Księga Izajasza

Ten artykuł dotyczy Księgi Izajasza. Dla żydowskiego proroka zobacz Izajasza .

Księga Izajasza ( hebr . ספר ישעיהו , [ˈsɛ.fɛr jə.ʃaʕ.ˈjaː.hu] ) jest pierwszym z ostatnich proroków w Biblii hebrajskiej i pierwszym z głównych proroków w chrześcijańskim Starym Testamencie . Na podstawie nagłówka identyfikuje się go jako słowa proroka Izajasza ben Amosa z VIII wieku pne, ale istnieją obszerne dowody na to, że większość z nich została skomponowana podczas niewoli babilońskiej i później. Johann Christoph Döderlein zasugerował w 1775 r., Że księga zawiera dzieła dwóch proroków oddalonych od siebie o ponad wiek, a Bernhard Duhm zapoczątkował pogląd, który był konsensusem przez większość XX wieku, że księga zawiera trzy oddzielne zbiory wyroczni: Proto-Izajasz ( rozdziały 1 – 39 ), zawierający słowa proroka Izajasza z VIII wieku p.n.e.; Deutero-Izajasz ( rozdziały 40 - 55 ), dzieło anonimowego autora z VI wieku pne, piszącego podczas wygnania; oraz Trito-Izajasz ( rozdziały 56 – 66 ), skomponowane po powrocie z wygnania. Izajasz 1-33 obiecuje sąd i odnowę dla Judy, Jerozolimy i narodów, a rozdziały 34-66 zakładają, że sąd został ogłoszony i wkrótce nastąpi odbudowa. Chociaż obecnie praktycznie żaden uczony nie przypisuje całej książki ani nawet jej większości jednej osobie, w nowszych badaniach skupiono się na zasadniczej jedności książki.

Książkę można czytać jako rozszerzoną medytację nad losem Jerozolimy w okresie wygnania i po nim. Deutero-Izajańska część księgi opisuje, w jaki sposób Bóg uczyni Jerozolimę centrum swoich ogólnoświatowych rządów przez królewskiego zbawiciela (mesjasza ) , który zniszczy ciemiężcę ( Babilon ); tym mesjaszem jest perski król Cyrus Wielki , który jest jedynie agentem, który wprowadza królestwo Jahwe. Izajasz wypowiada się przeciwko skorumpowanym przywódcom i opowiada się za pokrzywdzonymi, zakorzeniając sprawiedliwość w świętości Boga, a nie w przymierzu Izraela.

Izajasz był jednym z najpopularniejszych dzieł wśród Żydów w okresie Drugiej Świątyni (ok. 515 p.n.e. – 70 n.e.). W kręgach chrześcijańskich cieszyła się tak dużym szacunkiem, że została nazwana „Piątą Ewangelią”, a jej wpływ rozciąga się poza chrześcijaństwo na literaturę angielską i ogólnie na kulturę zachodnią, od libretta Mesjasza Haendla po mnóstwo takich codziennych zwrotów jako „ miecze na lemiesze ” i „ głos na pustyni ”.

Struktura

Zwój Izajasza , najstarszy zachowany rękopis Izajasza: znaleziony wśród zwojów znad Morza Martwego i datowany na okres od około 150 do 100 pne, zawiera prawie całą Księgę Izajasza i jest zasadniczo identyczny ze współczesnym tekstem masoreckim .

Ogólny konsensus naukowy przez większą część XX wieku obejmował trzy oddzielne zbiory wyroczni w Księdze Izajasza. Typowy zarys oparty na takim zrozumieniu książki widzi jej podstawową strukturę pod względem identyfikacji postaci historycznych, które mogły być ich autorami:

• 1-39 : Proto- Izajasz , zawierający słowa oryginalnego Izajasza ;
• 40 – 55 : Deutero-Izajasz, dzieło anonimowego autora z Wygnania;
• 56 - 66 : Trito-Izajasz, antologia około dwunastu fragmentów.

Chociaż jedna część ogólnego konsensusu nadal się utrzymuje, to postrzeganie Izajasza jako składającego się z trzech dość odrębnych części zostało poddane radykalnemu wyzwaniu w ostatniej ćwierci XX wieku. Nowsze podejście patrzy na książkę pod kątem jej cech literackich i formalnych, a nie autorów, i widzi w niej dwuczęściową strukturę podzieloną na rozdziały 33 i 34:

• 1-33 : Ostrzeżenia przed sądem i obietnice późniejszej odbudowy dla Jerozolimy, Judy i narodów ;
• 34 – 66 : Sąd już się odbył i zbliża się odbudowa.

Streszczenie

Michał Anioł (ok. 1508–12), Izajasz , Watykan : sufit Kaplicy Sykstyńskiej

Fragment wejścia do 30 Rockefeller Plaza przedstawiający werset z Izajasza 33: 6 Rockefeller Center , Nowy Jork

Postrzeganie Izajasza jako dwuczęściowej księgi (rozdziały 1–33 i 34–66) z nadrzędnym tematem prowadzi do podsumowania jej treści w następujący sposób:

• Księga rozpoczyna się od przedstawienia tematów sądu i późniejszego przywrócenia dla sprawiedliwych. Bóg ma plan, który zostanie zrealizowany w „ Dniu Jahwe ”, kiedy Jerozolima stanie się centrum Jego światowego panowania. W tym dniu wszystkie narody świata przyjdą do Syjonu (Jerozolimy) po naukę, ale najpierw miasto musi zostać ukarane i oczyszczone ze zła. Izrael jest zaproszony do przyłączenia się do tego planu. Rozdziały 5–12 wyjaśniają znaczenie sądu asyryjskiego nad Izraelem: sprawiedliwe rządy króla Dawida nastąpią po obaleniu aroganckiego monarchy asyryjskiego. Rozdziały 13–27 zapowiadają przygotowania narodów do światowego panowania Jahwe; po ukaraniu Jerozolimy i zniszczeniu jej ciemiężcy pojawi się królewski zbawiciel ( mesjasz ) .
• Uciskacz (obecnie identyfikowany jako Babilon, a nie Asyria) wkrótce upadnie. Rozdziały 34–35 opisują, w jaki sposób Jahwe przywróci odkupionych wygnańców do Jerozolimy. Rozdziały 36–39 opowiadają o wierności króla Ezechiasza wobec Jahwe podczas oblężenia asyryjskiego jako modelu dla odrodzonej społeczności. Rozdziały 40–54 stwierdzają, że odbudowa Syjonu ma miejsce, ponieważ Jahwe, stwórca wszechświata, wyznaczył perskiego króla Cyrusa Wielkiego jako obiecanego mesjasza i budowniczego świątyń. Rozdziały 55–66 są wezwaniem dla Izraela, aby dotrzymał przymierza. Wieczna obietnica Boga dana Dawidowi jest teraz dana całemu ludowi Izraela/Judy. Księga kończy się nakazem sprawiedliwości, gdy nadejdą ostatnie etapy Bożego planu, w tym pielgrzymka narodów do Syjonu i urzeczywistnienie królowania Jahwe.

Starsze rozumienie tej książki jako trzech dość oddzielnych sekcji, które można przypisać możliwym do zidentyfikowania autorom, prowadzi do bardziej zatomizowanego obrazu jej zawartości, jak w tym przykładzie:

• Proto-Izajasz / Pierwszy Izajasz (rozdziały 1–39):
  • 1–12: Wyrocznie przeciwko Judzie, głównie z wczesnych lat Izajasza;
  • 13–23: Wyrocznie przeciwko obcym narodom z jego średnich lat;
  • 24–27: „Apokalipsa Izajasza”, dodana znacznie później;
  • 28–33: Wyrocznie z późniejszej służby Izajasza
  • 34–35: Wizja Syjonu, być może późniejszy dodatek;
  • 36–39: Historie z życia Izajasza, niektóre z Księgi Królewskiej
• Deutero-Izajasz / Drugi Izajasz (rozdziały 40–54), z dwoma głównymi podziałami, 40–48 i 49–54, z których pierwszy kładzie nacisk na Izrael, drugi na Syjon i Jerozolimę:
  • Wprowadzenie i zakończenie podkreślające moc słowa Bożego nad wszystkim;
  • Drugie wprowadzenie i zakończenie w nich, w których herold ogłasza zbawienie Jerozolimie;
  • Fragmenty hymnów dzielące różne sekcje;
  • Rola obcych narodów, upadek Babilonu i powstanie Cyrusa jako wybrańca Bożego;
  • Cztery „ pieśni służebne ” personalizujące przesłanie proroka;
  • Kilka dłuższych wierszy na tematy takie jak moc Boża i zaproszenia skierowane do Izraela, aby Mu zaufał;
• Trito-Izajasz / Trzeci Izajasz (rozdziały 55–66):
  • Zbiór wyroczni nieznanych proroków w latach bezpośrednio po powrocie z Babilonu.

Kompozycja

Zwój Księgi Izajasza

Autorstwo

Chociaż powszechnie przyjmuje się, że księga Izajasza jest zakorzeniona w historycznym proroku imieniem Izajasz , który żył w Królestwie Judy w VIII wieku pne, powszechnie przyjmuje się również, że prorok ten nie napisał całej księgi Izajasza.

• Sytuacja historyczna: rozdziały 40–55 zakładają, że Jerozolima została już zniszczona (nie są one sformułowane jako proroctwo), a wygnanie babilońskie już trwa - mówią z teraźniejszości, w której wygnanie ma się zakończyć. Rozdziały 56–66 zakładają jeszcze późniejszą sytuację, w której lud już powrócił do Jerozolimy, a odbudowa Świątyni już trwa.
• Anonimowość: Imię Izajasza nagle przestaje być używane po rozdziale 39.
• Styl: Po rozdziale 40 nastąpiła nagła zmiana stylu i teologii; wiele kluczowych słów i zwrotów znalezionych w jednej sekcji nie występuje w drugiej.

Historia kompozycji Izajasza odzwierciedla zasadniczą różnicę w sposobie, w jaki postrzegano autorstwo w starożytnym Izraelu i we współczesnych społeczeństwach; starożytni nie uważali za niewłaściwe uzupełnianie istniejącego dzieła przy zachowaniu anonimowości. Chociaż autorzy są anonimowi, jest prawdopodobne, że wszyscy z nich byli kapłanami, a zatem książka może odzwierciedlać kapłanów , w przeciwieństwie do coraz bardziej udanego ruchu reformatorskiego Deuteronomists .

Kontekst historyczny

Historyczny Izajasz ben Amoz żył w Królestwie Judy za panowania czterech królów od połowy do końca VIII wieku pne. W tym okresie Asyria rozszerzała się na zachód od swoich początków we współczesnym północnym Iraku w kierunku Morza Śródziemnego, niszcząc najpierw Aram (współczesną Syrię) w latach 734–732 pne, następnie Królestwo Izraela w latach 722–721 i ostatecznie podporządkowując Judę w 701 Proto-Izajasz jest podzielony na fragmenty wersetów i prozy, a obecnie popularna teoria głosi, że fragmenty wersetów reprezentują proroctwa oryginalnego Izajasza z VIII wieku, podczas gdy fragmenty prozy są „kazaniami” na temat jego tekstów napisanych na dworze Jozjasza sto lat później, pod koniec VII wieku.

Zdobycie Jerozolimy przez Babilon i wygnanie jego elity w 586 roku p.n.e. zapoczątkowało kolejny etap powstawania księgi. Deutero-Izajasz zwraca się do Żydów na wygnaniu, dając im nadzieję na powrót. Był to okres błyskawicznego rozkwitu Persji pod panowaniem króla Cyrusa Wielkiego – w 559 roku p.n.e. zastąpił swojego ojca jako władca małego królestwa wasalnego we współczesnym wschodnim Iranie, do 540 roku rządził imperium rozciągającym się od Morza Śródziemnego po Azję Środkową, aw 539 podbił Babilon. Przepowiednie Deutero-Izajasza dotyczące rychłego upadku Babilonu i gloryfikacji Cyrusa jako wybawiciela Izraela datują jego proroctwa na lata 550–539 pne i prawdopodobnie pod koniec tego okresu.

Persowie zakończyli żydowskie wygnanie i do 515 roku p.n.e. wygnańcy, a przynajmniej część z nich, wrócili do Jerozolimy i odbudowali Świątynię. Powrót nie obył się jednak bez problemów: osoby powracające znalazły się w konflikcie z tymi, którzy pozostali w kraju i którzy teraz byli właścicielami ziemi, dochodziło do dalszych konfliktów o formę rządu, który powinien zostać ustanowiony. To tło tworzy kontekst Trito-Izajasza.

Motywy

Księga Izajasza 2:4 jest traktowana przez ONZ jako nieoficjalna deklaracja misji . (Isaiah Wall w Ralph Bunche Park , nowojorskim parku w pobliżu siedziby ONZ ).

Przegląd

Izajasz koncentruje się na głównej roli Jerozolimy w Bożym planie dla świata, widząc stulecia historii tak, jakby wszystkie były jedną wizją proroka Izajasza z VIII wieku. Proto-Izajasz mówi o porzuceniu Izraela przez Boga i o tym, co nastąpi: Izrael zostanie zniszczony przez obcych wrogów, ale po ukaraniu i oczyszczeniu ludu, kraju i Jerozolimy, święta resztka będzie żyła na miejscu Boga na Syjonie, rządzona przez Boga wybrany król ( mesjasz ), pod obecnością i opieką Boga; Deutero-Izajasz ma za swój temat wyzwolenie Izraela z niewoli babilońskiej w innym Exodusie , który Bóg Izraela zorganizuje używając Cyrusa, perskiego zdobywcy, jako swojego agenta; Trito-Izajasz dotyczy Jerozolimy, świątyni, szabatu i zbawienia Izraela. (Dokładniej dotyczy to pytań aktualnych wśród Żydów mieszkających w Jerozolimie i Palestynie w okresie po wygnaniu, o to, kto jest Żydem miłującym Boga, a kto nie). Walter Brueggemann opisał tę nadrzędną narrację jako „ciągłą medytację nad losem Jerozolimy”.

Świętość, sprawiedliwość i Boży plan

Boży plan dla świata opiera się na wyborze przez Niego Jerozolimy jako miejsca, w którym się objawi, oraz linii Dawida jako jego ziemskiego przedstawiciela – temat, który prawdopodobnie powstał w wyniku uwolnienia Jerozolimy od ataku Asyryjczyków w 701 pne. Bóg jest „świętym Izraela”; sprawiedliwość i prawość to cechy, które charakteryzują istotę Boga, a Izrael obraził Boga niesprawiedliwością. Izajasz występuje w obronie biednych i uciśnionych oraz przeciwko skorumpowanym książętom i sędziom, ale w przeciwieństwie do proroków Amosa i Micheasza zakorzenia sprawiedliwość nie w przymierzu Izraela z Bogiem, ale w świętości Boga.

Monoteizm

Izajasz 44:6 zawiera pierwsze jasne stwierdzenie monoteizmu : „Ja jestem pierwszy i ja jestem ostatni, poza mną nie ma Boga”. W Księdze Izajasza 44: 09–20 rozwinęło się to w satyrę na tworzenie i czczenie bożków, kpiąc z głupoty stolarza, który czci bożka, którego sam wyrzeźbił. Podczas gdy Jahwe już wcześniej pokazał swoją wyższość nad innymi bogami, w Drugim Izajaszu staje się on jedynym Bogiem świata. judaizmu po wygnaniu i stał się podstawą chrześcijaństwa i islamu.

Nowy Exodus

Centralnym tematem Drugiego Izajasza jest nowy Exodus – powrót wygnanego ludu Izraela z Babilonu do Jerozolimy. Autor wyobraża sobie rytualny powrót do Syjonu (Judy) prowadzony przez Jahwe. O wadze tego tematu świadczy jego umiejscowienie na początku i na końcu Drugiego Izajasza (40:3-5, 55:12-13). Exodusem Izraela z Egiptu do Kanaanu pod boskim przewodnictwem, ale z nowymi elementami. Te linki obejmują:

• Pierwsi uczestnicy Exodusu odeszli „w wielkim pośpiechu” (Wj 12:11, Pwt 16:3), podczas gdy uczestnicy tego nowego Exodusu „nie wyjdą w wielkim pośpiechu” (Iz 52:12).
• Ziemia między Egiptem a Kanaan z pierwszego Wyjścia była „wielką i straszną pustynią, jałowym pustkowiem” (Pwt 8:15), ale w tym nowym Wyjściu ziemia między Babilonem (Mezopotamią) a Ziemią Obiecaną zostanie przekształcona w raj, w którym góry zostaną obniżone, a doliny podniesione, aby powstała równa droga (Iz 40:4).
• W pierwszym Exodusie woda była dostarczana przez Boga, ale rzadko. W nowym Exodusie Bóg „przemieni pustynię w zbiornik wodny, a suchą ziemię w źródła” (Iz 41,18).

Późniejsza interpretacja i wpływ

Judaizm drugiej świątyni (515 pne - 70 n.e.)

Pokój , 1896 akwaforta Williama Strutta , na podstawie Izajasza 11: 6–7

Izajasz był jednym z najpopularniejszych dzieł okresu między założeniem Drugiej Świątyni ok. 515 p.n.e. i jego zniszczenie przez Rzymian w 70 roku n.e. „Różdżka Izajasza [która] wyrośnie z pnia Jessego” jest wspomniana lub zacytowana w Psalmach Salomona i różnych dziełach apokaliptycznych, w tym w Przypowieściach Henocha , 2 Barucha , 4 Ezdrasza i trzeciej wyroczni Sybilli , wszystkie z których rozumieli, że odnosi się to do mesjasza i wieku mesjańskiego. Izajasz 6, w którym Izajasz opisuje swoją wizję Boga zasiadającego na tronie w Świątyni, wywarł wpływ na wizje Boga w dziełach takich jak „Księga Czuwających” w Księdze Henocha , Księdze Daniela i innych, często łączonych z podobna wizja z Księgi Ezechiela . Bardzo wpływową częścią Izajasza były cztery tzw . kara należna innym i ostatecznie zostaje nagrodzona). Niektóre teksty Drugiej Świątyni , w tym Mądrość Salomona i Księga Daniela, identyfikują Sługę jako grupę – „mądrych”, którzy „doprowadzą wielu do sprawiedliwości” (Daniel 12:3) – ale inne, zwłaszcza Podobieństwa Henocha , rozumieli to w kategoriach mesjańskich.

chrześcijaństwo

Wizja Izajasza jest przedstawiona na tym drzeworycie z 1860 r. autorstwa Juliusa Schnorra von Karolsfelda .

Pierwsi chrześcijanie, opierając się na mesjańskiej interpretacji Enocha, zinterpretowali Izajasza 52:13–53:12, czwartą z pieśni, jako proroctwo o śmierci i wywyższeniu Jezusa, rolę , którą sam Jezus przyjął według Łukasza 4: 17–21. Księga Izajasza wywarła ogromny wpływ na formację chrześcijaństwa, od nabożeństwa do Najświętszej Marii Panny , przez antyżydowską polemikę, średniowieczną ikonografię pasyjną, aż po współczesny chrześcijański feminizm i teologię wyzwolenia . Poważanie, jakim darzono Izajasza, było tak wielkie, że księgę tę często nazywano „piątą Ewangelią”: prorok, który mówił o Chrystusie i Kościele jaśniej niż ktokolwiek inny. Jego wpływ rozciąga się poza Kościół i chrześcijaństwo na literaturę angielską i ogólnie na kulturę zachodnią, od libretta Mesjasza Haendla po mnóstwo codziennych zwrotów, takich jak „miecze w lemiesze” i „głos na pustyni”.

Izajasz podaje 27 z 37 cytatów z proroków w listach Pawła i zajmuje ważne miejsce w Ewangeliach i Dziejach Apostolskich . Izajasza 7:14 , gdzie prorok zapewnia króla Achaza , że ​​Bóg uratuje Judę przed najeźdźcami armii Izraela i Syrii, stanowi podstawę doktryny Mateusza 1:23 o narodzinach z dziewicy , podczas gdy obraz Izajasza 40:3-5 o wygnanym Izraelu, prowadzonym przez Boga i wracającym do domu do Jerozolimy nowo wybudowaną drogą przez pustynię, została podjęta przez wszystkie cztery Ewangelie i zastosowana do Jana Chrzciciela i Jezusa.

Wydaje się, że Izajasz zawsze zajmował ważne miejsce w Biblii hebrajskiej i jest prawdopodobne, że sam Jezus był pod silnym wpływem Izajasza. W ten sposób wiele fragmentów Izajasza, które są znane chrześcijanom, zyskało popularność nie bezpośrednio od Izajasza, ale dzięki wykorzystaniu ich przez Jezusa i autorów wczesnochrześcijańskich – dotyczy to zwłaszcza Księgi Objawienia, której język w dużej mierze zależy od Izajasza i obrazy.

Zobacz też

• Beulah (ziemia)
• „ Sen, który zobaczył Izajasz ”
• „ Mam marzenie ”
• Rorate Coeli

Prace cytowane

•   Bandstra, Barry L. (2008). Czytanie Starego Testamentu: wprowadzenie do Biblii hebrajskiej . Nauka Cengage'a. ISBN 978-0495391050 .
•   Barker, Małgorzata (2003). „Izajasz” . W Dunn, James DG; Rogerson, John William (red.). Komentarz Eerdmana do Biblii . Eerdmanów. ISBN 9780802837110 .
• Becker, Uwe (2020). „Księga Izajasza: historia jej składu” . W Lena-Sofia Tiemeyer, Lena-Sofia (red.). Oxford Handbook Izajasza . Oxford University Press.
•   Blenkinsopp, Józef (2002). Izajasz 40–55: Nowe tłumaczenie ze wstępem i komentarzem . Podwójny dzień. ISBN 0-385-49717-2 .
•   Blenkinsopp, Józef (2003). Izajasz 56–66: Nowe tłumaczenie ze wstępem i komentarzem . Podwójny dzień. ISBN 0-385-50174-9 .
•   Boadt, Lawrence (1984). Czytanie Starego Testamentu: wprowadzenie . prasa Paulistów. ISBN 9780809126316 .
•   Brettler, Marc Zvi (2010). Jak czytać Biblię . Żydowskie Towarzystwo Wydawnicze. ISBN 978-0-8276-0775-0 .
•   Brueggemann, Walter (2003). Wprowadzenie do Starego Testamentu: kanon i wyobraźnia chrześcijańska . Westminsterskiego Johna Knoxa. ISBN 978-0-664-22412-7 .
•   Kate, Robert L. (1990a). „Izajasz”. W Mills, Watson E.; Bullard, Roger Aubrey (red.). Mercer Słownik Biblii . Wydawnictwo Uniwersytetu Mercer. ISBN 9780865543737 .
•   Kate, Robert L. (1990b). „Izajasz, księga”. W Mills, Watson E.; Bullard, Roger Aubrey (red.). Mercer Słownik Biblii . Wydawnictwo Uniwersytetu Mercer. ISBN 9780865543737 .
•   Childs, Brevard S. (2001). Izajasz . Westminster John Knox Press. ISBN 9780664221430 .
•   Clifford, Richard (1992). „Izajasz, Księga: Drugi Izajasz”. W Freedman, David Noel (red.). Słownik biblijny Anchor . Tom. 3. Podwójny dzień. P. 473. ISBN 0385193610 .
•   Cohn-Sherbok, Dan (1996). Biblia hebrajska . Cassella. ISBN 0-304-33702-1 .
• Coogan, Michael D. (2009). Krótkie wprowadzenie do Starego Testamentu . Oxford University Press.
•   Gnuse, Robert Karl (1997). Żadnych innych bogów: wyłaniający się monoteizm w Izraelu . Kontinuum. ISBN 9781850756576 .
•   Goldingay, John (2001). Izajasz . Wydawcy Hendricksona. ISBN 0-85364-734-8 .
•   Goldingay, John (2005). Przesłanie Izajasza 40–55: komentarz literacko-teologiczny . Międzynarodowa Grupa Wydawnicza Continuum. ISBN 9780567030382 .
•   Hannah, Darrell D. (2005). „Izajasz w judaizmie okresu Drugiej Świątyni” . W Moyise, Steve; Menken, Maarten JJ (red.). Izajasz w Nowym Testamencie: Nowy Testament i Pisma Izraela . Kontinuum. ISBN 9780802837110 .
•   Lemche, Niels Peter (2008). Stary Testament między teologią a historią: przegląd krytyczny . Westminster John Knox Press. ISBN 9780664232450 .
•   Petersen, David L. (2002). Literatura prorocza: wprowadzenie . Westminster John Knox Press. ISBN 9780664254537 .
•   Sawyer, John FA (1996). Piąta Ewangelia: Izajasz w historii chrześcijaństwa . Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge. ISBN 9780521565967 .
•   Soggin, J. Alberto (1989). Wprowadzenie do Starego Testamentu: od jego początków do zamknięcia Kanonu Aleksandryjskiego . Westminster John Knox Press. ISBN 0-664-21331-6 .
•   Stromberg, Jake (2011). Wprowadzenie do studium Izajasza . Międzynarodowa Grupa Wydawnicza Continuum. ISBN 9780567363305 .
•   Sweeney, Marvin A. (1996). Izajasz 1–39: ze wstępem do literatury proroczej . Eerdmanów. ISBN 9780802841001 .
•   Sweeney, Marvin A. (1998). „Ostatni prorocy”. W McKenzie, Steven L.; Graham, Matt Patrick (red.). Biblia hebrajska dzisiaj: wprowadzenie do kwestii krytycznych . Westminster John Knox Press. ISBN 9780664256524 .
•   Whybray, RN (2004). Drugi Izajasz . T&T Clarke. ISBN 9780567084248 .

Linki zewnętrzne

Tłumaczenia

• Księga Izajasza – hebrajski, obok angielskiego
• Księga Izajasza (tłumaczenie na język angielski [z komentarzem Rasziego] na Chabad.org )
• Brama biblijna
• Izajasza należący do domeny publicznej w LibriVox