰶ ‎	<a i=1>᰷ ‎				<a i=1>᰻ ‎	<a i=1>᰼ ‎	<a i=1>᰽ ‎	<a i=1>᰾ ‎	<a i=1>᰿ ‎
U+1C4x	<a i=1>᱀ ‎	<a i=1>᱁ ‎	<a i=1>᱂ ‎	<a i=1>᱃ ‎	<a i=1>᱄ ‎	<a i=1>᱅ ‎	<a i=1>᱆ ‎	<a i=1>᱇ ‎	<a i=1>᱈ ‎	<a i=1>᱉ ‎				<a i=1>ᱍ ‎	<a i=1>ᱎ ‎	<a i=1>ᱏ ‎
Uwagi 1. ^ Od wersji Unicode 15.0 2. ^ Szare obszary oznaczają nieprzypisane punkty kodowe

Leonard van der Kuijp, The Tibetan Script and Derivatives, w: Daniels i Bright, The World's Writing Systems, 1996.

Linki zewnętrzne

Skrypt Lepcha na Omniglot.com
Róng Kít - darmowy zestaw Lepcha Unicode zawierający czcionki i pliki klawiatury (Win/Mac/Linux), opublikowany przez Sikkim Bhutia Lepcha Apex Committee (SIBLAC)
Noto Sans Lepcha — bezpłatna czcionka Unicode Lepcha, która harmonizuje z innymi czcionkami z rodziny czcionek Noto
Mingzat — czcionka Lepcha Unicode firmy SIL, oparta na JG Lepcha Jasona Glavy'ego
JG Lepcha - darmowa i dobrze zaprojektowana, ale niezgodna z Unicode czcionka autorstwa Jasona Glavy'ego.