Samzdat

W przypadku innych zastosowań zobacz Samzdat (ujednoznacznienie) .

Samzdat
Rosyjski samizdat i negatywy fotograficzne nieoficjalnej literatury
Rosyjski	самиздат
Romanizacja	samzdat
Dosłowne znaczenie	samopublikowanie

Samzdat ( ros . самиздат , dosł.   „samopublikowanie”) był formą działalności dysydenckiej w całym bloku wschodnim , w ramach której jednostki reprodukowały ocenzurowane i podziemne prowizoryczne publikacje, często ręcznie, i przekazywały dokumenty od czytelnika do czytelnika. Praktyka ręcznego powielania była szeroko rozpowszechniona, ponieważ większość maszyn do pisania i urządzeń drukarskich wymagała oficjalnej rejestracji i pozwolenia na dostęp. Była to oddolna praktyka stosowana w celu uniknięcia oficjalnej sowieckiej cenzury .

Pochodzenie i odmiany nazw

Etymologicznie słowo samizdat wywodzi się od sam ( сам , „ja”, przez siebie) i izdat ( издат , skrót od издательство , izdatel'stvo , „wydawnictwo”), a zatem oznacza „samopublikowane”. Język ukraiński ma podobny termin: samvydav (самвидав), od sam , „ja” i vydavnytstvo , „wydawnictwo”.

Rosyjski poeta Nikolay Glazkov ukuł wersję tego terminu jako grę słów w latach czterdziestych XX wieku, kiedy przepisywał kopie swoich wierszy i umieścił notatkę Samsebyaizdat (Самсебяиздат, „Myself by Myself Publishers”) na pierwszej stronie.

Tamizdat odnosi się do literatury publikowanej za granicą (там, tam , „tam”), często z przemycanych rękopisów.

Polskim terminem określającym to zjawisko, powstałym około 1980 r., były „drugi obieg”, czyli „drugi obieg” wydawniczy.

Techniki

Wszystkie maszyny do pisania i urządzenia drukarskie wyprodukowane w Związku Radzieckim zostały oficjalnie zarejestrowane, a ich próbki typograficzne zostały pobrane bezpośrednio w fabryce i przechowywane w rządowym katalogu. Ponieważ każda maszyna do pisania ma mikrofunkcje , które są tak samo indywidualne jak odciski palców człowieka , pozwoliła śledczym KGB szybko zidentyfikować urządzenie, które zostało użyte do wpisania lub wydrukowania danego tekstu, i zatrzymać jego użytkownika. Jednak niektóre wschodnioniemieckie i wschodnioeuropejskie Maszyny do pisania z cyrylicą, w szczególności Erika , były kupowane przez obywateli radzieckich podczas podróży do pobliskich krajów socjalistycznych , pomijały procedurę pobierania próbek i dlatego były trudniejsze do wyśledzenia. Maszyny do pisania produkowane na Zachodzie, zakupione za granicą i w jakiś sposób przywiezione lub przemycone do Związku Radzieckiego, były używane do wpisywania tekstu cyrylicą za pomocą znaków łacińskich. Aby zapobiec schwytaniu, regularnie oprawiano książki zatwierdzone ideologicznie, aby ukryć w nich zakazane teksty.

"Эрика" берёт четыре копии, Вот и всё! ...А этого достаточно. „Erika” ma cztery egzemplarze, to wszystko! ...Ale to wystarczy.

— Alexander Galich na maszynie do pisania Erika powszechnie używanej do kalek w rosyjskiej produkcji samizdatu.

Samizdatowe kopie tekstów, takich jak powieść Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata czy esej Władza bezsilnych Václava Havla , krążyły wśród zaufanych przyjaciół. Techniki użyte do odtworzenia tych zakazanych tekstów były różne. Kilka kopii można wykonać przy użyciu kalki , ręcznie lub na maszynie do pisania; na drugim końcu skali komputerów typu mainframe były używane podczas nocnych zmian do wykonywania wielu kopii, a książki były czasami drukowane na półprofesjonalnych prasach drukarskich w dużo większych ilościach. Przed głasnostią większość tych metod była niebezpieczna, ponieważ kserokopiarki, maszyny drukarskie, a nawet maszyny do pisania w urzędach znajdowały się pod kontrolą Wydziału Pierwszego organizacji (część KGB); wydruki referencyjne ze wszystkich tych maszyn były przechowywane w celu późniejszej identyfikacji w przypadku znalezienia danych wyjściowych samizdatu.

Forma fizyczna

Samzdat ukryty w oprawie; w Muzeum Okupacji i Walk o Wolność w Wilnie

Samzdat wyróżnia się nie tylko ideami i debatami, które pomogły dotrzeć do szerszej publiczności, ale także swoją fizyczną formą. Ręcznie pisane, często zamazane i pomarszczone strony z licznymi błędami typograficznymi i nieokreślonymi okładkami pomogły oddzielić i wywyższyć rosyjski samizdat od literatury zachodniej. Fizyczna postać samizdatu wynikała z prostego braku środków i konieczności bycia niepozornym. Z czasem dysydenci w ZSRR zaczęli podziwiać te cechy dla nich samych, a postrzępiony wygląd samizdatu ostro kontrastował z gładkim, dobrze wykonanym wyglądem tekstów przekazywanych przez urząd cenzora do publikacji przez państwo. Forma, jaką przyjął samizdat, przeważyła nad wyrażanymi przez nią ideami i stała się silnym symbolem zaradności i buntowniczego ducha mieszkańców Związku Radzieckiego. W efekcie sama fizyczna forma samizdatu podniosła czytanie samizdatu do cennego tajnego aktu.

Czytelnictwo

Zbliżenie maszynopisu samizdatu, Moskwa

Samizdat wywodził się z dysydenckiego ruchu inteligencji rosyjskiej , a większość samizdatów kierowała się do grona czytelników rosyjskich elit. Chociaż nakład samizdatu był stosunkowo niski, średnio około 200 000 czytelników, wielu z tych czytelników zajmowało pozycje władzy i autorytetu kulturowego. Ponadto, z powodu obecności „ dwoistej świadomości”. „w Związku Radzieckim jednoczesna cenzura informacji i konieczność przyswajania informacji, aby wiedzieć, jak je cenzurować, wielu urzędników państwowych zostało czytelnikami samizdatu. Chociaż ogół społeczeństwa czasami miał kontakt z samizdatem, większość społeczeństwa nie miała dostępu do kilku drogich tekstów samizdatu w obiegu i wyraził niezadowolenie z wysoce ocenzurowanych materiałów do czytania udostępnionych przez państwo.

Cel i metody samizdatu mogą kontrastować z celem pojęcia prawa autorskiego.

Historia

Samodzielnie publikowana i rozpowszechniana literatura ma w Rosji długą historię. Samzdat jest unikalny dla post-stalinowskiego ZSRR i innych krajów o podobnych systemach. W obliczu władzy państwowej cenzury społeczeństwo zwróciło się do literatury podziemnej w celu autoanalizy i autoekspresji.

Książki i wydania Samzdat

Pierwszą pełnometrażową książką, która została rozprowadzona jako samizdat, była powieść Borysa Pasternaka z 1957 r. Doktor Żywago . Chociaż pismo literackie Nowy Mir opublikowało w 1954 r.

Niektóre utwory, choć publikowane legalnie przez kontrolowane przez państwo media, były praktycznie niemożliwe do znalezienia w księgarniach i bibliotekach i trafiały do ​​samizdatu: na przykład powieść Aleksandra Sołżenicyna Jeden dzień z życia Iwana Denisowicza była szeroko rozpowszechniana w samizdacie .

Na początku odwilży chruszczowskiej w połowie lat pięćdziesiątych ZSRR poezja stała się bardzo popularna. Wśród sowieckiej inteligencji krążyły pisma najrozmaitszych poetów: znanych, zakazanych, represjonowanych, młodych i nieznanych. Szereg publikacji samizdatu zawierało nieoficjalną poezję, między innymi moskiewski magazyn Sintaksis (1959–1960) pisarza Aleksandra Ginzburga , Boomerang Władimira Osipowa ( 1960) i Phoenix (1961), wyprodukowany przez Jurija Galanskowa i Aleksandra Ginzburga . Redaktorzy tych czasopism byli stałymi bywalcami zaimprowizowanych publicznych odczytów poezji w latach 1958-1961 na Placu Majakowskiego w Moskwie. Zgromadzenia nie trwały długo, bo wkrótce władze zaczęły je represjonować. Latem 1961 roku kilku stałych bywalców spotkań zostało aresztowanych i oskarżonych o „ antyradziecką agitację i propagandę ” (art. 70 Kodeksu karnego RFSRR ), kładąc kres większości czasopism.

Nie wszystko publikowane w samizdacie miało podtekst polityczny. W 1963 roku Joseph Brodsky został oskarżony o „ pasożytnictwo społeczne ” i skazany za bycie tylko poetą. Jego wiersze krążyły w samizdacie, a tylko cztery uznano za nadające się do oficjalnych sowieckich antologii. W połowie lat 60. nieoficjalna grupa literacka SMOG (słowo oznaczające różnie można było , udało się itp.; jako akronim nazwa ta miała też szereg interpretacji) wydała almanach zatytułowany Sfinksy ( Sfinksy ) oraz zbiory prozy i poezji. Niektóre z ich pism były bliskie rosyjskiej awangardzie lat 1910 i 1920.

Pokazowy proces pisarzy Juliego Daniela i Andrieja Siniawskiego z 1965 r. , oskarżonych o antyradziecką agitację i propagandę, a następnie wzmożenie represji oznaczał upadek odwilży i początek cięższych czasów dla autorów samizdatu. Proces został starannie udokumentowany w zbiorze samizdatu zatytułowanym The White Book (1966), opracowanym przez Jurija Galanskowa i Aleksandra Ginzburga. Obaj pisarze byli wśród tych, którzy później zostali aresztowani i skazani na więzienie w procesie znanym jako Proces Czterech . W następnych latach niektóre treści samizdatu stały się bardziej upolitycznione i odegrały ważną rolę w ruchu dysydenckim w Związku Radzieckim .

Czasopisma Samzdat

Kopia maszynopisu rosyjskiego czasopisma poświęconego prawom człowieka Kronika wydarzeń bieżących , Moskwa

Najwcześniejsze czasopisma samizdatu były krótkotrwałe i dotyczyły głównie literatury: Sintaksis (1959–1960), Boomerang (1960) i Phoenix (1961). Od 1964 do 1970 roku komunistyczny historyk Roj Miedwiediew regularnie publikował Dziennik Polityczny (Политический дневник, czyli dziennik polityczny), który zawierał materiały analityczne, które później ukazały się na Zachodzie.

Najdłużej ukazującym się i najbardziej znanym pismem samizdatu była Kronika wydarzeń bieżących (Хроника текущих событий). Poświęcona była obronie praw człowieka poprzez dostarczanie rzetelnych informacji o wydarzeniach w ZSRR. W ciągu 15 lat, od kwietnia 1968 do grudnia 1982, ukazało się 65 numerów, z których wszystkie oprócz dwóch ukazały się w tłumaczeniu na język angielski. Anonimowi redaktorzy zachęcali czytelników do korzystania z tych samych kanałów dystrybucji w celu przesyłania opinii i informacji lokalnych do publikacji w kolejnych numerach.

Kronika wyróżniała się suchym, zwięzłym stylem i skrupulatnym poprawianiem nawet najmniejszego błędu . Jego regularne rubryki to „Aresztowania, przeszukania, przesłuchania”, „Prześladowania pozasądowe”, „W więzieniach i obozach”, „Aktualizacja Samizdat”, „Krótko o wiadomościach” i „Prześladowania religii”. Z czasem dodano sekcje „Prześladowania Tatarów Krymskich”, „Prześladowania i szykany na Ukrainie”, „Wydarzenia na Litwie” i tak dalej.

Kroniki utrzymywali, że zgodnie z obowiązującą wówczas konstytucją radziecką z 1936 r . ich publikacja nie była nielegalna. Władze nie przyjęły argumentu. Wiele osób było prześladowanych, aresztowanych, więzionych lub zmuszonych do opuszczenia kraju za udział w produkcji i dystrybucji Kroniki . Maszynistka i pierwsza redaktorka czasopisma Natalya Gorbanevskaya została aresztowana i umieszczona w szpitalu psychiatrycznym za udział w proteście na Placu Czerwonym w sierpniu 1968 roku przeciwko inwazji na Czechosłowację. W 1974 roku dwóch bliskich współpracowników czasopisma ( Piotr Jakir i Wiktor Krasin ) zostało przekonanych do potępienia innych redaktorów i Kroniki w sowieckiej telewizji. To położyło kres działalności czasopisma, dopóki Siergiej Kowaliow , Tatiana Chodorowicz i Tatiana Welikanowa otwarcie nie ogłosili gotowości do wznowienia publikacji. Po aresztowaniu i uwięzieniu zostali kolejno zastąpieni przez innych.

Inną godną uwagi i długoletnią publikacją (około 20 numerów w latach 1972–1980) był magazyn polityczno-literacki odmawiający „Евреи в СССР” (Jewrei przeciwko SSRR, Żydzi w ZSRR ), założony i redagowany przez Aleksandra Woronela i, po jego uwięzieniu przez Marka Azbela i Aleksandra Luntza.

Pod koniec lat 80., które charakteryzowały się wzrostem liczby organizacji nieformalnych, nastąpiła ponowna fala czasopism samizdatu w Związku Radzieckim. Publikacje, które działały w tym czasie, to Glasnost (red. Siergiej Grigoryants ), Ekspress-chronika ( Express-Chronicle, red. Alexander Podrabinek ), Svobodnoye slovo („Wolne słowo”, utworzonej w maju 1988 r. przez Unię Demokratyczną), Levyi povorot („Skręt w lewo”, pod redakcją Borysa Kagarlickiego ), Otkrytaya zona („Strefa otwarta”) Klubu Pieriestrojka, Merkurii („Merkury”, red. Elena Zelinskaya) i Khronograph („Chronograf”, wydawany przez wielu moskiewskich aktywistów).

Nie wszystkie nurty samizdatu były liberalne lub wyraźnie przeciwstawne reżimowi sowieckiemu i literackiemu establishmentowi. „ Partia rosyjska … była bardzo dziwnym elementem krajobrazu politycznego epoki Leonida Breżniewa – czując się praktycznie dysydentami, członkowie partii rosyjskiej z nielicznymi wyjątkami zajmowali dość prestiżowe oficjalne stanowiska w świecie pisarzy czy dziennikarzy” napisał Oleg Kaszyn w 2009 roku.

Gatunki

Samzdat obejmował szeroki zakres tematów, w tym głównie literaturę i prace dotyczące religii, narodowości i polityki. Państwo ocenzurowało różnorodne materiały, takie jak powieści detektywistyczne, opowiadania przygodowe i science fiction, oprócz tekstów dysydenckich, co doprowadziło do podziemnej publikacji samizdatu obejmującej szeroki zakres tematów. Chociaż większość autorów samizdatu kierowała swoje prace do inteligencji, oprócz prac naukowych samizdat obejmował gatunki niskie.

Hyung-Min Joo przeprowadził szczegółową analizę archiwum samizdatu (Архив Самиздата, Arkhiv Samizdata ) Radia Liberty , sponsorowanego przez Kongres Stanów Zjednoczonych i rozpoczętego w latach 60. % nacjonalistów, 20% religijnych i 62% politycznych, zauważając, że z reguły nie gromadzono tam dzieł literackich, więc ich 1% (tylko 73 teksty) nie jest reprezentatywny dla ich rzeczywistego udziału w obiegu.

Literacki

Wydanie na maszynie Wszystko płynie Wasilija Grossmana , Moskwa

We wczesnych latach samizdat określał się przede wszystkim jako zjawisko literackie, które obejmowało dystrybucję poezji, klasycznej niepublikowanej literatury rosyjskiej i słynnej literatury zagranicznej XX wieku. Literatura odegrała kluczową rolę w istnieniu zjawiska samizdatu. Na przykład odmowa ZSRR opublikowania epickiej powieści Borysa Pasternaka Doktor Żywago doprowadziła do późniejszej podziemnej publikacji powieści. Podobnie obieg słynnej pracy Aleksandra Sołżenicyna o systemie gułagów Archipelag Gułag , promował odrodzenie samizdatu w połowie lat siedemdziesiątych. Ponieważ jednak samizdat z definicji stawiał się w opozycji do państwa, prace samizdatu coraz bardziej koncentrowały się na łamaniu praw człowieka przez państwo, zanim przeniosły się w stronę polityki.

Polityczny

Większość tekstów samizdatu miała charakter polityczny. Większość tekstów politycznych stanowiły osobiste wypowiedzi, apele, protesty lub informacje o aresztowaniach i procesach. Inne polityczne samizdaty zawierały analizy różnych kryzysów w ZSRR i sugerowały alternatywy dla postępowania rządu z wydarzeniami.

W samizdacie nie istniała żadna zjednoczona myśl polityczna; raczej autorzy debatowali z różnych perspektyw. Samzdat napisany z perspektywy socjalistycznej, demokratycznej i słowianofilskiej zdominował debaty. Autorzy socjalistyczni porównywali obecny stan rządu do marksistowskich ideałów socjalizmu i apelowali do państwa o wypełnienie obietnic. Socjalistyczni autorzy samizdatu mieli nadzieję nadać socjalizmowi „ludzką twarz” poprzez wyrażanie niezadowolenia z systemu cenzury. Wielu socjalistów wierzyło w potencjał reform w Związku Sowieckim, zwłaszcza ze względu na liberalizację polityczną, która nastąpiła pod jego rządami Dubczek w Czechosłowacji. Jednak inwazja Związku Radzieckiego na liberalizującą się Czechosłowację w ramach wydarzeń „ Praskiej Wiosny ” zniweczyła nadzieje na reformy i stłumiła siłę socjalistycznego punktu widzenia. Ponieważ państwo okazało się niechętne reformom, samizdat zaczął koncentrować się na alternatywnych systemach politycznych.

Wydanie maszynopisu Granice narodowe i międzynarodowa współpraca naukowa Zhoresa Miedwiediewa

W ramach samizdatu kilka prac dotyczyło możliwości demokratycznego systemu politycznego. Demokratyczny samizdat miał charakter rewolucyjny ze względu na twierdzenie, że do zreformowania państwa konieczna jest fundamentalna zmiana struktury politycznej, w przeciwieństwie do socjalistów, którzy mieli nadzieję działać w tych samych podstawowych ramach politycznych, aby osiągnąć zmiany. Pomimo rewolucyjnego charakteru autorów demokratycznego samizdatu, większość demokratów opowiadała się za umiarkowanymi strategiami zmian. Większość demokratów wierzyła w ewolucyjne podejście do osiągnięcia demokracji w ZSRR i skupiała się na rozwijaniu swojej sprawy na otwartych, publicznych trasach, a nie podziemnych.

W opozycji zarówno do demokratycznego, jak i socjalistycznego samizdatu, słowianofilski samizdat zgrupował demokrację i socjalizm jako zachodnie ideały, które nie pasowały do ​​mentalności wschodnioeuropejskiej. Słowianofilski samizdat wniósł do debaty politycznej nacjonalistyczną rosyjską perspektywę i opowiadał się za znaczeniem różnorodności kulturowej i wyjątkowości kultur słowiańskich. Samzdat napisany z perspektywy słowianofilskiej próbował zjednoczyć ZSRR w ramach wizji wspólnej chwalebnej historii rosyjskiego samowładztwa i prawosławia . W konsekwencji fakt, że ZSRR obejmował różnorodne narodowości i brakowało jednej rosyjskiej historii, utrudniał ruch słowianofilski. Głosząc często rasistowskie i antysemickie poglądy na temat rosyjskiej wyższości, czy to poprzez czystość krwi, czy siłę rosyjskiego prawosławia, ruch słowianofilski w samizdacie zrażał czytelników i tworzył podziały w opozycji.

Religijny

Przeważnie ortodoksyjne, katolickie, baptystyczne, zielonoświątkowe i adwentystyczne grupy były autorami religijnych tekstów samizdatu. Chociaż krążyły różne religijne samizdaty, w tym trzy teksty buddyjskie, nie istnieją żadne znane islamskie teksty samizdatów. Brak islamskiego samizdatu wydaje się niewspółmierny do dużego odsetka muzułmanów mieszkających w ZSRR.

Nacjonalista

Żydowski samizdat w sposób istotny opowiadał się za zakończeniem represji wobec Żydów w ZSRR i wyrażał chęć exodusu , możliwości opuszczenia Rosji do izraelskiej ojczyzny. Żydowski samizdat zachęcał do syjonizmu . Ruch exodusu poruszał także szersze tematy praw człowieka i wolności obywateli radzieckich. Jednak w żydowskim samizdacie istniał podział na autorów opowiadających się za exodusem i tych, którzy argumentowali, że Żydzi powinni pozostać w ZSRR, aby walczyć o swoje prawa.

Tatarzy krymscy i Niemcy nadwołżańscy również utworzyli samizdat, protestując przeciwko odmowie państwa powrotu do ojczyzny po śmierci Stalina.

Ukraiński samizdat sprzeciwiał się domniemanej wyższości kultury rosyjskiej nad ukraińską i potępiał przymusową asymilację Ukraińców do języka rosyjskiego.

Oprócz samizdatu skupiającego się na problemach Żydów, Ukraińców i Tatarów Krymskich, autorzy orędowali także za sprawami bardzo wielu innych narodowości.

Dźwięk kontrabandy

Domowy „rekord kostny”

Żeberka , „muzyka na żebrach”, „płyty kostne” lub roentgenizdat ( roentgen – od rosyjskiego określenia promieni rentgenowskich, nazwany na cześć Wilhelma Röntgena ) były domowymi płytami fonograficznymi , skopiowanymi z zakazanych nagrań, które zostały przemycone do kraju. Ich treścią był zachodni rock and roll , jazz , mambo i inna muzyka oraz muzyka zakazanych emigrantów. Były sprzedawane i sprzedawane na czarnym rynku .

Każda płyta to cienki, elastyczny arkusz z tworzywa sztucznego, nagrany ze spiralnym rowkiem po jednej stronie, który można odtwarzać na normalnym gramofonie z prędkością 78 obr./min. Wykonano je z niedrogiego, dostępnego materiału: zużytej kliszy rentgenowskiej (stąd nazwa roentgenizdat ). Każdy duży prostokątny arkusz został przycięty w okrąg i indywidualnie zarejestrowany przy użyciu improwizowanej tokarki rejestrującej . Płyty i ich ograniczona jakość dźwięku przypominają masowo produkowane płyty flexi i mogły być nimi inspirowane.

Magnitizdat ( magnit- od magnitofon , rosyjskie słowo oznaczające magnetofon ) to dystrybucja nagrań dźwiękowych na taśmach audio, często bardów , zachodnich artystów i undergroundowych grup muzycznych. Magnitizdat zastąpił roentgenizdat , ponieważ tańsza i wydajniejsza metoda reprodukcji dawała kopie wyższej jakości.

Dalsze wpływy

Po tym, jak Bell Labs zmieniło swoją licencję UNIX w 1979 r., Aby zdelegalizować rozpowszechnianie kodu źródłowego, książka Lions z 1976 r., Która zawierała kod źródłowy, musiała zostać wycofana, ale jej nielegalne kopie krążyły przez lata.

Akt kopiowania księgi Lwów był często określany jako samizdat. W żargonie hakerskim i komputerowym termin samizdat był używany do rozpowszechniania potrzebnych i trudnych do zdobycia dokumentów lub informacji.

Czasopismo hakerskie PoC||GTFO nazywa swoje uprawnienia do dystrybucji licencją samizdatu .

Wybitne czasopisma samizdatu

• A-YA
• Biuletyn „V”
• Kronika bieżących wydarzeń
• Kronika Kościoła katolickiego na Litwie
• Feniks
• Sintaksis

Zobacz też

• Archiwum Anny
• Media i propaganda bloku wschodniego
• Gosizdat
• Prawa człowieka w Związku Radzieckim
• Library Genesis , bezpłatne artykuły i książki, Rosja XXI wieku
• Represje polityczne w Związku Radzieckim
• Kampania antyreligijna ZSRR (lata 70. – 1987)

Źródła ogólne

•   Bukowski, Władimir (1979). Zbudować zamek: moje życie dysydenta . Nowy Jork: Viking Press. ISBN 978-0-670-71640-1 .
•   Balan, Borys (1993). „Samvydav” . W Kubijovyč, Volodymyr (red.). Encyklopedia Ukrainy. 4: Ph - Sr. Toronto: Uniw. z Toronto Press. ISBN 978-0-8020-3994-1 .
•   Kind-Kovács, Friederike; Labov, Jessie, wyd. (2013). Samzdat, tamizdat i nie tylko: transnarodowe media w okresie socjalizmu i po nim . Studia nad współczesną historią Europy. Nowy Jork: Berghahn Books. ISBN 978-0-85745-585-7 .
  •   Kind-Kovács, Friederike; Labov, Jessie (2013). „Samizdat i tamizdat”. W Friederike Kind-Kovács; Jessie Labov (red.). Samzdat, tamizdat i nie tylko: transnarodowe media w okresie socjalizmu i po nim . Studia nad współczesną historią Europy. Nowy Jork: Berghahn Books. s. 1–29. ISBN 978-0-85745-585-7 .
•   Feldbrugge, FJM (1975). Samzdat i niezgoda polityczna w Związku Radzieckim . Leyden: AW Sijthoff. ISBN 978-90-286-0175-8 .
•   Aleksiejewa, Ludmiła (1987). Sowiecki sprzeciw: współczesne ruchy na rzecz praw narodowych, religijnych i praw człowieka . Carol Pearce, John Glad (tłum.). Middletown, Connecticut: Wesleyan University Press. ISBN 978-0-8195-6176-3 .
•   Crump, Thomas (2013). Breżniew i upadek Związku Radzieckiego . Studia Routledge w historii Rosji i Europy Wschodniej. Routledge'a. ISBN 978-1-134-66922-6 .
•   Urban, Michael E.; Igrunow, W.; Mitrochin, SS (1997). Odrodzenie polityki w Rosji . Cambridge; Nowy Jork: Cambridge University Press. P. 87 . ISBN 978-0-521-56248-5 .
•   Reddaway, Peter (1972). Rosja bez cenzury – protest i sprzeciw w Związku Radzieckim. Nieoficjalny dziennik moskiewski Kronika bieżących wydarzeń . Nowy Jork: American Heritage Press. ISBN 978-0070513549 .
• Кашин, Олег (czerwiec 2009). „ Настоящий диссидент, только русский”. Вспоминает ветеран многоподъездной системы” [Prawdziwy dysydent, tylko rosyjski. Wspomina weteran systemu multipodyezd]. «Русская жизнь» .
•   Meerson-Aksenow, Michaił Georgiewicz; Szragin, Borys Iosifowicz (1977). Myśl polityczna, społeczna i religijna rosyjskiego samizdatu: antologia . Belmont, MA: Pub Nordland. Co ISBN 978-0-913124-13-0 .
•    Komaromi, Ann (2004). „Materialne istnienie radzieckiego Samzdatu”. Przegląd słowiański . 63 (3): 597–618. doi : 10.2307/1520346 . JSTOR 1520346 . S2CID 155327040 .
•    Joo, Hyung-min (czerwiec 2004). „Głosy wolności: samizdat”. Studia Europa-Azja . 56 (4): 571–594. doi : 10.1080/0966813042000220476 . JSTOR 4147387 . S2CID 155084186 .
•    Stelmach, Valeria D. (zima 2001). „Czytanie w kontekście cenzury w Związku Radzieckim” . Biblioteki i zapis kulturowy . 36 (1): 143–151. doi : 10.1353/lac.2001.0022 . ISSN 1932-9555 . S2CID 142374023 . Źródło 2016-04-30 .
•   Etkind, Efim (1992). „Posłowie: literatura rosyjska lat 80.” . W Charles Moser (red.). Historia literatury rosyjskiej z Cambridge . Cambridge: Cambridge University Press. s. 595–614. ISBN 978-1-139-05544-4 .
• „Kości i rowki: dziwna tajna historia radzieckiej muzyki rentgenowskiej” . NPR . 9 stycznia 2016 r.
• „samizdat” . Plik żargonowy 4.4.8 . Eryka Rajmunda . 2004-10-01 . Źródło 2016-04-22 .
•   Raymond, Eric S. (1996). The New Hacker's Dictionary (wyd. 3). Cambridge, MA: MIT Press. s. 395–396. ISBN 978-0-262-18178-5 .
•   Jurczak, Aleksiej (2006). Wszystko było wieczne, aż przestało istnieć: ostatnie sowieckie pokolenie . Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-12117-8 .

Dalsza lektura

Prace outsiderów

•   Samizdat 1 – La voix de l'opposition communiste en URSS [ Samizdat 1 – Głos komunistycznej opozycji w ZSRR ] (po francusku). Paryż: Seul. 1969. ASIN B00R4QXXSO .
• Samizdat: cronaca di una vita nuova nell'Urss [ Samizdat: kronika nowego życia w ZSRR ] (w języku włoskim) (wyd. 2). Mediolan: La Casa di Matriona. 1977 [1975].
• „Prasa: samizdat Zachód” . Czas . Tom. 105, nr. 15. 14 kwietnia 1975.
•   Kobieta i Rosja: pierwszy feministyczny samizdat . Wydawcy feministyczni Sheba. 1982. ISBN 978-0907179023 .
• Allen, Karol (1980). „Trendy w samizdacie gospodarczym” . Fletcher Forum Spraw Światowych . 4 (4): 93.
•   Aron, Leon (lipiec – sierpień 2009). „Samizdat w XXI wieku. Nowa literatura kryzysu Rosji”. Polityka zagraniczna (173): 131–133. JSTOR 20684899 .
• Barghoorn, Frederick (wiosna – lato 1983). „Konfrontacja reżimu z dysydentami w ZSRR: samizdat i poglądy zachodnie, 1972–1982”. Studia nad komunizmem porównawczym . 16 (1–2): 99–119. doi : 10.1016/0039-3592(83)90046-7 .
•   Bloom, Harry (czerwiec 1973). „Koniec samizdatu? Związek Radziecki podpisuje uniwersalną konwencję o prawie autorskim”. Indeks dotyczący cenzury . 2 (2): 3–18. doi : 10.1080/03064227308532216 . S2CID 142900047 .
•   Boiter, Albert (lipiec 1972). „Samizdat: podstawowy materiał źródłowy w badaniu bieżących spraw sowieckich”. Przegląd rosyjski . 31 (3): 282–285. doi : 10.2307/128049 . JSTOR 128049 .
•   Bowlt, John (1986). Rosyjska sztuka samizdatu: eseje . Pub Willis Locker & Owens. ISBN 978-0930279042 .
•    Brun-Zejmis, Julia (jesień 1991). „Świadomość mesjańska jako wyraz niższości narodowej: Czaadajew i niektóre pisma samizdatu z lat 70.”. Przegląd słowiański . 50 (3): 646–658. doi : 10.2307/2499860 . JSTOR 2499860 . S2CID 163415684 .
•   Brun-Zejmis, Julia (czerwiec 1996). „Kim są„ wrogowie Rosji ”? Kwestia rusofobii w debacie samizdatu przed głasnostią”. Dokumenty dotyczące narodowości: The Journal of Nationalism and Ethnicity . 24 (2): 169–197. doi : 10.1080/00905999608408437 . S2CID 143846740 .
• Bungi, Dzintra (wrzesień 1988). „Wspólne inicjatywy polityczne Estończyków, Łotyszy i Litwinów odzwierciedlone w materiałach samizdatu - 1969–1987”. Dziennik Studiów Bałtyckich . 19 (3): 267–271. doi : 10.1080/01629778800000181 .
• Corning, Amy (1984). Samzdat: alternatywny system komunikacji w Związku Radzieckim . Uniwersytet Harwardzki.
• Daughtry, Martin (wiosna 2009). „ „ Sonic Samizdat ”: umiejscowienie nieoficjalnego nagrania w poststalinowskim Związku Radzieckim”. Poetyka dzisiaj . 30 (1): 27–65. doi : 10.1215/03335372-2008-002 .
•   Diegel, Anna (maj 1990). „Prawa człowieka i literatura: Sołżenicyn i Pasternak”. Theoria: A Journal of Social and Political Theory (75): 77–85. JSTOR 41802616 .
• Duncan, Peter (marzec 1988). „Los rosyjskiego nacjonalizmu: powrót do samizdatowego czasopisma Veche ” (PDF) . Religia na ziemiach komunistycznych . 16 (1): 36–53. doi : 10.1080/09637498808431347 . Zarchiwizowane (PDF) od oryginału w dniu 27 czerwca 2015 r.
•   Ehrhardt, Nelli (2008). Samizdat in der Sowjetunion der 60–70er Jahre [ Samizdat w Związku Radzieckim w latach 60–70 ] (w języku niemieckim). GRIN Verlag. ISBN 978-3640175420 .
• Emerson, Susan (grudzień 1982). „Pisarze, którzy protestują i protestujący, którzy piszą; przewodnik po radzieckiej literaturze sprzeciwu”. Budynek kolekcji . 4 (1): 21–33. doi : 10.1108/eb023073 .
• Feldbrugge, Ferdynand Józef Maria (1976). „Samizdat i sprzeciw polityczny w Związku Radzieckim”. Przegląd prawa socjalistycznego . 2 (1): 300. doi : 10.1163/157303576X00256 .
•   Feldbrugge, Ferdynand Józef Maria (1975). Samzdat i sprzeciw polityczny w Związku Radzieckim . Skarp. ISBN 978-9028601758 .
•   Flores d'Arcais, Paolo (1991). La rimozione permanente: il futuro della sinistra e lacritica del comunismo: scritti 1971–1991 [ Trwałe usunięcie: przyszłość lewicy i krytyka komunizmu: pisma 1971–1991 ] (w języku włoskim). Mariettiego. ISBN 978-8821168987 .
•   Freiheit, Kuratorium (1972). Russischer Samisdat: Stimmen aus dem anderen Russland [ rosyjski samizdat: głosy z drugiej Rosji ] (po niemiecku). Bern: Schweizerisches Komitee zur Unterstützung der Schriftsteller und Anderer Intellektueller in Totalitären Staaten bei Ihren Bemühungen in die Geistige Freiheit Gemäss den Bestimmungen der Charta für Menschenrechte. OCLC 72880981 .
•    Graf, Bernd; Graf, Jutta (1990). und multiphone Literatur der Sowjetunion, Literatur von Dissidenten und sowjetische Untergrundliteratur : slawische, albanische und ungaro-finnische sowie nordische Literatur aus den Jahren 1973–1989 Literatura albańska, węgiersko-fińska i nordycka 1973–1989 ] (w języku niemieckim). Stuttgart: Hiersemann. ISBN 978-3777290201 . OCLC 891918246 .
•   Greenfield, Richard (1982). „Literatura dotycząca praw człowieka w Związku Radzieckim” . Kwartalnik Praw Człowieka . 4 (4): 124–136. doi : 10.2307/761994 . JSTOR 761994 .
•   Gregor, Gregor (2015). Auf Der Suche Nach Politischer Gemeinschaft: Oppositionelles Denken Zur Nation Im Ostmitteleuropäischen Samizdat 1976–1992 (Ordnungssysteme) [ W poszukiwaniu wspólnoty politycznej: myślenie opozycyjne wobec narodu w samizdacie Europy Środkowo-Wschodniej (systemy inwentaryzacyjne) ] (w języku niemieckim). de Gruyter Oldenbourg. ISBN 978-3110419771 .
• Gribanow, Aleksander; Kowell, Masza (wiosna 2009). „Samizdat według Andropowa” . Poetyka dzisiaj . 30 (1): 89–106. doi : 10.1215/03335372-2008-004 .
• Grzybowski, Kazimierz (1978). „Socjalistyczna legalność i nieocenzurowana literatura w Związku Radzieckim” . Case Western Reserve Dziennik Prawa Międzynarodowego . 10 : 299–321. Zarchiwizowane od oryginału w dniu 22 kwietnia 2016 r.
•   Hamersky, Heidrun (2002). Samzdat: kultura alternatywna w Europie Środkowej i Wschodniej od lat 60. do 80. XX wieku . Brema: Centrum Badań nad Studiami Europy Wschodniej na Uniwersytecie w Bremie. ISBN 978-3936604009 .
•   Horia, Vintila (1980). Literatura y disidencia: de Mayakovski a Soljenitsin [ Literatura i dysydent: od Majakowskiego do Sołżenicyna ] (w języku hiszpańskim). Madryt: Rioduero. ISBN 978-8430021512 .
•   Johnston, Gordon (maj 1999). „Jaka jest historia samizdatu?”. Historia społeczna . 24 (2): 115–133. doi : 10.1080/03071029908568058 . JSTOR 4286559 .
•    Joo, Hyung-min (czerwiec 2004). „Głosy wolności: samizdat”. Studia Europa-Azja . 56 (4): 571–594. doi : 10.1080/0966813042000220476 . JSTOR 4147387 . S2CID 155084186 .
•   Kiebuzinskia, Ksenia (2012). „Samizdat i archiwa dysydenckie: trendy w ich pozyskiwaniu, zachowywaniu i dostępie do repozytoriów w Ameryce Północnej”. Słowiańskie i wschodnioeuropejskie zasoby informacyjne . 13 (1): 3–25. doi : 10.1080/15228886.2012.653661 . S2CID 143653101 .
•   Kind-kovacs, Friederike; Labov, Jessie (2012). Samzdat, tamizdat i nie tylko: transnarodowe media w okresie socjalizmu i po nim . Książki Berghahna. ISBN 978-0857455857 .
•    Komaromi, Ann (jesień 2004). „Materialna egzystencja sowieckiego samizdatu”. Przegląd słowiański . 63 (3): 597–618. doi : 10.2307/1520346 . JSTOR 1520346 . S2CID 155327040 .
•    Komaromi, Ann (zima 2007). „Nieoficjalna dziedzina późnej kultury sowieckiej”. Przegląd słowiański . 66 (4): 605–629. doi : 10.2307/20060375 . JSTOR 20060375 . S2CID 155892172 .
•    Komaromi, Ann (wiosna 2012). „Samizdat i radziecka publiczność dysydencka”. Przegląd słowiański . 71 (1): 70–90. doi : 10.5612/slavicreview.71.1.0070 . JSTOR 10.5612/slavicreview.71.1.0070 . S2CID 163795941 .
• Komaromi, Ann (2015). „Literacki samizdat i publika samizdatu” . Entymema (12): 8–26. doi : 10.13130/2037-2426/4942 .
•   Komaromi, Ann (2015). Bez cenzury: powieści samizdatu i poszukiwanie autonomii w sowieckiej dysydencji . Evanston, IL: Northwestern University Press. ISBN 978-0810131866 .
• Kornilow, Jewgienij (1991). „Samisdat und Alternative Presse in der Sowjetunion” [Samizdat i prasa alternatywna w Związku Radzieckim]. publicysta. Vierteljahreshefte für Kommunikationsforschung (w języku niemieckim). 36 (1): 77–85.
• Küpper, Stephen (wrzesień 1998). „Präprintium. Berlińska wystawa moskiewskich książek samizdat ” . Inne głosy . 1 (2).
• Kuzio, Taras (1989). Niezgoda na Ukrainie pod rządami Gorbaczowa: zbiór dokumentów samizdatu . Ukraińska Agencja Prasowa.
•   Loeber, Dietrich (wrzesień 1973). „Samizdat na prawie sowieckim. O statusie prawnym nieoficjalnych i niepublikowanych pism Rosji”. Indeks dotyczący cenzury . 2 (3): 3–26. doi : 10.1080/03064227308532240 . S2CID 220932441 .
• Lotaryngia, Bernard (1974). Samzdat . E. Losfelda.
• Maryniak, Irena (styczeń 1989). „Samizdat dzisiaj – recenzja”. Religia na ziemiach komunistycznych . 17 (2): 112–126. doi : 10.1080/09637498908431416 .
•   Meerson-Aksenow, Michaił; Shragin, Borys, wyd. (1977). Myśl polityczna, społeczna i religijna rosyjskiego „samizdatu” – antologia . Belmont, MA: Wydawnictwo Nordland. ISBN 978-0913124130 .
•   Motly, Alexander (marzec 1978). „Alternatywna prasa ZSRR”. Indeks dotyczący cenzury . 7 (2): 22–28. doi : 10.1080/03064227808532755 . S2CID 144640734 .
•   Nivat, Georges; Kravetz, Marc (1977). URSS: gli scrittori del dissenso: Bukowsky, Calamov, Daniel, Guinzburg, Pliusc, Solgeniztin [ ZSRR: pisarze sprzeciwu: Bukovsky, Shalamov, Daniel, Ginzburg, Plyushch, Sołżenicyn ] (w języku włoskim). Wenecja: La Biennale di Venezia. OCLC 797904993 .
•   Oushakine, Serguei (wiosna 2001). „Przerażająca mimikra Samzdat” . Kultura publiczna . 13 (2): 191–214. doi : 10.1215/08992363-13-2-191 . S2CID 145600839 .
• Pospiełowski, Dymitr (styczeń 1978). „Kwestia żydowska w rosyjskim Samzdacie”. sowieckich spraw żydowskich . 8 (2): 3–23. doi : 10.1080/13501677808577285 .
•   Pospiełowski, Dymitr (marzec 1978). „Od Gosizdat do Samizdat i Tamizdat ”. Kanadyjskie dokumenty słowiańskie . 20 (1): 44–62. doi : 10.1080/00085006.1978.11091512 . JSTOR 40867266 .
•   Reddaway, Peter (1972). Rosja bez cenzury – protest i sprzeciw w Związku Radzieckim. Nieoficjalny dziennik moskiewski Kronika bieżących wydarzeń . Nowy Jork: American Heritage Press. ISBN 978-0070513549 .
•   Ronza, R (1970). Samizdat: dissenso e contestazione nell'Unione Sovietica [ Samizdat: niezgoda i protest w Związku Radzieckim ] (w języku włoskim). Mediolan: IPL. ISBN 978-8878362031 .
•   Saunders, George (1974). Samzdat: głosy sowieckiej opozycji . Prasa Pathfindera. ISBN 978-0873489140 .
•   Oszustwo, Michael (1971). Inni pisarze rosyjscy: wybór literatury Samzdat . Praeger. ASIN B001169FR6 .
•   Scanlan, James (2015) [1992]. „Od samizdatu do pierestrojki: sowiecka marksistowska krytyka społeczeństwa sowieckiego”. W Taras, Raymond (red.). Droga do rozczarowania: od krytycznego marksizmu do postkomunizmu w Europie Wschodniej (wyd. 2). Routledge'a. s. 19–40. ISBN 978-1317454793 .
• Schreiber, Elliot (czerwiec 1978). „Powstanie i upadek sowieckiej prasy podziemnej”. Kwartalnik komunikacji . 26 (3): 32–39. doi : 10.1080/01463377809369301 .
• Serebryakova, Elena (2012). "Мир глазами диссидента (по книге В. Буковского "И возвращается ветер…")" [Świat oczami dysydenta (o książce W. Bukowskiego «Wiatr powraca…»)] (PDF) . Управленческое консультирование (po rosyjsku) (4): 132–138. Zarchiwizowane od oryginału (PDF) w dniu 1 marca 2016 r.
• Sharlet, Robert (1974). „Samizdat jako źródło do badania prawa sowieckiego”. Przegląd sowiecki i poradziecki . 1 (1): 181–196. doi : 10.1163/187633274x00144 .
•   Szentaliński, Witalij (1996). Aresztowane głosy: wskrzeszanie zaginionych pisarzy sowieckiego reżimu . Książki Martina Kesslera, bezpłatna prasa. ISBN 978-0684827766 .
• Sławiński, Michel (1970). La presse clandestine en URSS, 1960–1970 [ Prasa podziemna w ZSRR, 1960–1970 ] (po francusku). Nouvelles Editions Latines.
• Słonim, Marc (1985). „Samizdat: la presse clandestine” [Samizdat: prasa podziemna]. Histoire de la littérature russe soviétique [ Historia radzieckiej literatury rosyjskiej ] (po francusku). Wiek człowieka. s. 315–320.
•   Umiejętności, Gordon (1989). Samzdat i niezależne społeczeństwo w Europie Środkowej i Wschodniej . Ohio State University Press. ISBN 978-0814204870 .
•   Stevanović, Bosiljka; Wertsman, Włodzimierz (1987). Wolne głosy w literaturze rosyjskiej, lata 50. – 80. XX wieku: przewodnik biobibliograficzny po ponad 900 autorach . puby rosyjskie. ISBN 978-0898300901 .
•   Svirskii, Grigorij (1981). Historia powojennego pisarstwa sowieckiego: literatura opozycji moralnej . Ann Arbor, MI: Wydawnictwo Ardis . ISBN 978-0882334493 .
• Telesin, Julius (luty 1973). „Wewnątrz „Samizdatu” ”. Spotkanie . 40 (2): 25–33.
• Toker, Leona (zima 2008). „Samizdat i problem kontroli autorskiej: przypadek Warłama Szałamowa”. Poetyka dzisiaj . 29 (4): 735–758. doi : 10.1215/03335372-083 .
•   Treynor, Jack (marzec – kwiecień 1994). „Samizdat: wartość inwestycyjna zakładu”. Dziennik analityków finansowych . 50 (2): 12–17. doi : 10.2469/faj.v50.n2.12 . JSTOR 4479725 .
•   Treynor, Jack (lipiec-sierpień 1993). „Samizdat: wartość kontroli”. Dziennik analityków finansowych . 49 (4): 6–9. doi : 10.2469/faj.v49.n4.6.2 . JSTOR 4479661 .
• Tupikin, Vlad [Влад Тупикин] (2001). „Самиздат после перестройки” [Samizdat po pierestrojce]. Indeks cenzury (po rosyjsku) (13).
• Vaissie, Cécile (2014). „Archiver les samizdats de la dissidence russe” [Archiwum samizdatu rosyjskiego sprzeciwu]. Écrire l'Histoire (po francusku) (13–14): 129–135. doi : 10.4000/elh.487 .
•   Walters, Philip (sierpień 1980). „Chrześcijański samizdat”. Indeks dotyczący cenzury . 9 (4): 46–50. doi : 10.1080/03064228008533093 . S2CID 143764323 .
•   Woll, Józefina; Treml, Włodzimierz (1983). Radziecka literatura dysydencka: przewodnik krytyczny . Sala GK. ISBN 978-0816186266 .
•   Jakuszew, Aleksiej (kwiecień 1975). „Ruch Samizdat w ZSRR: uwaga o spontaniczności i organizacji”. Przegląd rosyjski . 34 (2): 186–193. doi : 10.2307/127716 . JSTOR 127716 .
•   Zalambani, Maria (2009). „Una anti-istituzione: il samizdat ” [Anty-instytucja: samizdat ]. Censura, istituzioni e politica letteraria in URSS (1964–1985) [ Cenzura, instytucje i polityka literacka w ZSRR (1964–1985) ] (w języku włoskim). Wydawnictwo Uniwersytetu Florenckiego. s. 125–135. ISBN 978-8864530758 .
• Zaslavskaya, Olga (zima 2008). „Od archiwów rozproszonych do rozproszonych: przeszłość i teraźniejszość materiałów samizdatu”. Poetyka dzisiaj . 29 (4): 669–712. doi : 10.1215/03335372-081 .
•   Zisserman-Brodsky, Dina (2003). Konstruowanie etnopolityki w Związku Radzieckim: samizdat, deprywacja i wzrost etnicznego nacjonalizmu . Palgrave'a Macmillana. ISBN 978-1403973627 .

Prace insiderów

•   Andropow, Jurij (maj 1995). „Narodziny samizdatu ”. Indeks dotyczący cenzury . 24 (3): 62–63. doi : 10.1080/03064229508535948 . S2CID 146988437 .
• Dolinin, Wiaczesław; Siewieniuchin, Dymitr (2015). „Samizdat: literacki ruch self-publishing w Leningradzie 1950-1980” . Entymema (12): 166–173. doi : 10.13130/2037-2426/4953 .
• Chalidze, Walery (1976). Литературные дела КГБ: дела Суперфина, Эткинда, Хейфеца, Марамзина: в приложении – документы о советской ц ензуре [ Sprawy literackie KGB: sprawy Superfin, Etkind, Heifetz, Maramzin: we wniosku są dokumenty o sowieckiej cenzurze ] ( po rosyjsku). Nowy Jork: Хроника.
• Glazow, Jurij (zima 1973). „Samizdat”. Ankieta : 75–91.
• Gorbaniewskaja, Natalia (2009). „Samizdat et Internet” [Samizdat i Internet]. Revue Russe (w języku francuskim). 33 (1): 137–143. doi : 10.3406/russe.2009.2393 .
• Gorbanevskaya, Natalya (styczeń 1977). „Pisanie dla«samizdat» ” . Indeks dotyczący cenzury . 6 (1): 29–36. doi : 10.1080/03064227708532600 .
• Grigoriant, Siergiej (1989). „Polityczny samizdat w Moskwie” . Niezniewolone umysły . 2 (5): 46–57.
• Malcew, Jurij (1976). L'altra letteratura (1957–1976): la letteratura del samizdat da Pasternak a Solženicyn [ Inna literatura (1957–1976): literatura samizdat od Pasternaka do Sołżenicyna ] (w języku włoskim). Mediolan: La Casa di Matriona.
•   Malzew, Jurij (1985) [1981]. Freie Russische Literatur 1955–1980 [ Wolna literatura rosyjska 1955–1980 ] (w języku niemieckim) (wyd. 2). Ullstein. ISBN 978-3548380285 .
• Miedwiediew, Roy (wiosna 1971). „Samizdat: Żydzi w ZSRR”. Ankieta : 185–200.
• Miedwiediew, Roj; Strada, Vittorio (1977). Dissenso e socialismo: una voce marxista del Samizdat sovietico [ Niezgoda i socjalizm: marksistowski głos sowieckiego samizdatu ] (po włosku). Turyn: Giulio Einaudi .
•   Miedwiediew, Roy (1977). Rejestr Samzdatu 1 . Nowy Jork: WW Norton & Company. ISBN 978-0393056525 .
•   Miedwiediew, Roy (1981). Samzdat Rejestr 2: Głosy opozycji socjalistycznej w Związku Radzieckim . Nowy Jork: WW Norton & Company. ISBN 978-0393335781 .
•   Sinyavsky, Andrei (sierpień 1980). „Samizdat i odrodzenie literatury”. Indeks dotyczący cenzury . 9 (4): 8–13. doi : 10.1080/03064228008533086 . S2CID 144564086 .

Linki zewnętrzne

• Raport KGB z grudnia 1970 r. Dotyczący „niepokojących tendencji politycznych” w Samizdat zarchiwizowany 2006-09-01 w Wayback Machine i Środki zapobiegawcze zarchiwizowane 01.09.2006 w Wayback Machine (z archiwów sowieckich zarchiwizowanych 2011-04-25 w Wayback Machine Maszyna , zebrane przez Vladimira Bukovsky'ego )
• Alexander Bolonkin - Wspomnienia radzieckiego więźnia politycznego, szczegółowo opisujące niektóre zastosowane technologie
• Antologia samizdatu
•   Igrunow, Wiaczesław, wyd. (2005). Антология самиздата. Неподцензурная литература в СССР. 1950–1980-е.: В 3-х томах: т. 1 kwietnia 1: do 1966 [ Antologia samizdatu. Nieocenzurowana literatura w ZSRR. 1950-1980. W 3 tomach. Tom 1, księga 1: do 1966 ] (PDF) (po rosyjsku). Moskwa: Международный институт гуманитарно-политических исследований. ISBN 978-5-89793-031-9 . Zarchiwizowane (PDF) od oryginału w dniu 8 marca 2013 r.
•   Igrunow, Wiaczesław, wyd. (2005). Антология самиздата. Неподцензурная литература в СССР. 1950–1980-е.: В 3-х томах: т. 1 kwietnia 2: do 1966 [ Antologia samizdatu. Nieocenzurowana literatura w ZSRR. 1950-1980. W 3 tomach. Tom 1, księga 2: do 1966 ] (PDF) (po rosyjsku). Moskwa: Международный институт гуманитарно-политических исследований. ISBN 978-5-89793-032-6 . Zarchiwizowane (PDF) od oryginału w dniu 8 marca 2013 r.
•   Igrunow, Wiaczesław, wyd. (2005). Антология самиздата. Неподцензурная литература в СССР. 1950–1980-е.: В 3-х томах: т. 2: 1966–1973 [ Antologia samizdatu. Nieocenzurowana literatura w ZSRR. 1950-1980. W 3 tomach. Tom 2. 1966–1973 ] (PDF) (po rosyjsku). Moskwa: Международный институт гуманитарно-политических исследований. ISBN 978-5-89793-033-3 . Zarchiwizowane (PDF) od oryginału w dniu 8 marca 2013 r.
•   Igrunow, Wiaczesław, wyd. (2005). Антология самиздата. Неподцензурная литература в СССР. 1950–1980-е.: В 3-х томах: т. 3: после 1973 [ Antologia samizdatu. Nieocenzurowana literatura w ZSRR. 1950-1980. W 3 tomach. Tom 3. Po 1973 ] (PDF) (po rosyjsku). Moskwa: Международный институт гуманитарно-политических исследований. ISBN 978-5-89793-034-0 . Zarchiwizowane (PDF) od oryginału w dniu 8 marca 2013 r.
• Natella Boltyanskaya (16 marca 2016). „Odcinek czwarty - Samizdat i Internet” . Głos Ameryki . Paralele, wydarzenia, ludzie .
• Archiwum Samzdat Вѣхи (Biblioteka Vekhi, w języku rosyjskim)
• Antologia czeskich czasopism samizdatowych
• Zbiór pełnych tekstów czeskich czasopism emigracyjnych i samizdatowych - scriptum.cz
• Archiwum Robert-Havemann-Society eV, Berlin
• Arbeitsgruppe Menschenrechte/ Arbeitskreis Gerechtigkeit (Hrsg.): Die Mücke. Dokumentation der Ereignisse in Leipzig , DDR-Samisdat, Lipsk, März 1989.
• IFM-Archiv Sachsen eV : Internet-Collection of DDR-Samizdat
• DDR-Samizdat w Archiv Bürgerbewegung Leipzig
• Umweltbibliothek Großhennersdorf eV
• DDR-Samisdat w IISG Amsterdam
• „Samizdat” , wiersz Jareda Cartera
• „Kronika bieżących wydarzeń” zarchiwizowana 2019-06-08 w Wayback Machine przez Memorial Society