Neptun (mitologia)

Informacje o planecie nazwanej jego imieniem można znaleźć w artykule Neptun .
Neptun
Bóg Morza
Członek Dii Consentes
Neptuno colosal (Museo del Prado) 01.jpg
Kolosalny posąg Neptuna z Afrodyzji ( Azja Mniejsza ), w sanktuarium Palaemona w Istmii (niedaleko Koryntu ), gdzie został opisany przez Pauzaniasza w II wieku.
Inne nazwy Neptun
Siedziba Morze
Symbol Koń , trójząb , delfin
Festiwale Neptunalia ; Lektisterium
Informacje osobiste
Rodzice Saturn i Op
Rodzeństwo Jowisz , Pluton , Juno , Ceres , Westa
Małżonek Salacia
odpowiedniki
Grecki odpowiednik Posejdon
odpowiednik hinduizmu Waruna
Odpowiednik kananejski mniam
irlandzki odpowiednik Nechtan
Centaur, Salacia i Neptun, antyczny fresk z Pompejów , Włochy

Religia w starożytnym Rzymie
Marcus Aurelius sacrificing

Marek Aureliusz ( z zakrytą głową ) składanie ofiar w Świątyni Jowisza
Praktyki i wierzenia
kapłaństwo
Bóstwa

Deifikowani przywódcy:

powiązane tematy

Neptun ( łac . Neptūnus [nɛptˈtuːnʊs] ) to rzymski bóg słodkiej wody i morza w religii rzymskiej . Jest odpowiednikiem greckiego boga Posejdona . W tradycji greckiej jest bratem Zeusa i Hadesa ; bracia rządzą królestwami nieba , światem ziemskim (w tym światem podziemnym ) i morzami. Salacia jest jego żoną.

Przedstawienia Neptuna w rzymskich mozaikach , zwłaszcza w Afryce Północnej , były pod wpływem konwencji hellenistycznych . Prawdopodobnie był związany ze źródłami słodkiej wody przed morzem. Podobnie jak Posejdon był również czczony przez Rzymian jako bóg koni, jako Neptunus equestris ( patron wyścigów konnych).

Cześć

See caption
Mozaika Neptuna ( Regionalne Muzeum Archeologiczne Antonio Salinas , Palermo )
See caption
Rzymska mozaika na ścianie w Domu Neptuna i Amphitrite, Herkulanum , Włochy
See caption
Inskrypcja z Chichester , która brzmi (w języku angielskim): „Do Neptuna i Minerwy , dla dobra Boskiego Domu, z upoważnienia Tyberiusza Klaudiusza Cogidubnusa , Wielkiego Króla Wielkiej Brytanii, kolegium rzemieślników i tych w nim wzniosło tę świątynię z ich środki własne [...] Ens, syn Pudentinus, podarował miejsce.”
Statue of Neptune and two sea nymphs
Neptun (1802) autorstwa katalońskiego rzeźbiarza Nicolau Travé , z dwoma nereidami autorstwa Antoniego Solà ( Barcelona : Llotja de Mar )
Ornate mosaic
Triumf Neptuna , rzymska mozaika z porami roku w każdym rogu oraz scenami rolniczymi i roślinami (La Chebba, Tunezja, koniec II wieku, Muzeum Narodowe Bardo)
Another ornate mosaic
Triumf Posejdona i Amfitryty , ukazujący parę w procesji . Fragment dużej rzymskiej mozaiki z Cirta , Afryka rzymska (ok. 315–325 ne, obecnie w Luwrze )

Teologia Neptuna jest ograniczona przez jego bliską identyfikację z greckim bogiem Posejdonem , jednym z wielu członków greckiego panteonu , którego teologia została później powiązana z bóstwem rzymskim . Lektisternium z 399 rpne wskazywało, że greckie postacie Posejdona, Artemidy i Heraklesa zostały wprowadzone i czczone w Rzymie jako Neptun, Diana i Herkules. Spekulowano, że Neptun został pomylony z praindoeuropejskim bóstwo słodkowodne; ponieważ Indoeuropejczycy mieszkali w głębi lądu i mieli niewielką bezpośrednią wiedzę o morzu, Rzymianie mogli ponownie wykorzystać teologię poprzedniego boga słodkowodnego w swoim kulcie Neptuna. Serwiusz wyraźnie nazywa Neptuna bogiem rzek, źródeł i wód; może on być odpowiednikiem irlandzkiego boga Nechtana , pana rzek i studni. [ potrzebne źródło ] Kontrastuje to z Posejdonem, który był przede wszystkim bogiem morza.

Neptun był kojarzony z wieloma innymi rzymskimi bóstwami. W pierwszym wieku pne zastąpił Portunusa jako boga zwycięstw morskich; Sekstus Pompejusz nazywał siebie „synem Neptuna”. Przez pewien czas Neptun był sparowany w swoim panowaniu nad morzem z Salacią , boginią słonej wody . Neptun był uważany za legendarnego boga-protoplastę Falisci (którzy nazywali siebie Neptunia proles ), łącząc Marsa , Janusa , Saturna i Jowisza jako boski ojciec plemienia łacińskiego.

Neptunalia

Neptunalia , rzymskie święto Neptuna, odbywało się w pełni lata (zwykle 23 lipca). Data święta i budowa schronów z gałęzi drzew sugerują, że Neptun był bogiem źródeł wody w czasach suszy i upałów. Najstarszy rzymski kalendarz wyznaczał feriae Neptuna na 23 lipca, między świętem gaju Lucaria a świętem Furrinalia 25 lipca. Wszystkie trzy święta były połączone z wodą w okresie letnich upałów ( canicula ) i suszy, kiedy źródła słodkiej wody były najniższe.

Spekulowano, że te trzy święta ułożone są w logicznej kolejności. Lucaria zajmowała się karczowaniem zarośniętych krzaków oraz wyrywaniem i spalaniem nadmiaru roślinności . Następnie Neptunalia, poświęcone ochronie i osuszaniu wód powierzchniowych. Ich kulminacją były Furrinalia , poświęcone Furrinie (bogini źródeł i studni).

Neptunalia spędzano pod chatami gałęzi w lesie między Tybrem a Via Salaria , a uczestnicy pili wodę źródlaną i wino, aby uciec przed upałem. Był to czas zabawy, kiedy mężczyźni i kobiety mogli mieszać się bez typowych rzymskich ograniczeń społecznych. Podczas święta pojawia się dodatkowy kontekst płodności rolniczej, ponieważ Neptun otrzymał ofiarę z byka.

Skronie

Neptun miał tylko jedną świątynię w Rzymie . Stał w pobliżu Circus Flaminius , rzymskiego toru wyścigowego w południowej części Pola Marsowego i pochodzi z co najmniej 206 roku pne. Świątynia została odrestaurowana przez Gnejusza Domicjusza Ahenobarbusa ok. 40 pne, wydarzenie przedstawione na monecie wybitej przez konsula. Wewnątrz świątyni znajdowała się rzeźba grupy morskiej autorstwa Scopasa Minora. Bazylika Neptuni została później zbudowana na Polu Marsowym i została poświęcona przez Agryppę na cześć morskiego zwycięstwa Akcjum . Ta bazylika zastąpiła starszą świątynię, która zastąpiła starożytny ołtarz.

Ofiary

Neptun jest jednym z zaledwie czterech rzymskich bogów, którym uznano za stosowne złożyć ofiarę z byka. Pozostałe trzy to Apollo , Mars i Jowisz , chociaż Jowisz był również przedstawiany z ofiarą czerwonego byka i cielęcia czerwonego byka. Jeśli złożono niewłaściwą ofiarę, nieumyślnie lub z konieczności, wymagane było dodatkowe przebłaganie , aby uniknąć boskiej kary. Ten rodzaj ofiary oznaczał ściślejszy związek między bóstwem a światem.

Paredrae

Paredrae to byty towarzyszące bogowi, reprezentujące podstawowe aspekty (lub moce) tego boga. Pod wpływami helleńskimi te paredrae zaczęto uważać za oddzielne bóstwa i małżonki związanego z nimi boga. Wcześniejsze wierzenia ludowe mogły również identyfikować paredrae jako małżonki ich boga.

Salacia i Venilia były omawiane przez starożytnych i współczesnych uczonych. Varro łączy Salacia z salum (morze), a Venilia z ventus (wiatr). Festus przypisywał Salacii ruch morza. Venilia sprowadziła fale na brzeg, a Salacia zmusiła ich do wycofania się na morze. Zostały one zbadane przez chrześcijańskiego filozofa św. Augustyna , który poświęcił rozdział De Civitate Dei do wyśmiewania niekonsekwencji w teologicznej definicji bytów; ponieważ Salacia uosabiała głębię morza, Augustyn zastanawiał się, jak ona może być również cofającymi się falami (ponieważ fale są zjawiskiem powierzchniowym). W innym miejscu napisał, że Venilia będzie „nadchodzącą nadzieją”, aspektem (lub mocą) Jowisza rozumianą jako anima mundi .

Servius w swoim komentarzu do Eneidy napisał o Salacii i Venilii w V 724: „ ( Wenus ) dicitur et Salacia, quae proprie meretricum dea appellata est a veteribus ”; „(Wenus) jest również nazywana Salacia, która była szczególnie nazywana przez starożytnych boginią prostytutek”. W innym miejscu napisał, że Salacia i Venilia to ta sama istota.

Wśród współczesnych uczonych Dumézil i jego zwolennicy Bloch i Schilling koncentrują swoją interpretację Neptuna na bezpośredniej, konkretnej, ograniczonej wartości i funkcjach wody. Salacia reprezentowałaby silny, gwałtowny aspekt tryskającej i przelewającej się wody, a Venilia spokojny, łagodny aspekt stojącej (lub wolno płynącej) wody. paredry Neptuna (Salacia i Venilia) reprezentują obezwładniające i spokojne aspekty wody, naturalnej i udomowionej: Salacia to tryskające, dominujące wody, a Venilia to spokojne (lub cicho płynące) wody.

Preller, Fowler, Petersmann i Takács przypisują teologii Neptuna szersze znaczenie jako boga uniwersalnej światowej płodności, szczególnie istotnej dla rolnictwa i reprodukcji człowieka. Interpretują Salacia jako personifikację żądzy, a Venilia jako związaną z venia : przyciąganiem przymilnym, związanym z miłością i pragnieniem reprodukcji. Ludwig Preller przytoczył istotny aspekt Venilii; została odnotowana w indigitamenta jako bóstwo tęsknoty lub pożądania. Według Prellera wyjaśniałoby to teonim podobny do teonimu Wenus. Inne dane wydają się potwierdzać; Salacia byłaby równoległa Tetyda jako matka Achillesa, a Venilia byłaby matką Turnusa i Iuturny przez Daunusa (króla Rutulów ) . Według innego źródła Venilia miała być partnerką Janusa , z którym była matką nimfy Canens (ukochanej przez Picusa ). Te mityczne dane podkreślają funkcję reprodukcyjną przewidzianą w postaciach paredrae Neptuna , zwłaszcza Venilii, podczas porodu i macierzyństwa. W Tibur wspominano legendarnego króla Wenulusa i Lavinium .

Neptunus equestris

Zobacz też: Consus

Zanim Posejdon był znany jako bóg morza, był powiązany z koniem i mógł być pierwotnie przedstawiony w postaci koniowatej. To połączenie odzwierciedla gwałtowną i brutalną naturę Posejdona, który wstrząsa ziemią, połączenie koni i źródeł oraz psychopompiczny charakter zwierzęcia . Natomiast Neptun nie ma takiego bezpośredniego związku z końmi. Rzymskie bóstwo Consus było kojarzone z koniem, a jego podziemny ołtarz znajdował się w dolinie Circus Maximus u podnóża Palatynu ( miejsce wyścigów konnych). W letnie Consualia (21 sierpnia) zwyczajem było przyprowadzanie koni i mułów ukoronowanych kwiatami w procesji, a następnie organizowanie wyścigów konnych w Cyrku. Festiwal tradycyjnie odtwarzał również uprowadzenia kobiet Sabine (i Latynosów), odzwierciedlając rozpustę seksualną charakterystyczną dla takich festiwali. Tego dnia Flamen Quirinalis i Vestal Virgins złożyli ofiary na podziemnym ołtarzu Consus. Bliskość dwóch Consualiów do Opiconsivii (te ostatnie były cztery dni później, święto zimowe 19 grudnia) wskazuje na związek między dwoma bóstwami związanymi z rolnictwem. Według Dumézila koń ma znacznie inną wartość symboliczną w teologiach Posejdona i Consusa. Tertulian ( De Spectaculis V 7) napisał, że według tradycji rzymskiej Consus był bogiem, który doradzał Romulusowi w sprawie uprowadzenia Sabinów.

Być może pod wpływem Posejdona Ίππιος, Consus (którego festiwal obejmował wyścigi konne) został ponownie zinterpretowany jako Neptunus equestris ; za swój podziemny ołtarz utożsamiano go z Posejdonem Ένοσίχθων. Etymologia Posejdona , wywodząca się od Posis (pan lub mąż) i De (ziarno lub ziemia), mogła przyczynić się do utożsamienia Consusa z Neptunem. Jego tajemny kult, który wymagał odkopania ołtarza, wskazuje na starożytność bóstwa i chtoniczną naturę. Od Augustyna ( De Civitate Dei IV 8, o roli Tutiliny w zapewnieniu bezpieczeństwa składowanego zboża), Dumézil interpretuje jej nazwę jako wywodzącą się od condere (ukrywać się lub przechowywać) jako rzeczownik czasownikowy podobny do Sancusa i Janusa : boga składowanych zbóż. Bezpośrednią identyfikację Consusa z Posejdonem utrudnia fakt, że Posejdon nie jest czczony nigdzie w podziemnych kapliczkach czy ołtarzach.

Martianus Capella umieszcza Neptuna i Consusa razem w regionie X Niebios, prawdopodobnie podążając za starą interpretatio graeca Consusa lub odzwierciedlając etruską ideę chtonicznego Neptuna, widocznego w zaleceniu De Haruspicum Responso , aby przebłagać Neptuna za trzaski słyszane pod ziemią w wiek latynoski . [ potrzebne wyjaśnienie ] Etruskowie również lubili wyścigi konne.

Etruria

Etruska nazwa Neptuna to Nethuns . Uważano, że Neptun pochodzi od Etrusków , ale pogląd ten został zakwestionowany. Nethuns był najwyraźniej ważny dla Etrusków . Jego imię znajduje się w dwóch miejscach na wątrobie z Piacenzy : na zewnętrznej krawędzi sekcji siódmej i na pęcherzyku żółciowym sekcji 28. To ostatnie miejsce jest zgodne z przekonaniem Pliniusza Starszego, że woreczek żółciowy był święty dla Neptuna. Nazwa Nethuns występuje osiem razy w kolumnach VII, IX i XI Liber Linteus .

Na lustrze z Toskanii (ES 1.76) przedstawiony jest Nethuns rozmawiający z Uśilem (słońcem) i Thesan (boginią świtu). Nethuns siedzi po lewej stronie, trzymając w prawej ręce dwustronny trójząb i lewą rękę uniesioną, jakby wydawał instrukcje. Uśil stoi pośrodku, trzymając w prawej ręce łuk Aplu . Thesan jest po prawej stronie, z prawą ręką na ramieniu Uśila; obaj uważnie słuchają słów Nethunsa. Utożsamienie Uśila z Aplu (i jego związek z Nethunami) podkreśla udręczony demon trzymający dwa delfiny na egzekucja . Scena podkreśla tożsamość i powiązania Nethunów i Aplu (tutaj zidentyfikowanych jako Uśil) jako głównych bóstw świata i cyklu życia. Thesan i Uśil-Aplu, którego utożsamiano z Suri (Soranus Pater, bóg słońca ze świata podziemnego), wyjaśniają przemijalność ziemskiego życia.

Neptun jest bogiem płodności, w tym ludzkiej płodności. Według Stephena Weinstocka Jowisz jest obecny w każdym z pierwszych trzech regionów z różnymi aspektami związanymi z każdym regionem; Neptun powinien znajdować się w drugim regionie, a Pluton w trzecim. Przyczyna przesunięcia Neptuna do regionu X jest niejasna. Jest to zgodne z kolokacją w trzecim kwadrancie bóstw związanych ze światem ludzi.

Penaty etruskie

Arnobius dostarcza informacji na temat teologii Neptuna. Neptun i Apollo byli uważani za etruskich Penatów , a bóstwom przypisywano przekazanie Ilium jego murów. W innej tradycji opartej na tym samym źródle penatami etruskimi były Fortuna , Ceres , Genius Iovialis i Pales .

Etymologia

Neptun i Amymone , fresk w Stabiae , Włochy, I wiek

Etymologia łacińskiego Neptunus jest niejasna i sporna. Starożytny gramatyk Varro wywodzi nazwę od nuptus („zakrywanie”, opertio ), nawiązując do nuptiae („zaślubiny nieba i ziemi”).

Wśród współczesnych uczonych Paul Kretschmer zaproponował wyprowadzenie z indoeuropejskiego * neptu- („wilgotna substancja”). Raymond Bloch podobnie wysunął teorię, że może to być forma przymiotnikowa ( -no ) od * nuptu- („ten, który jest wilgotny”).

Georges Dumézil powiedział, że słowa pochodzące od rdzenia * nep- nie są poświadczone w językach indoeuropejskich innych niż sanskryt wedyjski i awestyjski . Zaproponował etymologię, która łączy Neptuna z indyjskimi i irańskimi teonimami Apam Napat i Apam Napá oraz staroirlandzkim teonimem Nechtan , wszystkie oznaczające „potomek wód”. Używając porównania podejście, postacie indoirańskie, awestyjskie i irlandzkie mają wspólne cechy z rzymskimi legendami o Neptunie. Dumézil zaproponował wyprowadzenie rzeczowników z indoeuropejskiego rdzenia népōts- („potomek, syn siostry”). Jego były uczeń, indoeuropeista Jaan Puhvel , wysuwa teorię, że imię to mogło oznaczać „dziecko ( neve , siostrzeniec) wody” jako część indoeuropejskiego mitu o ogniu w wodzie .

Inną etymologię, opartą na legendarnej historii Lacjum i Etrurii, zaproponowali XIX-wieczni uczeni Ludwig Preller , Karl Otfried Müller i Wilhelm Deeke. Imię etruskiego bóstwa Nethuns lub Nethunus ( NÈDVNVZ ) byłoby przymiotnikową formą toponimu Nepe (t) lub Nepete (dzisiejszy Nepi ), w pobliżu Falerii . Dzielnica tradycyjnie związana była z kultem Neptuna, Messapa i Halesusa (tytułowego bohatera Falerii) uważano za jego synów. Messapus poprowadził Falisci (i innych) do wojny w Eneidzie . Nepi i Falerii znane są od starożytności z jakości źródlanej wody łąkowej. Nepet można uznać za toponim hydronimiczny pochodzenia przedindoeuropejskiego od rzeczownika oznaczającego „wilgotną szeroką dolinę, równinę”, pokrewnego proto -greckiemu νάπη („zalesiona dolina, przepaść”).

Bóstwo płodności i boski przodek

W wykładach wygłaszanych w latach 90. niemiecki uczony Hubert Petersmann zaproponował etymologię od indoeuropejskiego rdzenia * nebh- („wilgotny, mokry”) z przyrostkiem -tu (dla abstrakcyjnego rzeczownika odsłownego) i przyrostkiem przymiotnikowym -no (domena działalności). Rdzeń * nebh- daje sanskryckie nābhah , hetyckie nepis , łacińskie nubs , nebula , niemieckie Nebel i słowiańskie nebo . Koncepcja byłaby zbliżona do tej wyrażonej w imieniu greckiego boga Όυράνος ( Uranus ), wywodzący się z rdzenia * h 2 wórso- („podlewać lub nawadniać”) i * h 2 worsó- („irygator”).

Petersmann proponuje inną interpretację teologii Neptuna. Rozwijając swoje rozumienie teonimu jako zakorzenionego w indoeuropejskim * nebh , pisze, że bóg byłby starożytnym bóstwem pochmurnego, deszczowego nieba w towarzystwie (i w opozycji do) Zeusa / Jowisza , boga czystego nieba . Podobnie jak Caelus , byłby ojcem wszystkich ziemskich rzeczy dzięki zapładniającej sile deszczu. Hieros gamos Neptuna i Ziemi znajduje odzwierciedlenie w Eneidzie V 14 Wergiliusza ( pater Neptunus ). Moc Neptuna odzwierciedlałaby Salacia , jedna z jego paredrae , która również oznacza zachmurzone niebo. Jego druga paredra , Venilia , kojarzona jest zarówno z wiatrem, jak iz morzem. Teonim Venilia może być zakorzeniony w *venilis , postulowanym przymiotniku wywodzącym się z IE rdzenia *ven(h) („kochać lub pragnąć”) w sanskrycie vánati, vanóti („kocha”), niemieckim Wonne i łacińskim Wenus , Wenus . Podwójna natura Neptuna znajduje się w Catullus 31. 3: „ uterque Neptunus ”.

Według Petersmanna starożytni Indoeuropejczycy również czcili boga wilgoci jako generatora życia; wskazują na to hetyckie teonimy nepišaš (D) IŠKURaš lub nepišaš (D) Tarhunnaš („pan mokrego nieba”), władca Ziemi i ludzkości. Chociaż funkcja ta została przeniesiona na Zeusa/Jowisza (władców pogody), stara funkcja przetrwała w literaturze: Eneida V 13-14 brzmi: „ Heu, quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?/ quidve, pater Neptune, paras? ("Co, dlaczego tak wiele chmur spowiło niebo? Co przygotowujesz, ojcze Neptunie?") Nieodzowność wody i jej związek z rozmnażaniem są powszechnie znane.

Müller i Deeke zinterpretowali teologię Neptuna jako boskiego przodka łacińskich Faliscanów: ojca Messapusa i Halesusa, ich bohaterskich założycieli. William Warde Fowler uważał Salacię za uosobienie męskiej mocy, która zrodziła lud łaciński, równolegle z Marsem, Saturnem, Janusem i Jowiszem.

Przedstawienia w sztuce

Świątynia Neptuna w parku Monrepos w Wyborgu, Rosja

Etruskie przedstawienia Neptuna są rzadkie, ale znaczące. Najstarszym może być wyrzeźbiony skarabeusz karneolu z IV wieku pne z Vulci z Nethuns kopiący kamień i tworzący źródło (Paryż: Bibliothèque Nationale, Cabinet des Medailles . Inny etruski artefakt ( Nethunus , z kolekcji Luynes) przedstawia boga, który powoduje, że koń wyskakuje z ziemi uderzeniem swojego trójzębu.

Lustro z brązu z końca IV wieku w Muzeach Watykańskich (Museo Gregoriano Etrusco: CSE Vaticano 1.5a) przedstawia Neptuna z Amymone (córką Danausa ), którą ratuje przed atakiem satyra i uczy sztuki tworzenia źródeł. Na zwierciadle z brązu z Toskanii datowanym na 350 rok pne, znajdującym się również w Muzeach Watykańskich (Museo Gregoriano Etrusco ES 1.76), Nethuns rozmawia z Usilem i Thesanem. Trzyma dwustronny trójząb, co sugeruje, że może być w stanie władać piorunami.

Galeria

Bibliografia

  • Raymond Bloch 1981. „Quelques remarques sur Poseidon, Neptunus et Nethuns” w Comptes-rendus des séances de l 'Académie des Inscriptions et Belles-Letres 2 s. 341–352.
  •   Nancy Thomson De Grummond 2006. Mitologia etruska, historia sakralna i legenda: wprowadzenie, Muzeum Archeologiczne Uniwersytetu Pensylwanii, ISBN 1-931707-86-3 .
  • Georges Dumézil 1977. Religia rzymska arcaica. Con un 'appendice sulla religii degli Etruschi Edizione e traduzione a cura di Furio Jesi: Milano Rizzoli (tłumaczenie włoskie przeprowadzone na rozszerzonej wersji drugiego wydania La religia romaine archaïque Paris Payot 1974).
  • William Warde Fowler 1912. Doświadczenie religijne ludu rzymskiego Londyn.
  • Sarolta A. Takacs 2008. Vestal Virgins, Sybille i Matronae: Women in Roman Religion , University of Texas Press.
  • Georg Wissowa 1912. Religion und Kultus der Rőmer Monachium.

Linki zewnętrzne

Pobrano z „ https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Neptune_(mythology)&oldid=1143014584 ”