język białoruski

Białoruski
беларуская мова
Wymowa	[bʲɛlaˈruskaja ˈmɔva][bʲɛlaˈruskaja]
Pochodzi z	Białoruś
Pochodzenie etniczne	Białorusini
Ludzie mówiący w ojczystym języku	5,1 miliona (spis z 2009 roku) 6,3 miliona osób mówiących na poziomie L2 (spis z 2009 roku)
Rodzina językowa	Indoeuropejski bałtosłowiański słowiański wschodniosłowiański białoruski
Wczesne formy	praindoeuropejski prabałtosłowiański protosłowiański staro - wschodniosłowiański ruski (starobiałoruski)
System pisma	Cyrylica ( alfabet białoruski ) Białoruski alfabet łaciński Białoruski alfabet Braille'a
Stan oficjalny
Język urzędowy w	Białoruś Polska ( gmina Orla , gmina Narewka , gmina Czyże , gmina Hajnówka i miasto Hajnówka ) Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym
Uznany język mniejszości w	Czechy Ukraina
Regulowany przez	Narodowa Akademia Nauk Białorusi
Kody języków
ISO 639-1
ISO 639-2
ISO 639-3	bel
Glottolog	bela1254
Linguasfera	53-AAA-eb < 53-AAA-e (odmiany: 53-AAA-eba do 53-AAA-ebg) język mniejszości
Świat białoruskojęzyczny Legenda: Granatowy – terytorium, na którym białoruski jest językiem podstawowym; Jasnoniebieski – terytorium, na którym białoruski jest językiem mniejszości Język
białoruski jest klasyfikowany jako narażony w Atlasie zagrożonych języków świata UNESCO

Białoruski ( беларуская мова , bielaruskaja mova , IPA: [bʲɛlaruskaja ˈmɔva] ) to język wschodniosłowiański . Jest językiem ojczystym Białorusinów i jednym z dwóch obok rosyjskiego oficjalnych języków państwowych na Białorusi . Dodatkowo jest używany w niektórych częściach Rosji , Litwy , Łotwy , Polski i Ukrainy przez białoruskie mniejszości w tych krajach.

Zanim Białoruś uzyskała niepodległość w 1991 roku , język ten był znany w języku angielskim jako białoruski lub białoruski , lub alternatywnie jako białoruski . Po uzyskaniu niepodległości stał się znany jako białoruski lub alternatywnie jako białoruski .

Jako jeden z języków wschodniosłowiańskich , białoruski ma wiele wspólnych cech gramatycznych i leksykalnych z innymi członkami tej grupy. Do pewnego stopnia rosyjski , rusiński , ukraiński i białoruski zachowują pewien stopień wzajemnej zrozumiałości . Jego poprzedni etap jest znany w zachodnich środowiskach akademickich jako ruski (XIV-XVII w.), Z kolei wywodzi się z tego, co we współczesnej językoznawstwie określa się jako staro-wschodniosłowiański (X-XIII w.).

W pierwszym spisie powszechnym Białorusi z 1999 r . język białoruski został zadeklarowany jako „język używany w domu” przez około 3 686 000 obywateli Białorusi (36,7% populacji). Około 6 984 000 (85,6%) Białorusinów zadeklarowało, że jest to ich „język ojczysty”. Inne źródła, takie jak Ethnologue , podają liczbę około 3,5 miliona aktywnych mówców na Białorusi. Według badań przeprowadzonych przez białoruski rząd w 2009 roku, 72% Białorusinów mówi w domu po rosyjsku, podczas gdy białoruski jest aktywnie używany tylko przez 11,9% Białorusinów (inni mówią mieszanką rosyjskiego i białoruskiego, znaną jako Trasianka ) . Około 29,4% Białorusinów potrafi pisać, mówić i czytać po białorusku, a 52,5% tylko czytać i mówić. W Atlasie języków świata w zagrożeniu UNESCO język białoruski jest określany jako wrażliwy.

Nazwy

Istnieje wiele nazw, pod którymi znany był język białoruski, zarówno współczesnych, jak i historycznych. Niektóre z najbardziej odmiennych pochodzą z okresu starobiałoruskiego.

Oficjalny, zlatynizowany

• Białoruski (pisane również / ˌ b ɛ l ə r uː s i ə n przez , - r uː s ə n białoruski / , ( ; białoruski ) - pochodzi od nazwy kraju „Białoruś”, oficjalnie dopuszczony do użytku za granicą białoruskiego MSZ ( ok. 1992 ) i od tego czasu awansował.

Historyczny

• Białoruski (pisany także białoruski , białoruski ) – pochodzi od rosyjskojęzycznej nazwy kraju „Białoruś” ( ros . Белоруссия ), używanej oficjalnie (w języku rosyjskim ) w czasach ZSRR ( 1922–1991), a później , w Federacji Rosyjskiej .
• Białoruski lub białoruski (i jego odpowiedniki w innych językach) – dosłownie, słowo po słowie tłumaczenie części złożonego słowa białoruski . Termin „białoruski” w odniesieniu do języka pojawia się w tekstach anglojęzycznych co najmniej od 1921 roku.

Alternatywny

• Wielki Litewski ( вялікалітоўская (мова) ) – proponowany i używany przez Jana Stankiewicza od lat 60. białoruskiej państwowości”.
• Krywian lub Krywian ( крывіцкая/крывічанская/крыўская (мова) , pol . język krewicki ) – wywodzi się od nazwy słowiańskiego plemienia Kriwicze , jednego z głównych plemion w podstawach kształtowania się narodu białoruskiego. Stworzony i używany w XIX wieku przez białoruskich pisarzy polskojęzycznych: Jaroszewicza, Narbuta, Rogalskiego, Jana Czeczota . Silnie promowany przez Vacłaŭ Łastoŭskiego .

Język miejscowy

• Proste ( простая (мова) ) lub miejscowe ( тутэйшая (мова) ) – używane głównie w czasach poprzedzających powszechne uznanie istnienia języka białoruskiego i narodu w ogóle. Podobno jeszcze do końca lat 30. można się z tym terminem spotkać np. na Zachodniej Białorusi . Do dziś jest powszechnie używany na Pomorzu w odniesieniu do używanych tam dialektów mieszanych polsko-białoruskich.
• Prosty czarny ruski ( rosyjski : простой чернорусский ) - używany na początku XIX wieku przez rosyjskiego badacza Baranowskiego i przypisywany współczesnemu językowi białoruskiemu.

Fonologia

Główny artykuł: fonologia białoruska

Chociaż blisko spokrewniona z innymi językami wschodniosłowiańskimi , zwłaszcza ukraińskim , białoruska fonologia różni się pod wieloma względami. Inwentarz fonemów współczesnego języka białoruskiego obejmuje od 45 do 54 fonemów: 6 samogłosek i od 39 do 48 spółgłosek , w zależności od sposobu ich liczenia. Kiedy wykluczy się dziewięć bliźniaczych spółgłosek jako zwykłe odmiany, jest 39 spółgłosek, a wykluczenie rzadkich spółgłosek jeszcze bardziej zmniejsza liczbę. Liczba 48 obejmuje wszystkie dźwięki spółgłoskowe, w tym wariacje i rzadkie dźwięki, które mogą być fonetycznie odrębne we współczesnym języku białoruskim.

Alfabet

Główny artykuł: alfabet białoruski

Alfabet białoruski jest odmianą cyrylicy , która po raz pierwszy została użyta jako alfabet języka staro-cerkiewno-słowiańskiego . Współczesna forma białoruska została zdefiniowana w 1918 roku i składa się z trzydziestu dwóch liter. Wcześniej białoruski był zapisywany również białoruskim alfabetem łacińskim (Łacinka / Лацінка), białoruskim alfabetem arabskim (przez Lipków Tatarów ) i hebrajskim (przez białoruskich Żydów ). Pismo głagolicy było używane sporadycznie do XI lub XII wieku.

Istnieje kilka systemów latynizacji (transliteracji) pisanych tekstów białoruskich; patrz Romanizacja białoruskiego . Białoruski alfabet łaciński jest rzadko używany.

Gramatyka

Główny artykuł: gramatyka białoruska

Ustandaryzowaną gramatykę białoruską w jej współczesnej formie przyjęto w 1959 r., z niewielkimi poprawkami w 1985 i 2008 r. Została ona rozwinięta na podstawie początkowej formy ustalonej przez Branisława Taraszkiewicza (pierwszy druk w Wilnie , 1918 r.) i opiera się głównie na białoruskim języku ludowym gwary mińsko - wileńskie . Historycznie rzecz biorąc, istniało kilka innych alternatywnych, znormalizowanych form gramatyki białoruskiej.

Gramatyka białoruska jest w większości syntetyczna, a częściowo analityczna i ogólnie dość podobna do gramatyki rosyjskiej . Ortografia białoruska różni się jednak znacznie od ortografii rosyjskiej pod pewnymi względami, ponieważ jest to ortografia fonetyczna , która ściśle reprezentuje fonologię powierzchniową, podczas gdy ortografia rosyjska reprezentuje podstawową morfofonologię .

Najbardziej znaczącym tego przykładem jest reprezentacja redukcji samogłosek, aw szczególności akanje , połączenie nieakcentowanych /a/ i /o/, które istnieje zarówno w języku rosyjskim, jak i białoruskim. Białoruski zawsze zapisuje ten połączony dźwięk jako ⟨a⟩, podczas gdy rosyjski używa ⟨a⟩ lub ⟨o⟩, w zależności od tego, jaki jest „podstawowy” fonem (określony przez identyfikację powiązanych słów, w których akcentowana jest samogłoska lub, jeśli nie ma takiego istnieją słowa, zgodnie z tradycją pisaną, przeważnie, ale nie zawsze, zgodne z etymologią). Oznacza to, że białoruskie paradygmaty rzeczowników i czasowników, w swojej formie pisanej, mają liczne przypadki przemian między pisanymi ⟨a⟩ i ⟨o⟩, podczas gdy takie alternatywy nie istnieją w odpowiednich paradygmatach pisanych w języku rosyjskim. Może to znacznie skomplikować zadanie uczenia się tych paradygmatów przez obcokrajowców; z drugiej strony ułatwia pisownię native speakerom.

Przykładem ilustrującym kontrast między traktowaniem akanje w ortografii rosyjskiej i białoruskiej jest pisownia słowa oznaczającego „produkty; żywność":

• W języku ukraińskim : продукти (wymawiane „produkty”, IPA : [proˈduktɪ])
• W języku rosyjskim : продукты (wymawiane „pradukty”, IPA : [prɐˈduktɨ])
• Po białorusku: прадукты (wymawiane „pradukty”, IPA : [praˈduktɨ])

Mapa etnograficzna języków słowiańskich i bałtyckich

dialekty

dialekty

 Północno-wschodni

 Środek

 południowo-zachodni

 zachodniopoleski

Linie

 Obszar języka białoruskiego (1903, Karski)

 Wschodnia granica zachodniej grupy dialektów rosyjskich (1967, Zaharova, Orlova)

 Granica białorusko-rosyjska lub ukraińska (1980, Bevzenk)

Oprócz ustandaryzowanego lektu , istnieją dwa główne dialekty języka białoruskiego, północno-wschodni i południowo-zachodni. Ponadto istnieje przejściowa grupa dialektów środkowobiałoruskich i odrębna grupa dialektów zachodniopoleskich.

Gwary północno-wschodnią i południowo-zachodnią oddziela hipotetyczna linia Oszmiana – Mińsk – Bobrujsk – Homel , na której i wzdłuż tej linii znajduje się obszar grupy gwar środkowobiałoruskich.

Dialekt północno-wschodni charakteryzuje się głównie „miękko brzmiącym R” ( мякка-эравы ) i „mocnym akanye ” ( моцнае аканне ), a dialekt południowo-zachodni charakteryzuje się głównie „twardo brzmiącym R” ( цвёрда-эравы ) i „umiarkowane akanye” ( умеранае аканне ).

Grupa dialektów zachodniopoleskich jest oddzielona od reszty kraju umowną linią Prużany – Iwacewicze – Telechana – Łuniniec – Stolin .

Klasyfikacja i związek z innymi językami

Istnieje wysoki stopień wzajemnej zrozumiałości między językami białoruskim, rosyjskim i ukraińskim.

W obrębie języka wschodniosłowiańskiego język białoruski jest najbliżej spokrewniony z ukraińskim .

Historia

Pierwszy statut litewski z 1529 r., w języku ruskim

Współczesny język białoruski został przebudowany na podstawie rodzimych mówionych pozostałości języka ruskiego , które przetrwały na etnicznych ziemiach białoruskich w XIX wieku. Koniec XVIII wieku (czasy rozbiorów Rzeczypospolitej ) to zwyczajowa umowna granica między etapami rozwoju Rusi i Nowobiałoruskiego.

Pod koniec XVIII wieku (staro)białoruski był jeszcze powszechny wśród drobnej szlachty we wschodniej części, na terenie dzisiejszej Białorusi, Wielkiego Księstwa Litewskiego (zwanego dalej WKL). Jan Czeczot w latach czterdziestych XIX wieku wspominał, że nawet dziadkowie jego pokolenia woleli mówić (staro)białoruskim. Według AN Pypina język białoruski był używany na niektórych terenach wśród drobnej szlachty w XIX wieku. W swojej rodzimej formie był to język mieszkańców mniejszych miast i chłopstwa, a także język ustnego folkloru. Nauczanie w języku białoruskim prowadzono głównie w szkołach prowadzonych przez zakon bazylianów .

Na rozwój języka białoruskiego w XIX wieku duży wpływ miał konflikt polityczny na terenach dawnego WKL, między władzami cesarskimi rosyjskimi, próbującymi umocnić swoje panowanie nad „województwami połączonymi”, a polską i spolonizowaną szlachtą, próbującą przywrócić panowanie przedrozbiorowe (patrz też Polonizacja w czasach zaborów ).

Biblia Franciszka Skaryny po rusku, XVI wiek

Jednym z ważnych przejawów tego konfliktu była walka o ideologiczną kontrolę nad systemem edukacyjnym. Wprowadzano i przywracano języki polski i rosyjski, a ogólny stan oświaty ludności pozostawał zły do ​​samego końca Cesarstwa Rosyjskiego.

Podsumowując, pierwsze dwie dekady XIX wieku były okresem bezprecedensowego rozkwitu polskiej kultury i języka na ziemiach byłego WKL oraz przygotowały erę tak znanych polskich pisarzy, jak Adam Mickiewicz i Władysław Syrokomla . Epoka ta przyniosła skuteczne zakończenie procesu polonizacji najniższego szczebla szlacheckiego, dalsze zmniejszanie się obszaru używania współczesnego języka białoruskiego oraz skuteczną folkloryzację kultury białoruskiej.

Zarówno ze względu na stan szkolnictwa ludowego, jak i silną pozycję szlachty polskiej i spolonizowanej, dopiero po latach 80. – 90. XIX w. wykształcony element białoruski, nadal odrzucany z powodu „chłopskiego pochodzenia”, zaczął pojawiać się w urzędach państwowych.

W 1846 r. etnograf Paweł Szpilewski opracował gramatykę języka białoruskiego (za pomocą cyrylicy) na podstawie gwar ludowych obwodu mińskiego . Jednak Rosyjska Akademia Nauk odmówiła wydrukowania jego zgłoszenia, twierdząc, że nie zostało ono przygotowane w sposób wystarczająco naukowy.

Od połowy lat 30. XIX w. zaczęły pojawiać się prace etnograficzne, podejmowano wstępne próby nauki języka (np. gramatyka Szpilewskiego). Białoruska tradycja literacka zaczęła się odradzać, bazując na języku ludowym, zapoczątkowana twórczością Wincentego Dunina-Marcinkijewicza . Zobacz też : Jan Czeczot , Jan Barszczewski .

Okładka egzemplarza Słownika białoruskiego języka lokalnego Iwana Nasowicza przechowywanego w Białoruskiej Bibliotece i Muzeum Franciszka Skaryny

Na początku lat 60. XIX wieku zarówno strona rosyjska, jak i polska na ziemiach białoruskich zaczęły zdawać sobie sprawę, że decydującą rolę w nadchodzących konfliktach przesunie się na chłopstwo, w przeważającej mierze białoruskie. Pojawiła się więc duża ilość propagandy skierowanej do chłopstwa i pisanej po białorusku; zwłaszcza antyrosyjski, antycarski, antyprawosławny „Manifest” i pierwsza gazeta Mużyckaja prauda ( 1862–1863) Konstantego Kalinowskiego oraz antypolski , antyrewolucyjny, proortodoksyjny broszury i wiersze (1862).

Pojawienie się ogólnorosyjskich „ narodników ” i białoruskich ruchów narodowych ( koniec lat 70. –początek lat 80. XIX wieku ) przywróciło zainteresowanie językiem białoruskim ( zob . , Sheyn, Nasović). Odnowiono także białoruską tradycję literacką ( zob. też : F. Bahuszewicz ). To właśnie w tych czasach F. Bahuszewicz wygłosił swój słynny apel do Białorusinów: „Nie porzucajcie naszego języka, abyście nie przeminęli” (białoruski: Не пакідайце ж мовы нашай, каб не ўмёрлі ).

Pierwszy słownik nowożytnego języka białoruskiego autorstwa Nasoviča ukazał się w 1870 roku. We wstępie redakcyjnym do słownika zaznaczono, że:

„ Język lokalny białoruski, który dominuje na rozległym obszarze od Niomanu i Narwi po Górną Wołgę i od Zachodniej Dźwiny po Prypeć i Ipuc , którym posługują się mieszkańcy północno-zachodnich i niektórych województw przyległych lub tych ziemie, które w przeszłości były zasiedlone przez plemię Kryvic , od dawna przyciągają uwagę naszych filologów z powodu tych cennych pozostałości starożytnego języka [ruskiego] , które przetrwały w tym języku ”.

Rozmieszczenie geograficzne języka białoruskiego w Imperium Rosyjskim według spisu z 1897 roku.

Według spisu ludności Imperium Rosyjskiego z 1897 r . około 5,89 mln osób zadeklarowało, że mówi po białorusku (wówczas znanym jako białoruski).

Koniec XIX wieku wciąż jednak pokazywał, że język miejski miast białoruskich pozostał albo polski, albo rosyjski. Ten sam spis wykazał, że w miastach powyżej 50 000 mieszkańców białoruskojęzycznych było mniej niż jedna dziesiąta. Taki stan rzeczy w dużym stopniu przyczynił się do przekonania, że ​​białoruski jest językiem „wiejskim” i „niewykształconym”.

Spis powszechny był jednak przełomem dla pierwszych kroków białoruskiej samoświadomości i tożsamości narodowej, ponieważ jasno pokazał władzom cesarskim i wciąż silnej mniejszości polskiej, że ludność i język nie są ani polskie, ani rosyjskie.

Wyciąg z wyników spisu ludności Imperium Rosyjskiego

	Ogólna populacja	białoruski (Beloruskij)	rosyjski (Velikoruskij)	polski (Polskij)
Wilno	1 591 207	891 903	78623	130 054
Witebsk	1 489 246	987,020	198 001	50377
Grodno	1 603 409	1141714	74143	161662
Mińsk	2147621	1 633 091	83 999	64617
Mohylew	1 686 764	1 389 782	58155	17526
Smoleńsk	1 525 279	100757	1 397 875	7314
Czernigow	2 297 854	151465	495 963	3302
Kraj Priwisliński	9 402 253	29347	335337	6755503
Całe Imperium	125 640 021	5 885 547	55 667 469	7 931 307
* Zobacz też: Podział administracyjno-terytorialny Białorusi i ziem przygranicznych w II poł. XIX w. (prawa połowa strony) Zarchiwizowane 2019-09-30 w Wayback Machine i Kompozycja etniczna Białorusi i ziem graniczących (oprac. Mikola Bich na podstawie danych z 1897 r.) Zarchiwizowane 2019-09-30 w Wayback Machine

1900-1910

Rosnące wpływy idei socjalistycznych jeszcze bardziej przyspieszyły emancypację języka białoruskiego ( zobacz także: Białoruskie Zgromadzenie Socjalistyczne , Koło Białoruskiego Oświaty Ludowej i Kultury Białoruskiej, Białoruski Lot Socjalistyczny, Partia Socjalistyczna „Biała Rosja”, Ałajza Paszkiewicz , Nasza Dola). Fundamentalne prace Jefima Karskiego stanowiły punkt zwrotny w naukowym postrzeganiu języka białoruskiego. Oficjalnie zniesiono zakaz wydawania książek i gazet w języku białoruskim (25 grudnia 1904). Bezprecedensowy wzrost nastrojów narodowych w XX wieku, zwłaszcza wśród robotników i chłopów, zwłaszcza po wydarzeniach 1905 roku, nadał rozpędu intensywnemu rozwojowi literatury i prasy białoruskiej (zobacz też: Nasza niwa, Janka Kupała , Jakub Kołas ) .

Gramatyka

W XIX i na początku XX wieku nie było normatywnej gramatyki białoruskiej. Autorzy pisali tak, jak uznali za stosowne, zwykle reprezentując specyfikę różnych białoruskich dialektów. Naukowe podstawy do wprowadzenia prawdziwie naukowej i nowoczesnej gramatyki języka białoruskiego położył językoznawca Jefim Karskij .

Na początku lat 1910-tych utrzymujący się brak skodyfikowanej gramatyki białoruskiej stawał się nieznośnie przeszkodą w opinii uniformitarystów-preskryptywistów. Następnie rosyjski akademik Szachmatow , kierownik katedry języka i literatury rosyjskiej Uniwersytetu Petersburskiego, zwrócił się do zarządu białoruskiej gazety „ Nasza niwa” z propozycją przeszkolenia białoruskiego językoznawcy pod jego kierunkiem, aby móc tworzyć dokumentację gramatyka. Początkowo zadanie to miało zostać powierzone słynnemu białoruskiemu poecie Maksimowi Bahdanowiczowi . Jednak zły stan zdrowia Bahdanowicza (gruźlica) uniemożliwił mu życie w petersburskim klimacie, więc do tego zadania wybrano świeżo upieczonego absolwenta II Liceum Wileńskiego Branislawa Taraszkiewicza .

W środowisku białoruskim przedsięwzięcie to cieszyło się dużym zainteresowaniem. Słynny już białoruski poeta Janka Kupała w liście do Taraszkiewicza namawiał go, by „spieszył się z bardzo potrzebną mu pracą”. Taraszkiewicz pracował nad przygotowaniem gramatyki w latach 1912–1917 z pomocą i nadzorem Szachmatowa i Karskiego. Taraszkiewicz zakończył pracę do jesieni 1917 r., przenosząc się nawet z burzliwego Piotrogrodu 1917 r. do względnego spokoju Finlandii, aby móc ją ukończyć bez zakłóceń.

Latem 1918 roku stało się oczywiste, że z drukowaniem gramatyki Taraszkiewicza w Piotrogrodzie były problemy nie do pokonania: brak papieru, czcionek i wykwalifikowanego personelu. W międzyczasie najwyraźniej planowano przyjąć jego gramatykę w powstających szkołach robotniczych i chłopskich na Białorusi, więc Taraszkiewiczowi pozwolono wydrukować swoją książkę za granicą. W czerwcu 1918 r. dotarł do Wilna przez Finlandię. Białoruski Komitet zwrócił się do administracji z prośbą o pozwolenie na druk książki. Wreszcie ukazało się pierwsze wydanie „Gramatyka białoruska dla szkół” ( Wileńska , 1918).

Istniały co najmniej dwie inne współczesne próby kodyfikacji gramatyki białoruskiej. W 1915 r. ks. Bałasław Pachopka opracował gramatykę języka białoruskiego z wykorzystaniem alfabetu łacińskiego. Białoruski językoznawca SM Niekraszewicz uważał gramatykę Pachopki za nienaukową i nie znającą zasad języka. Ale gramatyka Pachopki była podobno nauczana w nieokreślonej liczbie szkół, od 1918 r. przez czas nieokreślony. Inną gramatykę przygotowali podobno wspólnie A. Łuckiewicz i Ja. Stankyevich i różnił się nieco od gramatyki Taraszkiewicza w rozwiązaniu niektórych kluczowych aspektów.

1914–1917

W dniu 22 grudnia 1915 r. Paul von Hindenburg wydał zarządzenie o nauczaniu na terenach okupowanych przez wojska niemieckie w Cesarstwie Rosyjskim ( Ober Ost ), zakazujące nauczania w języku rosyjskim i umieszczające język białoruski na wyłącznej liście czterech języków, które stały się obowiązkowe w danym języku ojczystym systemy szkolne (białoruski, litewski , polski , jidysz ). Uczęszczanie do szkoły nie było jednak obowiązkowe. Paszporty w tym czasie były dwujęzyczne, w języku niemieckim iw jednym z „języków ojczystych”. Również w tym czasie otwarto białoruskie szkoły przygotowawcze, drukarnie, organy prasowe ( patrz też: Homan (1916)).

1917–1920

Po rewolucji lutowej 1917 r . w Rosji język białoruski stał się ważnym czynnikiem działalności politycznej na ziemiach białoruskich ( zob. też: Centralna Rada Organizacji Białoruskich, Wielka Rada Białoruska, I Zjazd Wszechbiałoruski , Biełnackom). W Białoruskiej Republice Ludowej białoruski był jedynym językiem urzędowym (dekret Białoruskiego Sekretariatu Ludowego z 28 kwietnia 1918 r.). Następnie w Białoruskiej SRR białoruski został uznany za jeden z czterech (białoruskiego, polskiego, rosyjskiego i jidysz) języków urzędowych (dekret Centralnego Komitetu Wykonawczego BSRR w lutym 1921 r.).

1920–1930

sowiecka Białoruś

Dekret z 15 lipca 1924 r. potwierdził równorzędny status języków białoruskiego, rosyjskiego, jidysz i polskiego na sowieckiej Białorusi.

W BSRR gramatyka Taraszkiewicza została oficjalnie przyjęta do użytku w szkolnictwie państwowym po jej ponownym opublikowaniu w niezmienionej formie, najpierw w 1922 r. Przez Jazepa Lyosika pod własnym nazwiskiem jako Gramatyka praktyczna. Część I , wydana następnie w 1923 r. przez Białoruskie Wydawnictwo Państwowe pod tytułem Język białoruski. Gramatyka. wyd. I. 1923 , także przez "Ya. Lyosik".

W 1925 roku Lyosik dodał dwa nowe rozdziały, dotyczące ortografii słów złożonych i częściowo modyfikujące ortografię słów asymilowanych. Od tego momentu gramatyka białoruska była popularyzowana i nauczana w systemie oświaty w tej formie. Niejednoznaczny i niewystarczający rozwój kilku elementów gramatyki Taraszkiewicza był postrzegany jako przyczyna pewnych problemów w praktycznym użyciu, co doprowadziło do niezadowolenia z gramatyki.

W latach 1924–25 Lyosik i jego brat Anton Lyosik przygotowali i opublikowali projekt reformy ortograficznej, proponując szereg radykalnych zmian. Wprowadzono w pełni fonetyczną ortografię . Jedną z najbardziej charakterystycznych wprowadzonych zmian była zasada akanye ( białoruski : а́канне ), w której nieakcentowane „o”, wymawiane zarówno w języku rosyjskim, jak i białoruskim jako / a / , jest zapisywane jako „а”.

Białoruska Konferencja Naukowa w sprawie reformy ortografii i alfabetu została zwołana w 1926 r. Po dyskusji nad projektem Konferencja podjęła uchwały dotyczące niektórych problemów. Jednak projekt braci Lyosików nie rozwiązał wszystkich problematycznych kwestii, więc Konferencja nie była w stanie zająć się nimi wszystkimi.

W wyniku konferencji powołano Komisję Ortograficzną do przygotowania projektu właściwej reformy. Został on zapoczątkowany 1 października 1927 r., kierowany przez S. Niekraszewicza, przy czym przyjęto następujące główne wytyczne jego pracy:

• Uznać uchwały Białoruskiej Konferencji Naukowej (1926) za nieobowiązkowy, choć wysoce kompetentny materiał.
• Uprościć gramatykę Taraszkiewicza tam, gdzie była niejednoznaczna lub trudna w użyciu, poprawić ją tam, gdzie była niedostatecznie rozwinięta (np. ortografia zasymilowanych słów), aw przypadku jej braku stworzyć nowe reguły (ortografia nazw własnych i nazw geograficznych).

W trakcie prac w latach 1927–29 Komisja faktycznie przygotowała projekt reformy pisowni. Powstały projekt zawierał zarówno zupełnie nowe zasady, jak i zasady istniejące w niezmienionej i zmienionej formie, przy czym część zmian była dziełem samej Komisji, a część wynikała z uchwał Białoruskiej Konferencji Naukowej (1926), ponownie zatwierdzonych przez Zamawiać.

Warto zauważyć, że użycie Ь (miękki znak) przed kombinacjami „spółgłoska + samogłoska jotowana” („zmiękczone spółgłoski”), które wcześniej potępiano jako wysoce zbędne (np. w materiałach Białoruskiej Konferencji Naukowej (1926)) , zostało odwołane. Nie osiągnięto jednak pełnego rozwiązania bardzo ważnej kwestii ortografii nieakcentowanej Е ( IE ).

Zarówno uchwały Białoruskiej Konferencji Naukowej (1926), jak i projekt Komisji Ortograficznej (1930) wywołały wiele nieporozumień w białoruskim środowisku naukowym. Kilka elementów projektu miało zostać zaskarżonych w „wyższych (politycznych) organach władzy”.

Zachodnia Białoruś

Na Zachodniej Białorusi , pod panowaniem polskim, język białoruski był w niekorzystnej sytuacji. Szkolnictwo w języku białoruskim było utrudniane, a drukowanie w języku białoruskim doświadczało ucisku politycznego.

Prestiż języka białoruskiego na Zachodniej Białorusi w tamtym okresie w dużej mierze zależał od wizerunku BSRR jako „prawdziwego białoruskiego domu”. Obraz ten został jednak mocno zakłócony przez „czystki” „narodowych demokratów” w BSRR (1929–30) i późniejszą reformę gramatyczną (1933).

Gramatyka Taraszkiewicza była pięciokrotnie wznawiana na Zachodniej Białorusi. Jednak wydanie piąte (1929) (przedrukowane dosłownie na Białorusi w 1991 i często przywoływane) było wersją odbiegającą od poprzednio opublikowanej, którą Taraszkiewicz przygotował z pominięciem uchwał Białoruskiej Konferencji Naukowej (1926). ( Тарашкевіч 1991 , Przedmowa)

1930

sowiecka Białoruś

W latach 1929–30 komunistyczne władze sowieckiej Białorusi dokonały serii drastycznych represji przeciwko rzekomej „kontrrewolucji narodowo-demokratycznej” (nieformalnie „nats-dems” ( białoruski : нац-дэмы ) ) . W efekcie całe pokolenia socjalistycznych białoruskich działaczy narodowych w pierwszej ćwierci XX wieku zostały wymazane z życia politycznego, naukowego i społecznego. Oszczędzono tylko najsłynniejsze postaci kultu (np. Jankę Kupałę ).

Jednak podczas tych zmian władzy w nauce białoruskiej szybko utworzyła się nowa grupa władzy, pod wirtualnym kierownictwem dyrektora Instytutu Filozofii Białoruskiej Akademii Nauk, akademika S. Ja. Vol'fson ( С. Я. Вольфсон ). Wydana pod jego redakcją książka Science in Service of Nats-Dems' Counter-Revolution (1931) reprezentowała nowego ducha życia politycznego na sowieckiej Białorusi.

1933 reforma gramatyki białoruskiej

Reforma gramatyki białoruskiej (1933) została wydana dość nieoczekiwanie, rzekomo [Stank 1936], wraz z projektem opublikowanym w centralnej gazecie Białoruskiej Partii Komunistycznej ( Zwiazda ) w dniu 28.06.1933 i dekretem Rady Białoruskiej Komisarze Ludowi (Rada Ministrów) BSRR wydana w dniu 28.08.1933, status ustawy uzyskała w dniu 16.09.1933.

Pojawiły się również spekulacje post factum, że projekt reformy z 1930 r. (przygotowany przez ludzi, którzy nie byli już postrzegani jako politycznie „czyści”), został przekazany „oczyszczeniu” „nats-demom”. konkurencji w Akademii Nauk, co tłumaczyłoby „blokowy” charakter różnic między wersjami z 1930 i 1933 roku. Co ciekawe, Jan Stankiewicz w swojej godnej uwagi krytyce reformy [Stank 1936] nie wspomniał o projekcie z 1930 r., Datując projekt reformy na rok 1932. Reforma zaowocowała oficjalnym użyciem gramatyki, z dalszymi poprawkami, w Białoruskiej SRR i współczesnej Białorusi . Czasami gramatykę tę nazywa się oficjalną gramatyką języka białoruskiego, aby odróżnić ją od gramatyki przedreformacyjnej , znanej jako gramatyka klasyczna lub taraszkiewicza . Znany jest również jako narkamauka , po słowie narkamat , białoruski skrót od Komisariatu Ludowego (ministerstwo). To ostatnie określenie ma obraźliwe konotacje.

Oficjalnie ogłoszonymi przyczynami reformy były:

• Gramatyka sprzed 1933 r. utrzymywała sztuczne bariery między językami rosyjskim i białoruskim.
• Reforma miała zniwelować wpływy polonizacji wypaczające język białoruski.
• Reforma miała usunąć archaizmy , neologizmy i wulgaryzmy wprowadzone rzekomo przez „narodowych demokratów”.
• Reforma miała na celu uproszczenie gramatyki języka białoruskiego.

Reformie towarzyszyła żarliwa kampania prasowa skierowana przeciwko „nats-demom, którzy jeszcze się nie poddali”.

Dekret został nazwany O zmianie i uproszczeniu pisowni białoruskiej ( «Аб зменах і спрашчэнні беларускага правапісу» ), ale większość zmian została wprowadzona do gramatyki. Jan Stankiewicz w swojej krytyce reformy mówił o 25 zmianach, z których jedna ma charakter ściśle ortograficzny, a 24 dotyczą zarówno ortografii, jak i gramatyki. [Stank 1936]

Wiele zmian w samej ortografii („silniejsza zasada AH-ing”, „brak zbędnych miękkich znaków”, „jednolity nye i byez ”) było w rzeczywistości po prostu implementacją wcześniejszych propozycji zgłoszonych przez ludzi, którzy później ucierpieli politycznie tłumienie (np. Yazep Lyosik, Lastowski, Nyekrashevich, projekt 1930). [Padłużny 2004]

Wzmocniono zasadę morfologiczną w ortografii, co również zaproponowano w latach dwudziestych XX wieku.

„Usuwanie wpływów polonizacji” skutecznie reprezentowali:

• Ograniczenie użycia „spółgłoski + samogłoski niezjotyfikowanej” w zasymilowanych latynizmach na rzecz „spółgłoski + samogłoski ziotyfikowanej”, pozostawiając tylko Д, Т, Р wyjątkowo „twarde”.
• Zmiana sposobu przedstawiania dźwięku „L” w latynizmach na inny wariant brzmienia białoruskiego Л (spośród 4 istniejących wariantów), oddany z kolejnymi samogłoskami niezjotyfikowanymi zamiast zjotyzowanymi.
• Wprowadzenie nowych preferencji używania liter Ф nad Т dla theta i  nad Á dla beta w hellenizmach. [Stank 1936]

„Usunięcie sztucznych barier między językami rosyjskim i białoruskim” (właściwie często cytowana „ rusyfikacja języka białoruskiego ”, być może termin ukuty przez Jana Stankiewicza) przesunęło, zdaniem Stankiewicza, normatywną Białoruska morfologia i składnia są bliższe rosyjskim odpowiednikom, często usuwając z użycia rodzime cechy języka białoruskiego. [Stank 1936]

Stankiewicz zauważył również, że niektóre elementy reformy przeniosły gramatykę białoruską do gramatyk innych języków słowiańskich, co raczej nie byłoby jej celem. [Stank 1936]

Zachodnia Białoruś

Na Zachodniej Białorusi pojawiły się głosy przeciw reformie, głównie ze strony niekomunistycznego/niesocjalistycznego skrzydła białoruskiej sceny narodowej. Jan Stankiewicz został powołany do Białoruskiego Towarzystwa Naukowego, Białoruskiego Komitetu Narodowego i Towarzystwa Przyjaciół Językoznawstwa Białoruskiego na Uniwersytecie Wileńskim. Jednak niektóre grupy i postacie polityczne i naukowe nadal używały ortografii i gramatyki sprzed reformy, mnożąc w ten sposób i różniąc się wersjami.

Jednak zreformowana gramatyka i ortografia były również używane, na przykład podczas procesu Siarhieja Prytyckiego w 1936 r.

Druga wojna światowa

Podczas okupacji Białorusi przez nazistowskie Niemcy (1941–1944) białoruscy kolaboranci wpływali na gazety i szkoły, aby używały języka białoruskiego. W tym wariancie nie wykorzystano żadnych zmian w słownictwie, ortografii i gramatyce wprowadzonych po 1933 roku. Wydano wiele publikacji w białoruskim alfabecie łacińskim . Ogólnie rzecz biorąc, w publikacjach sowieckiego ruchu partyzanckiego na Białorusi stosowano gramatykę normatywną z 1934 r.

Po drugiej wojnie światowej

Po drugiej wojnie światowej na rozwój języka białoruskiego wpłynęło kilka głównych czynników. Najważniejsza była realizacja polityki „ zbliżenia i zjednoczenia narodu radzieckiego ”, w wyniku której do lat 80. język rosyjski skutecznie i oficjalnie przejął rolę głównego środka komunikacji, a białoruski został zepchnięty na drugi plan. Powojenny wzrost liczby publikacji w języku białoruskim w BSRR drastycznie nie nadążał za publikacjami w języku rosyjskim. Używanie białoruskiego jako głównego języka nauczania było stopniowo ograniczane do szkół wiejskich i wydziałów humanitarnych. BSRR odpowiednik ustawy ZSRR „O zacieśnianiu więzi szkoły z życiem realnym oraz o dalszym rozwoju szkolnictwa ludowego w ZSRR” (1958), uchwalonej w 1959 r. wraz z wprowadzeniem obowiązkowej 8-letniej nauki szkolnej, istnieje możliwość wyboru przez rodziców uczniów nieobowiązkowej nauki „drugiego języka wykładowego”, jakim byłby białoruski w rosyjskojęzycznej szkole i odwrotnie. Jednak np. w roku szkolnym 1955/56 było 95% szkół z rosyjskim jako podstawowym językiem nauczania, a 5% z białoruskim jako podstawowym językiem nauczania.

To było źródłem niepokoju dla narodowo myślących i wywołało np. serię publikacji Barysa Sachanki z lat 1957-61 oraz tekst pt. „List do przyjaciela Rosjanina” Alaksieja Kawki (1979). Lider partii komunistycznej BSRR Cyryl Mazurow podjął w drugiej połowie lat 50. nieśmiałe działania na rzecz wzmocnienia roli języka białoruskiego.

Po rozpoczęciu pierestrojki i złagodzeniu kontroli politycznej pod koniec lat 80. w BSRR rozpoczęto nową kampanię na rzecz języka białoruskiego, wyrażoną w „Liście z 58” i innych publikacjach, która uzyskała pewien poziom poparcia społecznego i w wyniku której Rada Najwyższa BSRR ratyfikowała „Ustawę o językach” („ Закон аб мовах ”; 26 stycznia 1990 r.) nakazującą wzmocnienie roli języka białoruskiego w strukturach państwowych i obywatelskich.

Reforma gramatyki z 1959 r

W latach 1935-1941 toczyła się dyskusja nad problemami ortografii białoruskiej i nad dalszym rozwojem języka. Trwało to w latach 1949–1957, chociaż uznano, że istnieje potrzeba zmiany niektórych nieuzasadnionych zmian w reformie z 1933 r. Komisja Ortograficzna pod przewodnictwem Jakuba Kołasa podjęła projekt około 1951 r., ale został on zatwierdzony dopiero w 1957 r., a reguły normatywne opublikowano w 1959 r. Od tego czasu reguły te zostały przyjęte jako normatywne dla języka białoruskiego, otrzymując niewielkie praktyczne zmiany w wydaniu z 1985 r.

Projekt mający na celu poprawienie części zasad z 1959 roku był prowadzony w latach 2006-2007.

Po 1991 roku

Proces rządowego wspierania „białorusyzacji” rozpoczął się jeszcze przed rozpadem Związku Radzieckiego, kiedy to Rada Najwyższa BSRR uchwaliła w 1990 roku ustawę językową, która miała na celu stopniowy wzrost prestiżu i powszechnego używania języka białoruskiego na całym świecie. następne 10 lat, po czym w tym samym roku utworzono Narodowy Program Językowy wspierający to przedsięwzięcie. Po uzyskaniu przez Białoruś niepodległości w 1991 roku poparcie dla sprawy języka białoruskiego zyskało prestiż i zainteresowanie społeczne, a poradziecki rząd białoruski kontynuował tworzenie polityki aktywnego promowania używania języka białoruskiego, zwłaszcza w edukacji. W konstytucji z 1994 r. uznano język białoruski za jedyny język urzędowy, chociaż rosyjski otrzymał status „języka komunikacji międzyetnicznej”. Jednak wdrożenie „Ustawy o językach” z lat 1992–94 odbyło się w taki sposób, że wywołało protesty społeczne i zostało nazwane „białorustracją osuwiska” i „niedemokratyczną” przez sprzeciwiających się jej w latach 1992–94 [ .

W kontrowersyjnym referendum przeprowadzonym 14 maja 1995 r. język białoruski utracił swój wyłączny status jedynego języka państwowego . Wsparcie państwa dla języka i kultury białoruskiej w ogóle zmalało od tego czasu, a rosyjski dominuje w życiu codziennym na dzisiejszej Białorusi. W artykule z 2006 roku Roy Miedwiediew porównał pozycję języka białoruskiego na Białorusi z sytuacją języka irlandzkiego w Republice Irlandii. Adam Maldzis uważa, że ​​jednym z typologicznych podobieństw jest dwujęzyczność oficjalna zarówno na Białorusi, jak iw Irlandii oraz niski realny status języka ojczystego.

Reforma pisowni oficjalnego języka białoruskiego, upodabniająca pisownię niektórych słów do systemu Taraszkiewicza, została podjęta 23 lipca 2008 r. I weszła w życie 1 września 2010 r.

Dyskryminacja osób mówiących po białorusku

Pod rządami obecnego prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki członkowie białoruskojęzycznej mniejszości na Białorusi skarżyli się na dyskryminację języka białoruskiego na Białorusi.

Mimo formalnie równego statusu języka rosyjskiego i białoruskiego, rosyjski jest przede wszystkim używany przez władze białoruskie, a przypadki dyskryminacji języka białoruskiego nie należą do rzadkości, mimo że dyskryminacja ta nie jest zinstytucjonalizowana. Władze okazjonalnie idą na niewielkie ustępstwa wobec żądań rozszerzenia używania języka białoruskiego.

Organizacje promujące język białoruski, takie jak Towarzystwo Języka Białoruskiego Frantsishak Skaryna, były zgłaszane jako obiekt ataków rosyjskich grup neonazistowskich z Białorusi w latach 90. i 2000.

Towarzystwo Języka Białoruskiego im. Franciszka Skaryny poinformowało o następujących kategoriach naruszeń praw osób mówiących po białorusku na Białorusi:

• Prawo do otrzymywania usług publicznych i prywatnych w języku białoruskim;
• Prawo dostępu do aktów prawnych w języku białoruskim;
• Prawo do nauki w języku białoruskim;
• Prawo do równej obecności języka białoruskiego w mediach;
• Prawo do otrzymywania pełnych ustnych i pisemnych informacji w języku białoruskim o produktach i usługach proponowanych przez firmy handlowe.

Osoby mówiące po białorusku napotykają liczne przeszkody, próbując zorganizować naukę języka białoruskiego dla swoich dzieci. Od 2016 roku w kraju nie ma uniwersytetów z językiem białoruskim.

W swoim raporcie dotyczącym praw człowieka na Białorusi z 2016 r. Departament Stanu USA stwierdził również, że doszło do „dyskryminacji… tych, którzy starali się używać języka białoruskiego”. „Ponieważ rząd postrzegał wielu zwolenników języka białoruskiego jako przeciwników politycznych, władze nadal nękały i zastraszały grupy akademickie i kulturowe, które dążyły do ​​​​promowania białoruskiego i rutynowo odrzucały propozycje szerszego używania języka”.

2010s

W 2010 roku sytuacja języka białoruskiego zaczęła się nieco zmieniać dzięki staraniom instytucji rzecznictwa językowego, poszczególnych przedstawicieli takich organizacji edukacyjnych, kulturalnych, naukowych i językowych jak Towarzystwo Języka Białoruskiego Franciszka Skaryny, Białoruska Akademia Nauk , Białoruskiego Związku Pisarzy, a w odpowiedzi na starania probiałoruskich osobistości życia publicznego z dziedziny mediów i komunikacji, muzyków, filozofów, przedsiębiorców i dobrodziejów.

Mimo utraty przez język swojej wyłącznej pozycji w następstwie białoruskiego referendum w 1995 roku , pojawiły się nowe oznaki rozprzestrzeniania się białoruskiego w społeczeństwie białoruskim — kampanie reklamowe wspierające sprawę (zewnętrzne billboardy promujące i zapoznające ludzi z językiem białoruskim, kampanie brandingowe dla wiodących operatorów telekomunikacyjnych, takich jak Velcom itp.), wprowadzanie uproszczonej wersji białoruskiego alfabetu łacińskiego na mapie metra do komunikatów sieci transportowej, dedykowane festiwale reklamowe, takie jak AD!NAK, podtrzymujące komunikację marketingową w języku białoruskim, nieformalne kursy językowe (takie jak Mova Nanova , Mova ci kava, Movavedy), które powstały w Mińsku i na całej Białorusi, wzbudzając dalsze zainteresowanie ludzi, zwłaszcza młodzieży, rozwijaniem dobrych białoruskich umiejętności komunikacyjnych w życiu codziennym .

Prezydent Łukaszenka w orędziu o stanie narodu z 2014 roku podkreślił, że utrata znajomości języka białoruskiego będzie utratą części historii kraju.

Taraškievica lub Klasyčny pravapis (ortografia klasyczna)

Główny artykuł: Taraszkiewicza

Istnieje alternatywna norma literacka języka białoruskiego o nazwie Taraszkiewicza ( Taraszkiewicza ). Jego promotorzy i użytkownicy najczęściej nazywają go Klasyčny pravapis ( ortografia klasyczna ). Generalnie Taraškievica preferuje wymowy inspirowane językiem polskim (плян, філязофія), podczas gdy zwykły białoruski podąża za wymowami inspirowanymi językiem rosyjskim (план, філасофія). Taraškievica ma również bardziej fonetyczny system pisowni, w szczególności używając oddzielnej litery dla dźwięku [ɡ], który jest raczej alofonem [ɣ] niż fonemem.

Reprezentacja komputerowa

Białoruski jest reprezentowany przez kod ISO 639 be lub bel , a dokładniej przez znaczniki językowe IETF be-1959acad (tak zwany „ akademicki ” [„rządowy”] wariant białoruskiego skodyfikowany w 1959 r.) ortografia).

Zobacz też

• Języki Białorusi
• Białoruska reforma ortografii z 1933 r
• Język staroruski
• języki wschodniosłowiańskie
• Ruś Kijowska
• Ruś
• Narkamauka
• rusyfikacja Białorusi
• Trasianka , mieszanka języków rosyjskiego i białoruskiego, którymi posługuje się wielu mieszkańców Białorusi

Notatki

•   Карский Е. Ф. (1897). „Что такое древнее западнорусское наречие?”. „Труды Девятого археологического съезда в Вильне, 1893”. / под ред. графини Уваровой и С. С. Слуцкого, т. II . M. s. 62–70. W wydaniu:   Карский Е. Ф. (2006). Белорусы: 3 т. T. 1. / Уступны артыкул М. Г. Булахава, прадмова да першага тома і каментарыі В. M. Курцовай, А. У. Унучака, І. У. Чаквіна . Мн.: БелЭн. s. 495–504. ISBN 985-11-0360-8 . (T.1), ISBN 985-11-0359-4
•   Kalita И. В. (2010). Современная Беларусь: языки и национальная идентичность. Uście nad Łabą . s. 112–190. ISBN 978-80-7414-324-3 .
• [Lyosik 1917]   [Язэп Лёсік] (1994). „Граматыка і родная мова: [Вольная Беларусь №17, 30.08.1917]”. Язэп Лёсік. Творы: Апавяданні. Казкі. Artykuły. (Уклад., прадм. і камент. А. Жынкіна . (Спадчына). Мн.: Маст. літ. ISBN 5-340-01250-6 .
• [Stank 1939]   Ян Станкевіч (2002). „Гісторыя беларускага языка [1939]”. Ян Станкевіч. Збор твораў у двух тамах. T. 1 . Мн.: Энцыклапедыкс. ISBN 985-6599-46-6 .
• [Żur 1978] A. И. Журавский (1978). „Деловая письменность в системе старобелорусского литературного языка”. Восточнославянское и общее языкознание . M. s. 185–191.
• [Halyen 1988]   Галенчанка Г. Я. (1988). „Кнігадрукаванне ў Польшчы”. Францыск Скарына і яго час. Энцыклапед. даведник . Мн.: БелЭн. ISBN 5-85700-003-3 .
• [AniZhur 1988]   Анічэнка У. В., Жураўскі А. І. (1988). "Беларуская лексіка ў выданнях Ф. Скарыны". Францыск Скарына і яго час. Энцыклапед. даведник . Мн.: БелЭн. ISBN 5-85700-003-3 .
• Жураўскі А. І. (1993). „Беларуская мова”. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. T. 1 . Мн.: БелЭн.
•   Яскевіч А. А. (2001). Старабеларускія граматыкі: да праблемы агульнафілалагічнай цэласнасці (2-е выд. red.). Мн.: Беларуская навука. ISBN 985-08-0451-3 .
•   Браніслаў Тарашкевіч (1991). Выбранае: Крытыка, публіцыстыка, пераклады / Укладанне, уступ, камент. А. Ліса . (Спадчына). Мн.: Маст. літ. ISBN 5-340-00498-8 .
• Арсень Ліс (1966). Браніслаў Тарашкевіч . Мн.: Навука і Тэхніка.
• Тарашкевіч, Б. (1991). Беларуская граматыка для школ. [факсімільн.] Выданьне пятае пераробленае і пашыранае . Мн.: «Народная асвета».
•   Ян Станкевіч (2002). „Правапіс і граматыка [1918]”. Ян Станкевіч. Збор твораў у двух тамах. T. 1 . Мн.: Энцыклапедыкс. ISBN 985-6599-46-6 .
•   Ян Станкевіч (2002). Беларуская Акадэмічная Конфэрэнцыя 14.–21.XI.1926 і яе працы дзеля рэформы беларускае абэцэды © правапісу (агульны агляд) [1927]”. Ян Станкевіч. Збор твораў у двух тамах. T. 1 . Мн.: Энцыклапедыкс. ISBN 985-6599-46-6 .
• Ігар Бараноўскі (2004). "Помнік сьвятару-беларусу (120-ыя ўгодкі з дня нараджэньня а. Баляслава Пачопкі)". Царква. Грэка-каталіцкая газета . Tom. 4, nie. 43. Брэст: ПП В.Ю.А.

Dalsza lektura

•   Kalita IV Современная Беларусь: языки и национальная идентичность . Uście nad Łabą, ISBN 978-80-7414-324-3 , 2010, 300 ss 112–190.
•   Mayo P. (1993). „białoruski”. W Comrie B. & Corbett G. (red.) Języki słowiańskie . Londyn i Nowy Jork: Routledge. P. 887–946. ISBN 978-0-415-04755-5
•   McMillin A. (1980). „białoruski”. W Schenker A. i Stankiewicz E. (red.) Słowiańskie języki literackie, powstawanie i rozwój . New Haven: Yale Concilium on International and Area Studies. P. 105–117. ISBN 978-0-936586-00-7
•   Wexler P. (1977). Fonologia historyczna języka białoruskiego . Heidelberg: C. Zima. ISBN 978-3-533-02575-7
• Paszkiewicz V. (1974). Białoruski fundamentalny — Беларуская мова. Książki 1,2 . Toronto.
• Ptak, Sonya i Litwin, Natallia (2021). „białoruski”. Ilustracje IPA. Dziennik Międzynarodowego Stowarzyszenia Fonetycznego . 51 (3): 450–467. doi : 10.1017/S0025100319000288 {{ cite journal }} : CS1 maint: wiele nazwisk: lista autorów ( link ) , z dodatkowymi nagraniami dźwiękowymi.

Linki zewnętrzne

• Języki słowiańskie w Curlie
• Białoruska lista podstawowych słów słownictwa Swadesh (z dodatku do listy Swadesh w Wikisłowniku )
• Słowniki angielsko-białoruskie w języku Lacinka
• Metryka GDL
• Statuty GDL
• (po białorusku) Język białoruski
• Podstawy współczesnego białoruskiego
• Słownik białorusko-angielski ze słownika internetowego Webster's - The Rosetta Edition
• Słownik angielsko-białoruski
• Angielsko-białoruski słownik online
• Skład ludności Białorusi
• Czy języki białoruski i rosyjski są bardzo podobne?

Przykłady mediów białoruskojęzycznych

Poniżej przedstawiono przykłady niezależnych białoruskich prasowych i telewizyjnych mediów informacyjnych dla uczniów zainteresowanych nauką języka białoruskiego poprzez czytanie aktualnych artykułów prasowych i oglądanie telewizyjnych programów informacyjnych w języku białoruskim w celu ćwiczenia czytania i rozumienia ze słuchu. (Poniższe dwa przykłady to niezależne białoruskie organizacje informacyjne, które mają siedzibę w Polsce; obecnie od 2021 r. organizacje informacyjne z siedzibą na Białorusi są ściśle kontrolowane przez państwo i mają ograniczoną niezależność dziennikarską).

• Charter 97 — Niezależne drukowane (internetowe) źródło wiadomości z siedzibą w Warszawie , z tłumaczeniami wszystkich artykułów w trzech egzemplarzach — na język białoruski, rosyjski i angielski — szczególnie przydatne dla rodzimych użytkowników języka angielskiego uczących się języka białoruskiego oraz do porównywania i kontrastowania białoruskiego i rosyjskiego
• Belsat News YouTube — źródło wiadomości niezależnej telewizji (również online) nadające w języku białoruskim