Język egipski

Informacje na temat języka używanego we współczesnym Egipcie można znaleźć w artykule egipski arabski .

Aby zapoznać się z językiem będącym współczesnym potomkiem języka egipskiego, zobacz język koptyjski .
egipski
r
Z1 		n km m t
O49
r n km.t
Region Pierwotnie w całym starożytnym Egipcie i częściach Nubii (zwłaszcza w czasach królestw nubijskich )
Pochodzenie etniczne
Starożytni Egipcjanie Północni starożytni Nubijczycy
Era Koniec IV tysiąclecia p.n.e. – XIX w. n.e. (wraz z wyginięciem języka koptyjskiego ); nadal używany jako język liturgiczny koptyjskich kościołów prawosławnych i koptyjskich kościołów katolickich
Afroazjatycki
  • Egipcjanin
Dialekty
hieroglify , hieroglify kursywą , hieratyczne , demotyczne i koptyjskie (później, sporadycznie, pismo arabskie w tłumaczeniach rządowych i pismo łacińskie w transliteracjach uczonych i kilku słownikach hieroglificznych)
Kody językowe
ISO 639-2 (także dla koptyjskiego )
ISO 639-3 egy ( także policjant koptyjskiego )
Glottolog Egipt1246
Linguasfera 11-AAA-a
G. Ebers (ed.), Papyros Ebers, 1875 Wellcome L0016592.jpg
Ebers Papyrus szczegółowo opisujący leczenie astmy
Ten artykuł zawiera tekst koptyjski . Bez odpowiedniej obsługi renderowania zamiast liter koptyjskich mogą pojawić się znaki zapytania, ramki lub inne symbole .

Język egipski lub starożytny egipski ( 𓂋𓏺𓈖 𓆎𓅓𓏏𓊖 r n km.t ) to martwy język afroazjatycki , którym mówiono w starożytnym Egipcie . Jest dziś znany z dużego zbioru zachowanych tekstów, które udostępniono współczesnemu światu po odszyfrowaniu starożytnych pism egipskich na początku XIX wieku . Egipski jest jednym z najwcześniejszych języków pisanych , po raz pierwszy zapisanym w piśmie hieroglificznym pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. Jest to także najdłużej potwierdzony język ludzki, którego zapisy pisane obejmują ponad 4000 lat. Jego klasyczna forma znana jest jako język środkowoegipski , język narodowy Środkowego Królestwa Egiptu , który pozostał językiem literackim Egiptu aż do okresu rzymskiego . Do czasów klasycznej starożytności język mówiony ewoluował w kierunku demotycznym , a do epoki rzymskiej zróżnicował się w dialekty koptyjskie . Zostały one ostatecznie wyparte przez język arabski po podboju Egiptu przez muzułmanów , chociaż język koptyjski bohairski pozostaje w użyciu jako język liturgiczny Kościoła koptyjskiego .

Klasyfikacja

Język egipski należy do rodziny języków afroazjatyckich . Do typologicznych cech języka egipskiego, które są typowo afroazjatyckie, należy jego morfologia fuzyjna , morfologia niekonkatenacyjna , seria spółgłosek emfatycznych , system trzech samogłosek /aiu/ , nominalny sufiks żeński * -at , nominalny m- , przymiotnik * -ī i charakterystyczny osobiste afiksy werbalne. Jeśli chodzi o inne gałęzie afroazjatyckie, lingwiści na różne sposoby sugerowali, że język egipski ma największe pokrewieństwo z językiem egipskim. berberyjskie i semickie , zwłaszcza hebrajski . Jednak inni uczeni argumentowali, że język starożytnego Egiptu miał bliższe powiązania językowe z regionami północno-wschodniej Afryki.

W języku egipskim spółgłoski dźwięczne praafroazjatyckie */dz ð/ rozwinęły się w gardłowe ⟨ꜥ⟩ / ʕ/ : egipskie ꜥr.t „portal”, semickie dalt „drzwi”. Afroazjatycki */l/ połączył się z egipskim ⟨n⟩, ⟨r⟩, ⟨ꜣ⟩ i ⟨j⟩ w dialekcie, na którym opierał się język pisany, ale został zachowany w innych odmianach egipskich. Oryginalne */kg ḳ/ spalatalizują do ⟨ṯ j ḏ⟩ w niektórych środowiskach i są zachowywane jako ⟨kgq⟩ w innych.

Język egipski ma wiele korzeni dwuradycznych i być może jednoradycznych, w przeciwieństwie do semickich preferencji dla korzeni trójracjonalnych. Egipski jest prawdopodobnie bardziej konserwatywny, a semicki prawdopodobnie przeszedł późniejsze uregulowania, przekształcając korzenie w wzór trójracjonalny.

Chociaż egipski jest najstarszym językiem afroazjatyckim udokumentowanym w formie pisanej, jego repertuar morfologiczny bardzo różni się od repertuaru pozostałych języków afroazjatyckich w ogóle, a zwłaszcza języków semickich . Istnieje wiele możliwości: egipski przeszedł już radykalne zmiany w stosunku do protoafroazjatyckiego, zanim został zarejestrowany; rodzinę afroazjatycką badano dotychczas w sposób nadmiernie semitocentryczny; lub, jak sugeruje GW Tsereteli, afroazjatycki jest grupą języków allogenetycznych niż genetycznych .

Historia

Język egipski można pogrupować w następujący sposób:

  • Wcześniejszy egipski, starszy egipski lub klasyczny egipski
    • Stary egipski
      • Wczesnoegipski, wczesnostary egipski, achaiczny staroegipski, przedstaroegipski lub archaiczny egipski
      • standardowy staroegipski
    • środkowo-egipski
  • Później egipski

Język egipski jest tradycyjnie podzielony na sześć głównych działów chronologicznych : [ potrzebne źródło ]

Wszystkie pisma staro-, środkowo- i późnoegipskie pisano zarówno pismem hieroglificznym , jak i hieratycznym . Demotyk to nazwa pisma wywodzącego się z hieratycznego początku VII wieku p.n.e.

Alfabet koptyjski wywodzi się z alfabetu greckiego , z adaptacjami do fonologii egipskiej. Został po raz pierwszy opracowany w okresie ptolemejskim i stopniowo zastąpił pismo demotyczne około IV do V wieku ery chrześcijańskiej.

Schemat przedstawiający użycie różnych lektów języka egipskiego według okresu i rejestru językowego .

Stary egipski

Odcisk pieczęci z grobowca Setha-Peribsena , zawierający najstarsze znane pełne zdanie w języku egipskim

Termin „archaiczny egipski” jest czasami zarezerwowany dla najwcześniejszego użycia hieroglifów, od końca czwartego do początków trzeciego tysiąclecia pne. Na najwcześniejszym etapie, około 3300 rpne, hieroglify nie były w pełni rozwiniętym systemem pisma , będąc na etapie przejściowym protopisma ; w czasie prowadzącym do 27 wieku p.n.e. można zaobserwować występowanie cech gramatycznych, takich jak tworzenie nisba .

Język staregipski datuje się na podstawie najstarszego znanego pełnego zdania, zawierającego czasownik skończony , które zostało znalezione. Odcisk pieczęci odkryty w grobowcu Setha-Peribsena (datowanym na ok. 2690 r. p.n.e.):

d
D 		n
f
N19
n
G38
f
M23 L2
t t
O1
F34 		s
n
d(m) ḏ.n.f tꜣ-wj rz zꜣ.f _ nsw.t-bj.t(j) pr - jb .sn(j)
zjednoczyć. PRF.he _ ziemia.dwa dla syn.jego turzyca serce domu.ich _
„Zjednoczył Obie Krainy dla swojego syna, Podwójnego Króla Peribsena ”.

Obszerne teksty pochodzą z około 2600 roku p.n.e. Teksty Piramid są największym zbiorem literatury napisanej w tej fazie języka. Jedną z jego wyróżniających cech jest potrojenie ideogramów , fonogramów i określników w celu wskazania liczby mnogiej. Ogólnie rzecz biorąc, nie różni się on znacząco od środkowoegipskiego, klasycznego etapu języka, chociaż opiera się na innym dialekcie.

W okresie III dynastii (ok. 2650 – ok. 2575 p.n.e.) uregulowano wiele zasad pisma hieroglificznego. Od tego czasu, aż do wyparcia pisma przez wczesną wersję języka koptyjskiego (około III i IV w.), system pozostał praktycznie niezmieniony. Nawet liczba używanych znaków utrzymywała się na stałym poziomie około 700 przez ponad 2000 lat.

środkowo-egipski

Język środkowoegipski był używany przez około 700 lat, począwszy od około 2000 roku p.n.e. Jako klasyczny wariant języka egipskiego, środkowoegipski jest najlepiej udokumentowaną odmianą tego języka i przyciągnął najwięcej uwagi ze strony egiptologii . Chociaż większość języka środkowo-egipskiego jest zapisywana na pomnikach za pomocą hieroglifów, pisano go również przy użyciu wariantu kursywy i powiązanej hieratyki .

Język środkowo-egipski po raz pierwszy stał się dostępny dla współczesnej nauki wraz z rozszyfrowaniem hieroglifów na początku XIX wieku. Pierwsza gramatyka języka środkowoegipskiego została opublikowana przez Adolfa Ermana w 1894 r., a w 1927 r. została przekroczona przez dzieło Alana Gardinera . Od tego czasu język środkowoegipski był dobrze rozumiany, chociaż pewne punkty fleksji werbalnej pozostawały otwarte do połowy XX wieku, zwłaszcza dzięki wkładowi Hansa Jakoba Połockiego .

Uważa się, że etap środkowoegipski zakończył się około XIV wieku p.n.e., dając początek późnoegipskiemu . To przejście miało miejsce w późniejszym okresie XVIII dynastii egipskiej (znanym jako okres amarneński ). Środkowy egipski pozostał jako standardowy język literacki i w tym zastosowaniu przetrwał aż do chrystianizacji rzymskiego Egiptu w IV wieku. [ wymagany cytat ]

Późno egipski

Późnoegipska , ukazująca się około 1350 r. p.n.e., reprezentowana jest przez obszerną literaturę religijną i świecką , obejmującą takie przykłady, jak Historia Wenamuna , wiersze miłosne z papirusu Chester-Beatty I oraz Instrukcja Any . Instrukcje stały się popularnym gatunkiem literackim Nowego Państwa, który przybrał formę porad dotyczących prawidłowego zachowania. Późnoegipski był także językiem administracji Nowego Państwa.

Biblia hebrajska zawiera pewne słowa, terminy i nazwy, które uczeni uważają za pochodzenia egipskiego. Przykładem tego jest Afnat-Paanea , egipskie imię nadane Józefowi .

Demotyczny i koptyjski

Stela z X wieku z napisem koptyjskim w Luwrze

Demotyczny to nazwa nadana egipskiemu pismu używanemu do pisania zarówno egipskiego języka narodowego z późnego okresu od VIII wieku p.n.e., jak i tekstów w archaicznych formach tego języka. Pisano je pismem wywodzącym się z północnej odmiany hieratycznego . Ostatnim dowodem archaicznego języka egipskiego w języku Demotic jest graffiti napisane w 452 rpne, ale Demotic był używany do pisania w języku narodowym przed pismem koptyjskim i równolegle z nim we wczesnym Królestwie Ptolemeuszy, dopóki nie został całkowicie wyparty przez alfabet koptyjski .

Koptyjski to nazwa nadana późnoegipskiemu językowi narodowemu, gdy został on zapisany alfabetem greckim, alfabetem koptyjskim; rozkwitł od czasów wczesnego chrześcijaństwa (ok. 31/33–324), ale po raz pierwszy pojawił się w okresie hellenistycznym ok. III wiek p.n.e. Przetrwał do okresu średniowiecza.

W XVI wieku liczba ludności koptyjskiej gwałtownie się zmniejszała z powodu prześladowań chrześcijan koptyjskich pod rządami mameluków . Prawdopodobnie przetrwał na egipskiej wsi jako język mówiony przez kilka stuleci później. Koptyjski przetrwał jako język liturgiczny Koptyjskiego Kościoła Prawosławnego i Koptyjskiego Kościoła Katolickiego .

Dialekty

Większość hieroglificznych tekstów egipskich jest zapisywana w rejestrze prestiżu literackiego , a nie w języku narodowym ich autora. W rezultacie różnice dialektyczne w piśmie egipskim nie były widoczne aż do przyjęcia alfabetu koptyjskiego . Niemniej jednak jasne jest, że różnice te istniały przed okresem koptyjskim. W jednym późnoegipskim liście (datowanym na ok. 1200 r. p.n.e.) skryba żartuje, że pismo jego kolegi jest niespójne, jak „przemowa człowieka z Delty z człowiekiem z Elefantyny ”.

Niedawno znaleziono pewne dowody na istnienie dialektów wewnętrznych w parach podobnych słów w języku egipskim, które w oparciu o podobieństwa z późniejszymi dialektami języka koptyjskiego mogą pochodzić z północnych i południowych dialektów języka egipskiego. Pisemny język koptyjski ma pięć głównych dialektów, które różnią się głównie konwencjami graficznymi, w szczególności południowy dialekt Said, główny dialekt klasyczny i północny dialekt Bohairic, obecnie używany w nabożeństwach Kościoła koptyjskiego.

Systemy pisania

Większość zachowanych tekstów w języku egipskim jest zapisanych na kamieniu hieroglifami . Rodzima nazwa egipskiego pisma hieroglificznego to zẖꜣ n mdw-nṯr („pisanie słów bogów”). [ potrzebne źródło ] W starożytności większość tekstów pisano na łatwo psującym się papirusie w języku hieratycznym, a później demotycznym. Istniała również forma hieroglifów kursywnych , używana w dokumentach religijnych na papirusie, takich jak Księga Umarłych z XX dynastii ; pisanie było prostsze niż hieroglify w inskrypcjach kamiennych, ale nie było tak kursywą jak hieratyczne i brakowało w nim szerokiego zastosowania ligatur . Dodatkowo istniała odmiana hieratyki wykutej w kamieniu, zwanej „lapidarną hieratyką”. [ potrzebne źródło ] W końcowej fazie rozwoju języka alfabet koptyjski zastąpił starszy system pisma.

Hieroglify są stosowane w tekstach egipskich na dwa sposoby: jako ideogramy , aby przedstawić ideę przedstawioną na obrazach, oraz, częściej, jako fonogramy , aby przedstawić ich wartość fonetyczną .

Ponieważ nie można z całą pewnością poznać fonetycznej realizacji języka egipskiego, egiptolodzy używają systemu transliteracji do oznaczenia każdego dźwięku, który może być reprezentowany przez jednoliterowy hieroglif.

Egipski uczony Gamal Mokhtar argumentował, że spis symboli hieroglificznych wywodzi się z „fauny i flory używanych w znakach, [które] są zasadniczo afrykańskie”, a „jeśli chodzi o pismo, widzieliśmy, że czysto nilotyczne, a zatem pochodzenie afrykańskie, nie tylko nie jest wykluczony, ale prawdopodobnie odzwierciedla rzeczywistość”, choć przyznał, że położenie geograficzne Egiptu uczyniło go siedliskiem wielu wpływów.

Fonologia

Dalsze informacje: Transliteracja języka starożytnego Egiptu

Chociaż fonologię spółgłoskową języka egipskiego można zrekonstruować, dokładna fonetyka nie jest znana i istnieją różne opinie na temat klasyfikacji poszczególnych fonemów. Ponadto, ponieważ egipski jest rejestrowany przez pełne 2000 lat, a etapy archaiczny i późny są oddzielone czasem dzielącym starą łacinę od współczesnego włoskiego , w tym długim okresie musiały nastąpić znaczące zmiany fonetyczne.

Fonologicznie, egipski kontrastował ze spółgłoskami wargowymi, zębodołowymi, podniebiennymi, welarnymi, języczkowymi, gardłowymi i krtaniowymi. Egipski również kontrastował ze spółgłoskami bezdźwięcznymi i emfatycznymi, podobnie jak w przypadku innych języków afroazjatyckich, ale dokładny sposób realizacji spółgłosek emfatycznych nie jest znany. Wczesne badania zakładały, że przeciwstawieniem zwartych było dźwięczne, ale obecnie uważa się, że jest to albo spółgłoska tenuis i emfatyczna , jak w wielu językach semickich, albo spółgłoska przydechowa i ejektywna , jak w wielu językach kuszyckich .

Ponieważ samogłoski zapisano dopiero w języku koptyjskim, rekonstrukcje egipskiego systemu samogłosek są znacznie bardziej niepewne i opierają się głównie na dowodach z języka koptyjskiego oraz zapisach egipskich słów, zwłaszcza rzeczowników własnych, w innych językach/systemach pisma. Również błędy skrybów świadczą o zmianach w wymowie w czasie. [ wymagany cytat ]

Rzeczywistych wymów zrekonstruowanych w ten sposób używa tylko kilku specjalistów w tym języku. Do wszystkich innych celów używa się wymowy egiptologicznej, ale często w niewielkim stopniu przypomina ona wymowę egipską.

Spółgłoski

Następujące spółgłoski są rekonstruowane dla języka archaicznego (przed 2600 pne) i staroegipskiego (2686–2181 pne), z odpowiednikami IPA w nawiasach kwadratowych, jeśli różnią się od zwykłego schematu transkrypcji:

Wczesne spółgłoski egipskie
Wargowy Pęcherzykowy Postalveolar Palatalny Tylnojęzykowy Języczkowy Gardłowy glottalny
Nosowy M N
Zatrzymywać się bezdźwięczny P T ṯ [ c ] k Q * ʔ
dźwięczny B D * ḏ* [ ɟ ] ɡ *
Frykatywny bezdźwięczny F S š [ ʃ ] ẖ [ ç ] ḫ [ χ ] ḥ [ ħ ] H
dźwięczny z * ꜣ (ȝ) [ ʁ ] ꜥ (ʿ) [ ʕ ]
Przybliżone w l J
Tryl R

*Prawdopodobnie bezdźwięczne wymiotniki .

/ l / nie ma niezależnej reprezentacji w ortografii hieroglificznej i często jest zapisywane tak, jakby było / n / lub / r / . Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że standard pisanego języka egipskiego opiera się na dialekcie, w którym / l / połączyło się z innymi sonorantami. Również rzadkie przypadki / ʔ / nie są reprezentowane. Fonem / j / zapisuje się jako ⟨ j ⟩ w pozycji początkowej (⟨ jt ⟩ = */ˈjaːtVj/ „ojciec”) i bezpośrednio po samogłosce akcentowanej (⟨ bjn ⟩ = */ˈbaːjin/ „zły”) i jako ⟨ jj ⟩ bezpośrednio przed samogłoską akcentowaną (⟨ḫꜥjjk⟩ = */χaʕˈjak / „pojawisz się”) i są nieoznaczone na końcu słowa (⟨ jt ⟩ = /ˈjaːtVj/ „ojciec”).

W języku środkowoegipskim (2055–1650 p.n.e.) ma miejsce szereg przesunięć spółgłoskowych. Na początku okresu Państwa Środka / z / i / s / połączyły się, a grafemy ⟨s⟩ i ⟨z⟩ są używane zamiennie. Ponadto / j / stało się / ʔ / słowem-początkowo w nieakcentowanej sylabie (⟨ jwn ⟩ / jaˈwin/ > */ʔaˈwin/ „kolor”) i po akcentowanej samogłosce (⟨ḥjpw⟩ */ˈħujpVw/ > /ˈħeʔp(Vw)/ „[bóg] Apis”).

W późnym egipskim (1069–700 pne) fonemy d ḏ g stopniowo łączą się ze swoimi odpowiednikami t ṯ k (⟨dbn⟩ */ˈdiːban/ > transkrypcja akadyjska ti-ba-an „dbn-waga”). Również ṯ ḏ często staje się /td/ , ale jest ono zachowywane w wielu leksemach ; ꜣ staje się / ʔ / ; i /trjw/ stają się / ʔ / na końcu akcentowanej sylaby i ostatecznie null na końcu słowa: ⟨pḏ.t⟩ */ˈpiːɟat/ > transkrypcja akadyjska - pi-ta 'łuk'.

Więcej zmian następuje w I tysiącleciu p.n.e. i pierwszych wiekach naszej ery, prowadząc do języka koptyjskiego (I – XVII w. n.e.). W języku sahidic ẖ ḫ ḥ połączyło się z ϣ š (najczęściej z ḫ ) i ϩ / h / (najczęściej ẖ ḥ ). Bohairic i Akhmimic są bardziej konserwatywni i mają welarny szczelinowy / x / ( ϧ w Bohairic, ⳉ w Akhmimic). Gardło *ꜥ połączyło się z krtanią / ʔ / po tym, jak wpłynęło to na jakość otaczających samogłosek. / ʔ / nie jest oznaczone ortograficznie, chyba że następuje po akcentowanej samogłosce; wówczas zaznacza się to przez podwojenie litery samogłoski (z wyjątkiem języka bohairskiego): achmimickiego ⳉⲟⲟⲡ /xoʔp/ , sahidyjskiego i lykopolitańskiego ϣⲟⲟⲡ šoʔp , bohairickiego ϣⲟⲡ šoʔp 'być' < ḫpr.w * /ˈχapraw/ 'stało się'. Fonem ⲃ / b / wymawiano prawdopodobnie jako frykatywny [ β ] , stając się ⲡ / p / po akcentowanej samogłosce w sylabach, które zostały zamknięte we wcześniejszym języku egipskim (porównaj ⲛⲟⲩⲃ < */ˈnaːbaw/ 'złoto' i ⲧⲁⲡ < * /dib/ 'róg'). Fonemy /dgz/ występują tylko w greckich zapożyczeniach, z nielicznymi wyjątkami wywoływanymi przez pobliskie /n/ : ⲁⲛⲍⲏⲃⲉ/ⲁⲛⲥⲏⲃⲉ < ꜥ.t nt sbꜣ.w „szkoła”.

Ten artykuł zawiera tekst koptyjski . Bez odpowiedniej obsługi renderowania zamiast liter koptyjskich mogą pojawić się znaki zapytania, ramki lub inne symbole .

Wcześniejsze * d ḏ gq są zachowywane jako ejektywne t' c' k' k ' przed samogłoskami w języku koptyjskim. Chociaż te same grafemy są używane dla zwartych pulmonicznych (⟨ ⲧ ϫ ⲕ ⟩), istnienie pierwszego można wywnioskować, ponieważ zwarte ⟨ ⲡ ⲧ ϫ ⲕ ⟩ /ptck/ są alofonicznie przydechowe [pʰ tʰ cʰ kʰ] przed akcentowanymi samogłoskami i dźwięczne spółgłoski. W języku bohairskim alofony są zapisywane za pomocą specjalnych grafemów ⟨ ⲫ ⲑ ϭ ⲭ ⟩, ale inne dialekty nie oznaczały aspiracji: Sahidic ⲡⲣⲏ , bohairic ⲫⲣⲏ „słońce”.

Zatem Bohairic nie oznacza aspiracji do odruchów starszych *d ḏ gq : Sahidic i Bohairic ⲧⲁⲡ */dib/ 'róg'. Również przedimek określony ⲡ jest bezprzydechowy, gdy następne słowo zaczyna się od zwarcia krtaniowego: Bohairic ⲡ + ⲱⲡ > ⲡⲱⲡ „konto”.

System spółgłosek w języku koptyjskim jest następujący:

Spółgłoski koptyjskie
Wargowy Dentystyczny Palatalny Tylnojęzykowy glottalny
Nosowy
ⲙ m
ⲛ rz
Zatrzymywać się bezdźwięczny
ⲡ (ⲫ) p ( pʰ )
ⲧ (ⲑ) t ( tʰ )
ϫ (ϭ) do ( cʰ )
ⲕ (ⲭ) k ( kʰ )
* ʔ
wyrzutowy
ⲧ tʼ
ϫ c'
ⲕ kʼ
dźwięczny
ⲇ re
ⲅ ɡ
Frykatywny bezdźwięczny
ϥ f
ⲥ s
ϣ ʃ
(ϧ, ⳉ) ( x )
ϩ godz
dźwięczny
ⲃ β
ⲍ z
Przybliżone
(ⲟ)ⲩ w
ⲗ l
(ⲉ)ⲓ j
Tryl
ⲣ r

*Różne przedstawienia ortograficzne; patrz wyżej.

Samogłoski

Oto system samogłosek zrekonstruowany dla wcześniejszego języka egipskiego:

Wcześniejszy egipski system samogłosek
Przód Z powrotem
Zamknąć ja ja ty ty
otwarty a aː

Samogłoski są zawsze krótkie w sylabach nieakcentowanych (⟨tpj⟩ = */taˈpij/ „pierwsza”) i długie w sylabach z akcentem otwartym (⟨rmṯ⟩ = */ˈraːmac/ „man”), ale mogą być krótkie lub długie w sylabach zamkniętych sylaby akcentowane (⟨jnn⟩ = */jaˈnan/ 'my', ⟨mn⟩ = */maːn/ 'zostać').

W późnym Nowym Królestwie , po Ramzesie II , około 1200 rpne, */ˈaː/ zmienia się na */ˈoː/ (jak przesunięcie kananejskie ), ⟨ḥrw⟩ „(bóg) Horus” */ħaːra/ > */ħoːrə/ (Transkrypcja akadyjska: -ḫuru). */uː/ zatem zmienia się na */eː/ : ⟨šnj⟩ 'drzewo' */ʃuːn(?)j/ > */ʃeːnə/ (transkrypcja akadyjska: -sini).

We wczesnym Nowym Państwie krótkie akcentowanie */ˈi/ zmienia się na */ˈe/ : ⟨mnj⟩ „ Menes ” */maˈnij/ > */maˈneʔ/ (transkrypcja akadyjska: ma-né-e). Później, prawdopodobnie 1000–800 p.n.e., krótki akcent */ˈu/ zmienia się na */ˈe/ : ⟨ḏꜥn.t⟩ „ Tanis ” */ˈɟuʕnat/ został zapożyczony z języka hebrajskiego jako *ṣuʕn, ale został przepisany jako ⟨ṣe-e „-nu/ṣa-a”-nu⟩ w okresie imperium neoasyryjskiego .

Samogłoski nieakcentowane, zwłaszcza po akcentowaniu, stają się */ə/ : ⟨nfr⟩ 'dobry' */ˈnaːfir/ > */ˈnaːfə/ (transkrypcja akadyjska -na-a-pa). */iː/ zmienia się na */eː/ obok /ʕ/ i /j/ : ⟨wꜥw⟩ 'żołnierz' */wiːʕiw/ > */weːʕə/ (wcześniejsza transkrypcja akadyjska: ú-i-ú, później: ú- e-eḫ).

Egipski system samogłosek c. 1000 p.n.e
Przód Centralny Z powrotem
Zamknąć I
Środek e eː ə oː
otwarty A

W sahidyjskim i bohairskim języku koptyjskim, późnoegipskie akcentowanie */ˈa/ staje się */ˈo/, a */ˈe/ staje się /ˈa/ , ale w pozostałych dialektach pozostają niezmienione: ⟨sn⟩ */san/ 'brat' > sahaidic i bohairic ⟨son⟩, achminski, likopolitański i fajumski ⟨san⟩; ⟨rn⟩ „imię” */rin/ > */ren/ > Sahaidic i Bohairic ⟨ran⟩, achminiczny, likopolitański i fayyumic ⟨ren⟩. Jednakże zachowania sahaidzkie i bohairyczne */ˈa/ , a Fayyumic oddaje to jako ⟨e⟩ w obecności gardłowych szczelin: ⟨ḏbꜥ⟩ 'dziesięć tysięcy' */ˈbaʕ/ > Sahaidic, Akhmimic i Lycopolitan ⟨tba⟩, Bohairic ⟨tʰba⟩, Fayyumic ⟨tbe⟩. W języku achmimskim i likopolitańskim */ˈa/ staje się /ˈo/ przed etymologicznym /ʕ, ʔ/ : ⟨jtrw⟩ 'rzeka' */ˈjatraw/ > */jaʔr(ə)/ > sahaidzki ⟨eioor(e)⟩, bohairic ⟨ ior⟩, achminski ⟨ioore, iôôre⟩, fayyumic ⟨iaal, iaar⟩. Podobnie dyftongi */ˈaj/ , */ˈaw/ , które normalnie mają odruchy /ˈoj/ , /ˈow/ w języku sahidic i są zachowane w innych dialektach, znajdują się odpowiednio w bohairic ⟨ôi⟩ (na pozycji niekońcowej) i ⟨ôou⟩: „dla mnie, dla nich” sahidic ⟨eroi, eroou⟩, akhminic i Likopolitan ⟨arai, arau⟩, Fayyumic ⟨elai, elau⟩, Bohairic ⟨eroi, erôou⟩. Konserwacja sahidic i bohairic */ˈe/ przed /ʔ/ (etymologiczna lub z osłabionej /trj/ lub kody toniczno-sylabowej /w/ ),: Sahidic i Bohairic ⟨ne⟩ /neʔ/ 'to you (fem.)' < * /ˈnet/ < */ˈnic/ . */mi/ może mieć również różne odruchy przed sonorantami , w pobliżu sybilantów i dyftongami.

Stare */aː/ powierzchnie jako /uː/ po nosach i czasami innych spółgłoskach: ⟨nṯr⟩ 'bóg' */ˈnaːcar/ > /ˈnuːte/ ⟨noute⟩ /uː/ uzyskało status fonemiczny, o czym świadczą minimalne pary, takie jak „ zbliżać się do' ⟨hôn⟩ /hoːn/ < */ˈçaːnan/ ẖnn vs. 'wewnątrz' ⟨houn⟩ /huːn/ < */ˈçaːnaw/ ẖnw. Etymologiczne */uː/ > */eː/ często pojawia się jako /iː/ obok /r/ i po etymologicznych gardłach: ⟨hir⟩ < */χuːr/ 'ulica' (zapożyczenie semickie).

Większość dialektów koptyjskich ma dwie samogłoski fonemiczne w pozycji nieakcentowanej. Samogłoski nieakcentowane generalnie stawały się /ə/ , zapisywane jako ⟨e⟩ lub null (⟨i⟩ w końcu słowa Bohairic i Fayyumic), ale przedtoniczne nieakcentowane /a/ pojawia się jako odruch wcześniejszego nieakcentowanego */e/ w pobliżu etymologicznego gardła, welarny lub sonorantowy („stać się wieloma” ⟨ašai⟩ < ꜥšꜣ */ʕiˈʃiʀ/ ) lub nieakcentowany */a/ . Pretonic [i] to /əj/ : Sahidic „ibis” ⟨hibôi⟩ <h(j)bj.w */hijˈbaːj?w/ .

Zatem poniżej znajduje się system samogłosek Sahidic c. 400 rne:

System samogłosek Sahidic około 400 roku naszej ery
Akcentowany Bezprzyciskowy
Przód Z powrotem Centralny
Zamknąć I ty
Środek e eː o oː ə
otwarty A

Fonotaktyka

Wcześniejszy język egipski ma strukturę sylab CV(ː)(C), w której V jest długie w sylabach z akcentem otwartym, a gdzie indziej krótkie. Ponadto CVːC lub CVCC mogą występować na końcu wyrazu, w pozycji akcentowanej. Jednak CVːC występuje tylko w bezokoliczniku dwuspółgłoskowych rdzeni czasownikowych, a CVCC tylko w niektórych liczbach mnogich.

W późniejszym języku egipskim zestresowane CVːC, CVCC i CV stały się znacznie częstsze z powodu utraty ostatecznych zębów i ślizgów.

Stres

Wcześniejszy język egipski kładzie nacisk na jedną z dwóch ostatnich sylab. Według niektórych badaczy jest to rozwój od etapu praegipskiego, w którym można było akcentować trzecią od końca sylabę, która została utracona wraz z utratą samogłosek przez otwarte sylaby posttoniczne: */ˈχupiraw/ > */ˈχupraw / ' transformation ' .

Wymowa egiptologiczna

Zgodnie z konwencją egiptolodzy posługują się w języku angielskim „wymową egipską”: spółgłoskom przypisuje się stałe wartości, a samogłoski wstawia się według zasadniczo dowolnych zasad. Dwie z tych spółgłosek, znane jako alef i ayin, są ogólnie wymawiane jako samogłoska /ɑː/ . Yodh wymawia się /iː/ , w /uː/ . Następnie pomiędzy innymi spółgłoskami wstawia się /ɛ/ . I tak na przykład egipskie imię Ramzes jest najdokładniej transliterowane jako rꜥ-ms-sw („ Ra to ten, który go urodził”) i wymawiane jako /rɑmɛssu/ .

W transkrypcji ⟨a⟩, ⟨i⟩ i ⟨u⟩ reprezentują spółgłoski. Na przykład imię Tutanchamon (1341–1323 p.n.e.) zostało zapisane w języku egipskim jako twt-ꜥnḫ-jmn („żywy wizerunek Amona ”). Eksperci dla wygody przypisali tym wartościom dźwięki rodzajowe, co jest sztuczną wymową i nie należy jej mylić z tym, jak kiedykolwiek wymawiano język egipski. Więc chociaż twt-ꜥnḫ-ı͗mn jest wymawiane / t uː t ən ˈ k ɑː m ə n / we współczesnej wymowie egiptologicznej, za jego życia prawdopodobnie wymawiano je mniej więcej w stylu * [təˈwaːtəʔ ˈʕaːnəχ ʔaˈmaːnəʔ] , co można przetłumaczyć jako təwā́təʾ-ʿā́nəkh-ʾamā́nəʾ .

Morfologia

Egipski jest dość typowy dla języka afroazjatyckiego, ponieważ w sercu jego słownictwa znajduje się najczęściej rdzeń trzech spółgłosek, ale czasami w rdzeniu znajdują się tylko dwie spółgłoski: rꜥ(w) ( [riːʕa] , „ słońce ” -- Uważa się, że [ ʕ] było czymś w rodzaju dźwięcznego szczelinowego gardła). Większe korzenie są również powszechne i mogą mieć do pięciu spółgłosek: sḫdḫd („być do góry nogami”).

Samogłoski i inne spółgłoski są dodawane do rdzenia, aby uzyskać różne znaczenia, tak jak nadal robią to języki arabski, hebrajski i inne języki afroazjatyckie. Ponieważ jednak samogłoski, a czasem także stopki, nie są zapisywane żadnym pismem egipskim z wyjątkiem koptyjskiego, odtworzenie rzeczywistych form słów może być trudne. Zatem na przykład ortograficzne stp („wybierać”) może reprezentować statyw ( którego końcówki można pozostawić niewyrażone), formy niedokonane , a nawet rzeczownik czasownikowy („wybór”).

Rzeczowniki

Rzeczowniki egipskie mogą być rodzaju męskiego lub żeńskiego (ten ostatni jest oznaczony, podobnie jak w przypadku innych języków afroazjatyckich, poprzez dodanie -t ) oraz w liczbie pojedynczej lub mnogiej ( -w / -wt ) lub podwójnej ( -wj / -tj ).

Przedimki , zarówno określone, jak i nieokreślone, pojawiają się dopiero w późnym Egipcie, ale później są szeroko stosowane.

Zaimki

W języku egipskim istnieją trzy różne typy zaimków osobowych : przyrostek, enklityka (nazywana przez egiptologów „zależnymi”) i zaimki niezależne. Do bezokolicznika dodaje się również pewną liczbę końcówek czasownika, tworząc biernik, i niektórzy lingwiści uważają je za „czwarty” zestaw zaimków osobowych. Są bardzo podobni do swoich semickich odpowiedników. Trzy główne zestawy zaimków osobowych są następujące:

Przyrostek Zależny Niezależny
1. s. .j lub .ı͗ wj lub wı͗ jnk lub ı͗nk
2. s. M. .k w nk
2. s. F. .T w nie
3. s. M. .F południowy zachód ntf
3. s. F. .S zy nt
1. pl. .N N jnn lub ı͗nn
2. pl. .ṯn w nṯn
3. pl. .sn sn ntsn

Zaimki wskazujące mają oddzielne formy liczby pojedynczej męskiej i żeńskiej oraz wspólne formy liczby mnogiej dla obu rodzajów:

Mas. żeńskie Plus. Oznaczający
przyp tn nn to tamto te tamte
pf tf nf to, tamte
pw tw północny zachód to, tamto, te, tamte (archaiczne)
p tꜣ nie to, tamto, te, tamte (potoczne [wcześniej] i późnoegipskie)

Wreszcie są zaimki pytające. Są bardzo podobne do swoich semickich i berberyjskich odpowiedników:

Zaimek Oznaczający Zależność
mj lub mı͗ kto, co Zależny
pt kto, co Niezależny
jḫ Co Zależny
jšst lub ı͗šst Co Niezależny
zy Który Niezależna zależna

Czasowniki

Czasowniki egipskie mają formy skończone i nieskończone.

Czasowniki skończone wyrażają osobę , czas/ aspekt , nastrój i głos . Każdy z nich jest oznaczony zestawem afiksalnych dołączonych do czasownika: Na przykład podstawowa koniugacja to sḏm („słyszeć”) to sḏm.f („on słyszy”).

Czasowniki nieskończone występują bez podmiotu i obejmują bezokolicznik, imiesłowy i bezokolicznik przeczący, który gramatyka egipska: wprowadzenie do badania hieroglifów nazywa „dopełnieniem ujemnym”. W języku egipskim istnieją dwa główne czasy/aspekty: formy przeszłe i czasowo nieoznaczone formy niedokonane i aoryst . Te ostatnie są określane na podstawie kontekstu syntaktycznego .

Przymiotniki

Przymiotniki są zgodne pod względem rodzaju i liczby z rzeczownikami, które modyfikują: z nfr („[dobry człowiek”) i zt nfrt („[dobra kobieta]”).

Przymiotniki atrybutywne we wyrażeniach znajdują się po rzeczownikach, które modyfikują: nṯr ꜥꜣ („[wielki bóg]”).

Jednakże, gdy są używane niezależnie jako orzeczenie w zdaniu przymiotnikowym , jak ꜥꜣ nṯr („[bóg] wielki”, dosł. „wielki [jest] bogiem”), przymiotniki poprzedzają rzeczowniki, które modyfikują.

Przyimki

Egipcjanie używają przyimków .

M „w, jak, z, z”
N "się na"
R „do, w”
jn lub ı͗n "przez"
ḥnꜥ "z"
mj lub mı͗ "tak jak"
hr „na, na”
ḥꜣ „z tyłu, wokół”
ẖr "pod"
tp "na szczycie"
dr "od"

Przysłówki

Przysłówki w języku egipskim znajdują się na końcu zdania: na przykład w zı͗.n nṯr ı͗m („[bóg] tam poszedł”, dosł. „poszedł tam [bóg]”), ı͗m („tam”) to przysłówek.

Oto kilka popularnych egipskich przysłówków:

jm lub ı͗m "Tam"
ꜥꜣ "Tutaj"
ṯnj lub ṯnı͗ "Gdzie"
zy-nw „kiedy” (dosł. „który moment”)
mj-jḫ lub mı͗-ı͗ḫ „jak” (dosł. „jak-co”)
r-mj lub r-mı͗ „dlaczego” (dosł. „po co”)
nie "zanim"

Składnia

W języku staregipskim, klasycznym i środkowoegipskim podstawowym porządkiem słów jest czasownik-podmiot-dopełnienie . Na przykład odpowiednikiem „on otwiera drzwi” byłoby wn s ꜥꜣ („otwiera on [the] drzwi”). Tak zwany stan konstrukcyjny łączy dwa lub więcej rzeczowników w celu wyrażenia dopełniacza , jak w językach semickich i berberyjskich . Zmieniło się to jednak w późniejszych stadiach języka, w tym w późnym egipskim, demotycznym i koptyjskim.

Wczesne etapy języka egipskiego nie mają przedimków, ale późniejsze formy używają pꜣ , tꜣ i nꜣ .

Podobnie jak w przypadku innych języków afroazjatyckich, egipski używa dwóch rodzajów gramatycznych: męskiego i żeńskiego. Używa również trzech liczb gramatycznych: liczby pojedynczej, podwójnej i mnogiej. Jednak późniejszy egipski ma tendencję do utraty dualności jako formy produktywnej.

Dziedzictwo

Dalsze informacje: Język koptyjski § Wpływ na inne języki

Język egipski przetrwał przez średniowiecze i wczesną epokę nowożytną w postaci języka koptyjskiego . Koptyjski przetrwał do XVI wieku jedynie jako izolowany język narodowy i język liturgiczny koptyjskich kościołów prawosławnych i koptyjskich kościołów katolickich . Koptyjski wywarł również trwały wpływ na egipski język arabski , który zastąpił koptyjski jako główny język potoczny w Egipcie; podłoże koptyjskie w egipskim języku arabskim pojawia się w pewnych aspektach składni oraz, w mniejszym stopniu, w słownictwie i fonologii.

W starożytności język egipski wywarł pewien wpływ na klasyczną grekę , tak że wiele egipskich zapożyczeń z języka greckiego przetrwało do współczesnego użycia. Przykłady obejmują:

Rdzeń etymologiczny słowa „Egipt” jest taki sam, jak słowo Kopts , ostatecznie pochodzi od późnoegipskiej nazwy Memphis , Hikuptah , będącej kontynuacją środkowoegipskiego ḥwt-kꜣ-ptḥ (dosł. „świątynia ka (duszy) Ptaha ”).

Zobacz też

Notatki

Bibliografia

Literatura

Przeglądy

Gramatyka

Słowniki

Słowniki internetowe

Ważna uwaga: egiptolodzy od dawna uważają, że stare gramatyki i słowniki EA Wallis Budge są przestarzałe, mimo że książki te nadal można kupić.

Więcej informacji o książkach można znaleźć na stronie Glify i gramatyki .

Linki zewnętrzne

Źródło: „ https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Egyptian_language&oldid=1139290495 ”