Literatura tajska
 |
| Życie w Tajlandii |
|---|
Literatura tajska to literatura Tajów , napisana prawie wyłącznie w języku tajskim (chociaż można używać innych pism niż tajski). Większość pomysłowych dzieł literackich w języku tajskim przed XIX wiekiem składała się z poezji . Proza była zarezerwowana dla zapisów historycznych, kronik i dokumentów prawnych. W rezultacie formy poetyckie w języku tajskim są zarówno liczne, jak i wysoce rozwinięte. Korpus przednowoczesnych dzieł poetyckich Tajlandii jest duży. Tak więc, chociaż wiele dzieł literackich zaginęło wraz z splądrowaniem Ayutthayi w 1767 r., Tajlandia nadal posiada dużą liczbę epickich wierszy lub długich opowieści poetyckich — niektóre z oryginalnymi historiami, a niektóre z historiami zaczerpniętymi z zagranicznych źródeł. Istnieje zatem ostry kontrast między tajską tradycją literacką a innymi tradycjami literackimi Azji Wschodniej, takimi jak chińska i japońska, gdzie długie poetyckie opowieści są rzadkością, a poematy epickie prawie nie istnieją. Tajska literatura klasyczna wywarła znaczący wpływ zwłaszcza na literaturę sąsiednich krajów kontynentalnej Azji Południowo-Wschodniej Kambodża , Laos i Birma .
Rozwój tajskiej literatury klasycznej
Pochodzenie
Jako osoby posługujące się językiem tai , Syjamczycy mają wspólne literackie pochodzenie z innymi użytkownikami języka tai w regionie Suvarnabhumi (tj. kontynentalna Azja Południowo-Wschodnia). Możliwe, że wczesna literatura Tajów mogła być napisana po chińsku . Jednak jak dotąd żaden historyczny zapis Syjamczyków nie odnosi się do tej wcześniejszej literatury. Tajska tradycja poetycka była pierwotnie oparta na rodzimych formach poetyckich, takich jak rai (ร่าย), khlong (โคลง), kap (กาพย์) i klon (กลอน). Niektóre z tych form poetyckich - zwłaszcza Khlong - były wspólne dla użytkowników języków tai od czasów starożytnych (przed pojawieniem się Syjamu). Wczesnym reprezentatywnym dziełem Khlong jest poemat epicki Thao Hung Thao Cheuang , wspólna epicka opowieść o szlachetnym wojowniku rasy Khom, ludu mówiącego tai w kontynentalnej części Azji Południowo-Wschodniej.
Wpływ Indii na język syjamski
Dzięki wpływom buddyzmu i hinduizmu przez Cejlon otrzymano różne mierniki prozodyczne Chanda . Ponieważ język tajski jest jednosylabowy, klasycznych metrach sanskryckich potrzebna jest ogromna liczba słów zapożyczonych z sanskrytu i pali . Według BJ Terwiela proces ten przebiegał w przyspieszonym tempie za panowania króla Borommy-trailokkanata. (1448-1488), który zreformował syjamski model rządów, przekształcając ustrój syjamski w imperium w ramach feudalnego systemu mandali . Nowy system wymagał nowego imperialnego języka dla rządzących klas szlacheckich. Ten wpływ literacki zmienił kurs języka tajskiego lub syjamskiego - odróżniając go od innych tai językami — zwiększając liczbę słów w sanskrycie i pali, oraz narzucając Tajom wymóg opracowania systemu pisma, który zachowywałby ortografię słów w sanskrycie do celów literackich. W XV wieku język tajski przekształcił się w charakterystyczne medium wraz z rodzącą się tożsamością literacką nowego narodu. Pozwoliło to syjamskim poetom komponować w różnych stylach poetyckich i nastrojach — od zabawnych i humorystycznych rymowanych wierszy, przez romantyczne i eleganckie khlong , po wypolerowane i władcze chan . prozodie, które zostały zmodyfikowane z klasycznych metrów sanskryckich. Tajscy poeci eksperymentowali z tymi różnymi formami prozodii, tworząc innowacyjne „hybrydowe” wiersze, takie jak Lilit ( tajski : ลิลิต - przeplot wersetów khlong i kap lub rai ) lub Kap hor Klong ( tajski : กาพย์ห่อโคลง - seria wierszy khlong z których każdy jest otoczony kap wersety). W ten sposób Tajowie rozwinęli bystry umysł i bystry słuch do poezji. Jednak aby zmaksymalizować to nowe medium literackie, wymagana była dość intensywna klasyczna edukacja w języku palijskim i sanskrycie. To sprawiło, że „poezja poważna” stała się zajęciem klas szlacheckich. Jednak BJ Terwiel zauważa, cytując XVII-wieczny tajski podręcznik Jindamanee , że skrybów i zwykłych mężczyzn syjamskich również zachęcano do nauki podstawowych terminów palijskich i sanskryckich w celu awansu zawodowego. Tajska poezja i twórczość literacka zdominowały literaturę uczoną świata mówiącego tai od połowy okresu Ayutthaya do XX wieku. Jako J. Layden zaobserwowano w O językach i literaturze narodów indochińskich (1808):
Język syjamski lub tajski zawiera wielką różnorodność kompozycji każdego gatunku. Ich wiersze i pieśni są bardzo liczne, podobnie jak cheritry, czyli baśnie historyczne i mitologiczne. Wielu książąt syjamskich słynęło ze swoich poetyckich mocy, a kilka z ich historycznych i moralnych kompozycji nadal się zachowało. We wszystkich swoich kompozycjach albo wpływają na prostą, prostą narrację, albo na niepowiązany i gwałtowny styl krótkich, zwięzłych zdań o dużym znaczeniu. Ich księgi medyczne mają znaczną starożytność. Zarówno w nauce, jak iw poezji ci, którzy wpływają na naukę i elegancję kompozycji, obficie obsypują swój styl Bali . ... Cheritry, czyli romantyczne fikcje Syjamczyków, są bardzo liczne, a przedstawione postacie, z wyjątkiem Ramy i postaci z Ramajany, rzadko są bardzo podobne do postaci braminów.
Ramakien
Większość krajów Azji Południowo-Wschodniej ma wspólną indyjską kulturę. Literatura tajska była pod silnym wpływem kultury indyjskiej i ideologii buddyjsko-hinduskiej od czasu jej pierwszego pojawienia się w XIII wieku. Tajlandzka epopeja narodowa to wersja Ramajany zwana Ramakien , przetłumaczone z sanskrytu i przeredagowane na wersety syjamskie. Znaczenie eposu Ramajana w Tajlandii wynika z przyjęcia przez Tajów hinduskiej religijno-politycznej ideologii królestwa, ucieleśnionej przez Pana Ramę. Dawna stolica Syjamu, Ayutthaya, została nazwana na cześć świętego miasta Ayodhya , miasta Pana Ramy. Do dziś wszyscy królowie Tajlandii nazywani są „Ramą”.
Mityczne opowieści i epicki cykl Ramakien dostarczają Syjamczykom bogatego i wiecznego źródła dramatycznych materiałów. Królewski dwór Ayutthayi rozwinął klasyczne dramatyczne formy wyrazu zwane khon i lakhon . Ramakien odegrał wielką rolę w kształtowaniu tych sztuk dramatycznych. W okresie Ayutthaya khon , czyli udramatyzowana wersja Ramakien, została sklasyfikowana jako lakhon nai lub przedstawienie teatralne zarezerwowane dla arystokratycznej publiczności. Francuski dyplomata Simon de La Loubère był tego świadkiem i udokumentował to w 1687 roku podczas oficjalnej misji dyplomatycznej wysłanej przez króla Ludwika XIV . Dramat syjamski i taniec klasyczny rozprzestrzeniły się później w całej Azji Południowo-Wschodniej i wpłynęły na rozwój sztuki w większości sąsiednich krajów, w tym na własną wersję Ramajany w Birmie , Kambodży i Laosie.
Wiele wersji eposu Ramakien zaginęło podczas zniszczenia Ayutthayi w 1767 roku. Obecnie istnieją trzy wersje. Jeden z nich został przygotowany pod nadzorem (i częściowo napisany przez) króla Ramę I. Jego syn, Rama II , przepisał niektóre części dramatu Khon . Główne różnice w stosunku do oryginału to rozszerzona rola małpiego boga Hanumana oraz dodanie szczęśliwego zakończenia . Wiele popularnych wierszy wśród tajskiej szlachty jest również opartych na opowieściach indyjskich. Jednym z najbardziej znanych jest Anirut Kham Chan, który jest oparty na starożytnej indyjskiej opowieści o księciu Anirudha .
Literatura okresu Sukhothai
.jpg)
Alfabet tajski pojawił się jako niezależny system pisma około 1283 roku. Jednym z pierwszych napisanych w nim dzieł był inskrypcja króla Ram Khamhaenga ( tajski : ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง ) lub stela Ram Khamhaeng , skomponowana w 1292, który służy zarówno jako króla biografia i jako kronika Królestwa.
Wpływ buddyzmu Theravada jest widoczny w większości przednowoczesnych tajskich dzieł literackich. Traibhumikatha lub Trai Phum Phra Ruang ( tajski : ไตรภูมิพระร่วง , „Trzy światy według króla Ruanga”), jeden z najwcześniejszych tajskich traktatów kosmologicznych, powstał około połowy XIV wieku. Jest uznawany za jedno z najstarszych tradycyjnych dzieł literatury tajskiej. Trai Phum Phra Ruang wyjaśnia skład wszechświata, który według buddyjskiego tajskiego Theravada składa się z trzech różnych „światów” lub poziomów istnienia oraz ich odpowiednich mitologicznych mieszkańców i stworzeń. Rok powstania datuje się na 1345 n.e., podczas gdy autorstwo tradycyjnie przypisuje się wyznaczonemu wówczas następcy tronu, a później królowi LiThai ( tajski : พญาลิไทย ) z Sukhothai. Traibhumikatha jest dziełem o wysokim poziomie naukowym. Komponując ją, król Lithai musiał zapoznać się z ponad 30 traktatami buddyjskimi, w tym z Tripitaką ( tajski : พระไตรปิฎก ) i Milinda Panha . Uznaje się, że jest to pierwsza rozprawa naukowa w tajskiej historii literatury.
Literatura okresu Ayutthaya
Jednym z reprezentatywnych dzieł wczesnego okresu Ayutthayi jest Lilit Ongkan Chaeng Nam ( tajski : ลิลิตโองการแช่งน้ำ ), zaklęcie wierszowane, które należy wymówić przed zgromadzeniem dworzan, książąt obcych krajów i przedstawicieli państw wasali podczas brania z ceremonia przysięgi wierności. Był to rytuał promujący lojalność i bliskie sojusze krajowe i zagraniczne. [ potrzebne źródło ]
Lilitowa poezja
Lilit ( tajski : ลิลิต ) to format literacki, który przeplata poetyckie wersety o różnym charakterze metrycznym , aby stworzyć różnorodne tempo i kadencję w muzyce poezji. Pierwszym wierszem Lilit, który się pojawił, jest Lilit Yuan Phai ( tajski : ลิลิตยวนพ่าย „klęska Yuan”, skomponowany we wczesnym okresie Ayutthaya (ok. 1475 n.e.). Yuan Phai to tajski odpowiednik Pieśni o Rolandzie. Jest to epicki poemat wojenny, składający się z około 1180 wersów, opowiadający o kluczowych wydarzeniach wojny między królem Borommatrailokkanatem (1448–1488) a królem Tilokarajem z Lan Na oraz będący odą zwycięstwa dla króla Syjamu. Znaczenie Yuan Phai nie ogranicza się tylko do bycia najstarszym zachowanym przykładem poezji Lilit. Służy również jako ważny historyczny opis wojny między Syjamem a Lanna, a także dowód syjamskiej teorii królestwa , która ewoluowała za panowania Borommatrailokkanata.
Innym znanym utworem poetyckim jest Lilit Phra Lo ( tajski : ลิลิตพระลอ ) (ok. 1500), tragiko-romantyczny poemat epicki, który wykorzystywał różnorodne formy poetyckie. Phra Lo ma około 2600 linii długości. Jest to jedna z głównych lilitowych , które przetrwały do dziś i jest uważana za najlepszą z nich. Fra Lo uważany jest za jeden z najwcześniejszych tajskich wierszy wywołujących smutek i tragiczne emocje. Historia kończy się tragiczną śmiercią tytułowego bohatera i dwóch pięknych księżniczek, w których był zakochany. Erotyczny temat wiersza sprawił, że Phra Lo od pokoleń budziła kontrowersje wśród syjamskich klas szlacheckich. Chociaż jej autor jest nieznany, Phra Lo została napisana mniej więcej na początku panowania króla Ramathibodi II (1491-1529), a na pewno nie później niż w 1656 r., ponieważ jej część została wyrecytowana w tajskim podręczniku skomponowanym w Narai panowania. Fabuła prawdopodobnie pochodzi z ludowej opowieści z północy Tajlandii. Jego tragiczna historia ma uniwersalny urok, a jego kompozycja jest uważana za wielkie osiągnięcie w tajskiej tradycji poetyckiej. [ potrzebne źródło ]
Maha-chat Kham Luang: kazanie „Wielkie Narodziny”.
Trzecim głównym dziełem tego okresu jest Mahajati Kham Luang lub Mahachat Kham Luang ( tajski : มหาชาติคำหลวง ), tajski epicki opis „Wielkich Narodzin” (maha-jati) Bodhisatty Wessantary , ostatniego ostatecznego życia, zanim stał się Budda. Mahachat został napisany w stylu śpiewu buddyjskiego (ร่าย), łącząc wersety palijskie z tajską narracją poetycką. W 1492 roku król Borommatrailokkanat upoważnił grupę uczonych do napisania wiersza opartego na historii Vessantary Jataki , uważana za największą z inkarnacji Buddy. Ich wspólnym wysiłkiem było to wielkie dzieło i wtedy ustanowiono pierwszeństwo recytowania Maha, Wielkiego Życia. Mahachat tradycyjnie dzieli się na 13 ksiąg. Sześć z nich zaginęło podczas splądrowania Ayutthayi i kazano je odtworzyć w 1815 roku. W dzisiejszej Tajlandii istnieje wiele wersji Mahachat .
Panegiryki królewskie
Królewski panegiryk jest dominującym gatunkiem w poezji tajskiej, prawdopodobnie pod wpływem gatunku Praśasti w sanskrycie . Fragmenty na cześć królów pojawiają się w inskrypcjach z królestwa Sukhothai. Pochwała króla jest ważnym elementem XV-wiecznego poematu wojennego Yuan Phai . Pierwszą pracą zatytułowaną specjalnie jako królewski panegiryk była Pochwała króla Prasata Thonga o ojcu i poprzedniku króla Narai , napisana prawdopodobnie na początku panowania króla Narai . „ Pochwała króla Narai ”, napisany około 1680 roku, zawiera opis pałacu Lopburi oraz relację z polowania na słonie.
Nirat: Syjamska tradycja poezji rozstania i tęsknoty
Nirat ( tajski : นิราศ ) to gatunek liryczny, popularny w literaturze tajskiej, który można przetłumaczyć jako „poezja pożegnalna” . Trzon poezji stanowi opis podróży, ale istotna jest tęsknota za nieobecnym kochankiem. Poeta opisuje swoją podróż przez krajobrazy, miasteczka i wsie, ale regularnie przerywa opis, aby wyrazić swoje uczucia i myśli o porzuconej kochance. Poezja Nirat prawdopodobnie pochodzi od ludu północnej Tajlandii . Nirat Hariphunchai (1637) jest tradycyjnie uważany za pierwszego Nirata, który pojawił się w języku tajskim. Jednak tajska nirat może okazać się znacznie starsza, w zależności od tego, czy Khlong Thawathotsamat można datować na panowanie króla Borommatrailokkanata (1431-1488). Poeci syjamscy skomponowali Nirat z innym środkiem poetyckim. W okresie Ayutthaya poeci lubili komponować wiersze Nirat, używając odmian metrycznych khlong (โคลง) i kap (กาพย์). Prince Thammathibet (1715-1755) ( tajski : เจ้าฟ้าธรรมธิเบศ ) był znanym poetą Nirat, którego dzieła zachowały się do dziś.
Innymi przedstawicielami tego rodzaju są Si Prat (1653-1688) ( tajski : ศรีปราชญ์ ) i Sunthorn Phu (1786-1855) ( tajski : สุนทรภู่ ). Ponieważ wiersze nirat opisują to, co poeta widzi lub czego doświadcza podczas swojej podróży, stanowią źródło informacji o kulturze syjamskiej, a także historii w czasach przednowoczesnych. Ten gatunek poetycki rozprzestrzenił się później, najpierw do Myanmaru pod koniec XVIII wieku, a następnie do Kambodży w połowie XIX wieku, w czasie, gdy Kambodża była pod silnym wpływem kultury syjamskiej. Słynne wiersze w niracie gatunek w okresie Ayutthaya to:
- Khlong Thawathotsamāt (ok. 1450?) ( tajski : โคลงทวาทศมาส ; „Pieśń dwunastomiesięczna”): Thawathotsamat to 1037-liniowy wiersz nirat w metrach khlong . Uważa się, że została skomponowana przez grupę poetów królewskich, a nie przez jednego człowieka. Dawniej uważano, że został skomponowany za panowania króla Narai , ale w rzeczywistości język tego wiersza sugeruje znacznie starszy okres. Duża liczba słów sanskryckich w Thawathotsamat sugeruje, że został skomponowany być może za panowania króla Borommatrailokkanata (1431-1488), kiedy taki styl literacki był powszechny. Thawathotsamat jest również ważnym dziełem literatury tajskiej, ponieważ rejestruje wiedzę o określonych tradycjach i normach praktykowanych przez Tajów w każdym miesiącu roku. Thawathotsamat jest również wyjątkowy wśród gatunku poezji nirat , ponieważ poeci nigdzie nie podróżują, ale mimo to wyrażają tęsknotę i smutek, które niesie ze sobą każdy miesiąc rozłąki z bliskimi.
- Khlong Nirat Hariphunchai ( tajski : โคลงนิราศหริภุญชัย ; relacja z podróży z Chiang Mai do Wat Phra That Hariphunchai w Lamphun , prawdopodobnie datowana na 1517/8. Autor królewski lamentuje nad rozłąką z ukochaną imieniem Si czip.
- Khlong Kamsuan Sīprāt ( tajski : โคลงกำสรวลศรีปราชญ์ ; „żałobna pieśń Sīprāt”) autorstwa Sīprāt: wiersz nirat skomponowany w khlong dàn ( tajski : โค ลงดั้น ) metr.
- Kap Hor Khlong Nirat Thansōk ( tajski : กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก ; „nirat w strumieniu Thansōk w wersecie kap-hor-khlong”) (ok. 1745) przez Prince Thammathibet: wiersz nirat skomponowany w specjalnym stylu kap hor khlong - gdzie każdy z wierszy khlong jest zawarty w wersetach kap . Jest to rzadki przykład wysoce dopracowanego i dostojnego stylu poezji tajskiej. Nirat Thansōk ma 152 strofy (1022 wersety).
- Kap Hor Khlong Praphat Than-Thongdang ( tajski : กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง ; „królewska wizyta w strumieniu Than-Thongdang w kap-hor-khlong wiersz”) (ok. 1745) autorstwa księcia Thammathibeta. Kolejny rzadki przykład kap hor khlong . Znaleziono tylko 108 zwrotek tego wiersza. Wydaje się, że druga połowa została utracona.
Syjamski epos Khun Chang Khun Phaen
W okresie Ayutthaya kwitły również opowieści ludowe. Jedną z najsłynniejszych baśni ludowych jest historia Khun Chang Khun Phaena ( tajski : ขุนช้างขุนแผน ), określanego w Tajlandii po prostu jako „ Khun Phaen ”, która łączy w sobie elementy komedii romantycznej i heroicznych przygód, zakończona tragiczną śmiercią jeden z głównych bohaterów. Epos Khun Chang Khun Phaen (KCKP) kręci się wokół Khun Phaen , syjamskiego generała z nadludzką magiczną mocą, który służył królowi Ayutthayi, i jego trójkąt miłosny między nim, Khun Changiem i piękną syjamską dziewczyną o imieniu Wan-Thong. Skład KCKP, podobnie jak innych przekazywanych ustnie , ewoluował w czasie. Powstał jako recytacja rekreacyjna lub sepha w tajskiej tradycji ustnej z około początku XVII wieku (ok. 1600 r.). Syjamscy trubadurzy i minstrele z biegiem czasu dodawał więcej wątków pobocznych i upiększonych scen do oryginalnej fabuły. W późnym okresie Królestwa Ayutthaya osiągnął obecny kształt jako długi poemat epicki o długości około 20 000 wersów, obejmujący 43 księgi samut thai . Wersja, która istnieje dzisiaj, była w całości złożona z licznika klonów i jest określana w Tajlandii jako nithan Kham Klon ( tajski : นิทานคำกลอน ), co oznacza poetycką opowieść . Standardowe wydanie KCKP, wydawane przez Bibliotekę Narodową, liczy 1085 stron.
Jako narodowa epopeja ludu syjamskiego, Khun Chang Khun Phaen jest wyjątkowa wśród innych głównych epickich poematów świata, ponieważ dotyczy walk, romansów i wojennych wyczynów nie-arystokratycznych bohaterów - z wysokim stopniem realizmu - a nie dotyczy głównie spraw wielkich królów, szlachetnych ludzi lub bóstw. Realizm KCKP wyróżnia go także spośród innych epickich literatur regionu. Jak zauważają Baker i Phongpaichit, przedstawienie wojny między Ayutthaya i Chiangmai w Khun Chang Khun Phaen jest „[p] być może… najbardziej realistycznym przedstawieniem przednowoczesnych działań wojennych w regionie, przedstawiającym przygodę, ryzyko, horror i zysk”. KCKP dodatkowo zawiera bogate i szczegółowe opisy tradycyjnego społeczeństwa tajskiego późnego okresu Ayutthaya, w tym praktyki religijne, wierzenia zabobonne, stosunki społeczne, zarządzanie gospodarstwem domowym, taktykę wojskową, procedury sądowe i prawne itp. Do dziś KCKP jest uważany za arcydzieło literatury tajskiej ze względu na wysoką wartość rozrywkową - z wciągającą fabułą nawet jak na współczesne standardy - oraz bogactwo wiedzy kulturowej. Zachwycając się wspaniałym środowiskiem starych syjamskich zwyczajów, wierzeń i praktyk, w których toczy się ta historia, William J. Gedney , filolog specjalizujący się w językach Azji Południowo-Wschodniej, powiedział: „Często myślałem, że gdyby wszystkie inne informacje o tradycyjnej tajskiej kulturze zostały utracone, cały kompleks można by odtworzyć na podstawie tego wspaniałego tekstu”. Pełne angielskie tłumaczenie KCKP prozą zostało opublikowane przez Chrisa Bakera i P. Phongpaichita w 2010 roku.
Ludowa legenda Sri Thanonchai
Inną popularną postacią wśród opowieści ludowych Ayutthaya jest oszust, najbardziej znany to Sri Thanonchai ( tajski : ศรีธนญชัย ), zwykle bohaterska postać, która uczy lub uczy się lekcji moralnych i jest znana ze swojego uroku, dowcipu i zręczności werbalnej. Sri Thanonchai to klasyczny oszust-bohater. Podobnie jak złoczyńcy Szekspira, tacy jak Iago, motyw Sri Thanonchai jest niejasny. Po prostu wykorzystuje swoje sztuczki, żarty i figle, aby wywrócić do góry nogami życie i sprawy innych, co czasami kończy się tragicznie. Historia Sri Thanonchai jest dobrze znana zarówno wśród Tajów, jak i Laosu . W tradycji laotańskiej Sri Thanonchai nazywa się Xiang Mieng . Lao-Isaan wersja Xiang Mieng opisuje Sri Thanonchai jako ayutthajskiego oszusta.
Legenda o Phra Malai (1737)
The Legend of Phra Malai ( tajski : พระมาลัยคำหลวง ) to religijna epicka przygoda skomponowana przez księcia Thammathibeta , jednego z największych poetów Ayutthaya, w 1737 roku, chociaż zakłada się, że pochodzenie tej historii jest znacznie starsze, oparte na tekście palijskim . Phra Malai zajmuje ważne miejsce w tajskiej sztuce, traktatach religijnych i rytuałach związanych z życiem pozagrobowym, a historia jest jednym z najpopularniejszych tematów ilustrowanych tajskich manuskryptów z XIX wieku.
Phra Malai księcia Thammathibeta jest skomponowana w stylu, który zmienia się między rai i khlong sii-suphap. Opowiada historię Phra Malai, buddyjskiego mnicha z tradycji therawady, o którym mówi się, że osiągnął nadprzyrodzone moce dzięki zgromadzonej zasługi i medytacji. Phra Malai udaje się w podróż do piekła (naraka), aby nauczać buddyzmu istoty podziemne i zmarłych. Następnie Phra Malai powraca do świata żywych i opowiada ludziom historię podziemnego świata, przypominając słuchaczom, aby czynili dobre zasługi i przestrzegali nauk buddyjskich, aby uniknąć potępienia. Będąc w ludzkim królestwie, Phra Malai otrzymuje ofiarę ośmiu kwiatów lotosu od biednego drwala, które ostatecznie składa w Chulamani Chedi, niebiańskiej stupie, w której uważa się, że zawiera relikwię Buddy. W niebie Tavatimsa Phra Malai rozmawia z bogiem Indrą i przyszłym Buddą, Metteyyą, który wyjawia mnichowi spostrzeżenia dotyczące przyszłości ludzkości. Poprzez recytację Phra Malai, na pogrzebach i innych okazjach przynoszących zasługi, nauczano wiernych o karmicznych skutkach ludzkich czynów. Przestrzeganie buddyjskich wskazań, zdobywanie zasług i uczęszczanie na występy Vessantara Jataka liczyły się jako cnoty, które zwiększały szanse pomyślnego odrodzenia, czyli ostatecznie Nirwany.
Inne godne uwagi dzieła z okresu Ayutthaya
Trzech najbardziej znanych poetów okresu Ayutthaya to Sīprāt (1653-1688) ( tajski : ศรีปราชญ์ ), Phra Maha Raja-Kru ( tajski : พระมหาราชครู ) i Prince Thammathibet (1715-1755) ( tajski : เจ้าฟ้าธรรมธิเบ ศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์ ). Sriprat skomponował Anirut Kham Chan („opowieść o księciu Anirudha w poezji kham chan ”), która jest uważana za jedną z najlepszych kham chan kompozycja w języku tajskim. Książę Thammathibet skomponował wiele zachowanych wyrafinowanych wierszy, w tym romantyczne wiersze „rozstania i tęsknoty”. Skomponował także Royal Barge Procession lub kap hé reu ( tajski : กาพย์เห่เรือ ) do wykorzystania podczas wielkiej sezonowej procesji króla drogą wodną, która jest wyjątkową tradycją syjamską. Jego pieśni z procesji na barkach są nadal uważane za najlepsze w tajskim repertuarze wierszy o procesji królewskiej. Inne godne uwagi dzieła literackie środkowego i późnego królestwa Ayutthaya to:
- Sue-ko Kham Chan ( tajski : เสือโคคำฉันท์ ) (ok. 1657) przez Phra Maha Raja-Kru ( tajski : พระมหาราชครู ). Sue-ko Kham Chan to najwcześniejszy znany zachowany kham chan ( tajski : คำฉันท์ ), który pojawił się w języku tajskim. Opiera się na historii z Paññāsa Jātaka ( tajski : ปัญญาสชาดก ) lub apokryficznych opowieści o narodzinach Buddy. Sue-ko Kham Chan opowiada historię cnotliwej, braterskiej przyjaźni między cielęciem a tygrysiątkiem. Ich wzajemna miłość robi wrażenie na riszim , który prosi bogów, aby przemienili ich w ludzi na podstawie ich cnót. Sue-ko Kham Chan naucza ważnej koncepcji nauk buddyjskich, zgodnie z którą człowiek staje się istotą ludzką, najwyższym gatunkiem zwierzęcia, nie dlatego, że się taki urodził, ale z powodu swojej cnoty lub sila-dhammy ( tajski : ศีลธรรม ).
- Samutta-Kōt Kham Chan ( tajski : สมุทรโฆษคำฉันท์ ) (ok. 1657) autorstwa Phra Maha Raja-Kru. Samutta-Kōt kham chan to poemat epicki o tematyce religijnej oparty na historii Pannasa-Jataka. Wiersz ma 2218 strof (około 8800 wersów). Jednak oryginalny poeta, Phra Maha Raja-Kru, skomponował tylko 1252 strofy i nie dokończył ich. Król Narai (1633-1688) dodatkowo skomponował 205 zwrotek podczas swojego panowania, a Paramanuchit-Chinorot , szlachetnie urodzony mnich poeta i Najwyższy Patriarcha Tajlandii , ukończył go w 1849 roku. Samut-Koat Kham Chan został uznany przez Towarzystwo Literackie za jeden z najlepszych wierszy kham chan w języku tajskim.
- Jindamanee ( tajski : จินดามณี ; „Gems of the Mind”): pierwsza tajska książka do gramatyki i uważana za najważniejszą książkę do nauczania języka tajskiego aż do początku XX wieku. Pierwsza część została prawdopodobnie napisana za panowania króla Ekathotsarota ( tajski : พระเจ้าเอกาทศรถ ) (1605-1620). Późniejsza część została skomponowana przez królewskiego uczonego Phra Horathibodi za panowania króla Narai (1633-1688). Jindamanee uczy nie tylko gramatyki i ortografii języka tajskiego, ale także sztuki poetyckiej. Jindamanee zawiera wiele cennych próbek tajskich wierszy z dzieł, które zaginęły. Jak na 400-letnią książkę do gramatyki azjatyckiej, model dydaktyczny Jindamanee opiera się na solidnych zasadach lingwistycznych. Uczeni uważają, że wpływ na jego skład mogła mieć europejska wiedza na temat gramatyki, zwłaszcza przekazana przez francuskich misjonarzy stacjonujących w Syjamie w XVII wieku.
- Nang Sib Song ( tajski : นางสิบสอง ; „dwanaście księżniczek”) lub Phra Rotthasen ( tajski : พระรถเสน ) lub Phra Rot Meri ( tajski : พระรถเมรี ): indyjski genialna opowieść ludowa, oparta na poprzednim życiu Buddy, spopularyzowana w wielu krajach Azji Południowo-Wschodniej. Istnieje kilka poetyckich powtórzeń tej historii w języku tajskim. Historia Nang Sib Song dotyczy życia dwunastu sióstr porzuconych przez rodziców i adoptowanych przez ogrzycę Santhumala przebrana za piękną damę. Zwieńczeniem jest smutna historia miłosna jedynego żyjącego syna dwunastu sióstr, Phry Rotthasen (พระรถเสน) z Meri (เมรี), adoptowaną córką ogrzycy Santhumala. To historia nieodwzajemnionej miłości, która kończy się śmiercią kochanków, Rotthsena i Meri.
-
Lakhon ( tajski : ละคร ): Lakhon to wysoko ceniony gatunek dramatyczny i literatura w Syjamie. Jest podzielony na dwie kategorie: lakhon nai ( tajski : ละครใน ), sztuki dramatyczne zarezerwowane tylko dla arystokratów i lakhon nōk ( tajski : ละครนอก ), sztuki dla przyjemności zwykłych ludzi. Tylko trzy sztuki zostały tradycyjnie sklasyfikowane jako lakhon nai : Ramakien , Anirut i Inao . Piętnaście sztuk przetrwało zniszczenie Ayutthayi. Do najbardziej znanych należą:
- Sāng-thong ( tajski : สังข์ทอง ) - sztuka oparta na buddyjskiej opowieści jataka o szlachetnym człowieku, który ukrywa swoją tożsamość, przebierając się za czarnoskórego dzikusa. Jego popularność została przywrócona we wczesnej epoce Rattanakosin przez króla Ramę II , który przepisał wiele jego części jako lakorn nok .
- Inao ( tajski : อิเหนา ) - jeden z trzech głównych lakhon nais . Inao był bardzo popularnym dramatem wśród syjamskich arystokratów późnego okresu Ayutthaya. opowieściach o Panji ze wschodnio-jawajskiego . Inao nadal był popularny we wczesnej epoce Rattanakosin, podczas której istnieje wiele adaptacji Inao w języku tajskim. Splądrowanie Ayutthayi rozprzestrzeniło się na Birmę.
- Phikul Thong ( tajski : พิกุลทอง ) lub Phóm Hóm ( tajski : นางผมหอม ):
Wczesny okres rattanakozyny
Wraz z nadejściem ery Rattanakosin literatura tajska przeżyła odrodzenie twórczej energii i osiągnęła swój najbardziej płodny okres. Era Rattanakosin charakteryzuje się nieuchronną presją powrotu do literackiej doskonałości i odzyskania ważnych dzieł literackich utraconych podczas wojny między Ayutthaya a Imperium Konbuang . Znaczną poetycką i twórczą energię tego okresu poświęcono ożywieniu lub naprawie narodowych skarbów, które zostały utracone lub zniszczone po upadku starej stolicy. Epiki, zwłaszcza Ramakien i Khun Chang Khun Phaen , zostały ponownie skomponowane lub zebrane - z pomocą ocalałych poetów i trubadurów, którzy zapamiętali je (nierzadkie w XVIII wieku) - i spisane w celu zachowania. Niemniej jednak wielu nadwornych śpiewaków i poetów zostało porwanych lub zabitych przez najeżdżającą armię birmańską, a niektóre dzieła zaginęły na zawsze. Pokazuje jednak, jak bogata musiała być przed wojną syjamska twórczość literacka, zwłaszcza poetycka, skoro tak wiele przetrwało nawet po zniszczeniu ich dawnego królestwa.
.jpg)
Królewscy poeci wczesnego Rattanakosin nie tylko ponownie skomponowali zniszczone lub zagubione dzieła z ery Ayutthaya, ale także je ulepszyli. Ramakien _ epicka, przekomponowana i wybrana z różnych zachowanych wersji, z tego okresu jest powszechnie uważana za staranniej sformułowaną niż stara wersja utracona w pożarze. Ponadto, o ile poeta okresu Ayutthayi nie dbał o ścisłe przestrzeganie metryki zindianizowanej prozodii, o tyle kompozycje poetów Rattanakosin są o wiele wierniejsze wymogom metrycznym. W rezultacie poezja stała się ogólnie bardziej wyrafinowana, ale była też raczej trudna do docenienia przez zwykłego człowieka. Krąg literacki wczesnej ery Rattanakosin nadal przyjmował tylko poetów, którzy mieli gruntowne wykształcenie klasyczne, z głęboką nauką języków klasycznych. W tym okresie pojawił się nowy bohater poetycki, Sunthorn Phu ( tajski : สุนทรภู่ ) (1786-1855) pojawił się, aby przeciwstawić się tradycyjnemu gustowi arystokratów. Sunthorn Phu świadomie odszedł od trudnego i dostojnego języka poezji dworskiej i komponował głównie w popularnej formie poetyckiej zwanej klon suphap ( tajski : กลอนสุภาพ ). Opanował i udoskonalił sztukę klon suphap , a jego wiersze z tego gatunku do dziś uważane są za niezrównane w języku tajskim. Były też inne arcydzieła Klon-suphap z tej epoki, takie jak „ Kaki Klon Suphap ” – który ma wpływ na kambodżański Kakey – autorstwa Chao Phraya Phrakhlang (Hon) .
Projekt odbudowy literackiej zaowocował także poprawą kompozycji prozy – zaniedbanej w poprzednim Królestwie dziedziny. W 1785 r., za panowania króla Phra Phutthayotfa Chulalok ( Rama I ), powołano komitet tłumaczeniowy, który miał tłumaczyć ważne dzieła zagraniczne dla nauki Tajów. Obejmuje to Mon Chronicle Rachathirat , a także chińskie klasyki, takie jak Romance of the Three Kingdoms lub Sam-kok ( tajski : สามก๊ก ), Investiture of the Gods lub Fengshen ( tajski : ห้องสิน ), margines wodny lub Sòngjiāng ( tajski : ซ้องกั๋ง ). Te długie utwory prozatorskie stały się złotym standardem tajskiej klasycznej kompozycji prozatorskiej.
King Rama II: poeta, król Tajlandii
Król Phra Phutthaloetla Naphalai , znany także jako król Syjamu Rama II (1809-1824), był utalentowanym poetą i dramaturgiem, a także wielkim mecenasem artystów. Jego panowanie było znane jako „złoty wiek literatury Rattanakosin”. Jego salon literacki był odpowiedzialny za ożywienie i naprawę wielu ważnych dzieł literackich, które zostały uszkodzone lub utracone podczas splądrowania Ayutthayi. Poeci, w tym Sunthorn Phu , rozwijał się pod jego patronatem. Król Loetlanaphalai sam był poetą i artystą. Ogólnie zajmuje drugie miejsce po Sunthorn Phu pod względem poetyckiej błyskotliwości. Jako młody książę brał udział w rekomponowaniu brakujących lub uszkodzonych części arcydzieł literatury tajskiej, w tym Ramakien i Khun Chang Khun Phaen . Później napisał i spopularyzował wiele sztuk teatralnych opartych na podaniach ludowych lub starych sztukach, które przetrwały zniszczenie starej stolicy, w tym:
- Inao ( tajski : อิเหนา )
- Krai Thong ( tajski : ไกรทอง ): tajska opowieść ludowa , pochodząca z prowincji Phichit . Opowiada historię Chalawana (ชาลวัน), władcy krokodyli, który porywa córkę bogatego człowieka Phichita, oraz Kraithonga, kupca z Nonthaburi , który stara się uratować dziewczynę i musi rzucić wyzwanie Chalawanowi. Opowieść została zaadaptowana do lakhon nok przez króla Ramę II ,
- Kawee ( tajski : คาวี )
- Sang Thong ( tajski : สังข์ทอง )
- Sang Sín Chai ( tajski : สังข์ศิลป์ชัย )
- Chaiya Chet ( tajski : ไชยเชษฐ์ ): tajska opowieść ludowa pochodząca z okresu Ayutthaya. Jego popularność doprowadziła do udramatyzowania tej historii w lakhon . Król Rama II przepisał sztukę na lakhon nok (ละครนอก), czyli niearystokratyczne przedstawienia teatralne.
Phra Aphai Mani Sunthorna Phu : Odyseja syjamska
Najważniejszym tajski poeta w tym okresie był Sunthorn Phu (สุนทรภู่) (1786-1855), powszechnie znany jako „bard z Rattanakosin” ( Thai : กวีเอกแห่งกรุงรัต นโกสินทร์ ). Sunthorn Phu jest najbardziej znany ze swojego epickiego poematu Phra Aphai Mani ( tajski : พระอภัยมณี ), który zaczął w 1822 roku (w więzieniu) i zakończył w 1844 roku . literatura znana jako nithan kham klon ( tajski : นิทานคำกลอน ). Opowiada o przygodach tytułowego bohatera, księcia Aphai Mani, który jest wyszkolony w sztuce muzycznej tak, że pieśni jego fletu mogą oswajać i rozbrajać ludzi, bestie i bogów. Na początku opowieści Phra Aphai i jego brat zostają wygnani ze swojego królestwa, ponieważ młody książę woli studiować muzykę niż zostać wojownikiem. Na wygnaniu Phra Aphai zostaje porwana przez tytana żeńskiego (lub ogrzycę ) o imieniu Pii Sue Samut („motyl morski”; tajski : ผีเสื้อสมุทร ), która zakochuje się w nim po tym, jak słyszy jego muzykę na flet. Tęskniąc za powrotem do domu, Phra Aphai udaje się uciec przed ogrzycą z pomocą pięknej syreny. Jest ojcem dwóch synów, jednego z ogrzycą, a drugiego z syreną, którzy później wyrastają na bohaterów o nadludzkich mocach. Phra Aphai zabija Pii Sue Samut (ogrzycę) pieśnią swojego fletu i kontynuuje swoją podróż; cierpi na więcej wraków statków, zostaje uratowany, a potem zakochuje się w księżniczce o imieniu Suwanmali. Wybucha pojedynek między Phra Aphai i księciem Ussarenem, narzeczonym Suwanmali, w którym nagrodą jest ręka dziewczyny. Phra Aphai zabija swojego rywala. Nang Laweng , siostra Ussarena i królowa Lanki (Cejlon), poprzysięga zemstę. Swoją niezrównaną urodą czaruje władców innych narodów i namawia ich do stworzenia wielkiej koalicyjnej armii, by pomścić jej poległego brata. Phra Aphai też jest oczarowana pięknem Nang Laweng. Niemniej jednak konfrontuje się z Nang Lawengiem i zakochują się w sobie. Wojna i różne kłopoty trwają, ale Phra Aphai i jego synowie w końcu zwyciężają. On mianuje swoich synów władcami miast, które zdobył. Zmęczony miłością i wojną Phra Aphai abdykuje z tronu i wraz z dwiema żonami udaje się do lasu, by zostać ascetami. [ potrzebne źródło ]
Skład i wersje
Epicka opowieść o Phra Aphai Mani to ogromne dzieło poetyckie w klon suphap ( tajski : กลอนสุภาพ ). Pełna wersja opublikowana przez Bibliotekę Narodową ma długość 48 686 bāt (dwóch wersów), w sumie ponad 600 000 słów i obejmuje 132 książki samut tajskie - zdecydowanie najdłuższy pojedynczy wiersz w języku tajskim i drugi najdłuższy na świecie poemat epicki napisany przez jednego poetę. Jednak Sunthorn Phu pierwotnie zamierzał zakończyć historię w momencie, gdy Phra Aphai abdykuje z tronu i wycofuje się. Pozostawia to jego pierwotną wizję dzieła na 25 098 bāt (dwuwierszowy dwuwiersz) poezji, 64 książki samut thai . Ale literacki mecenas Sunthorna Phu chciał, aby kontynuował komponowanie, co robił przez wiele lat. Dziś skrócona wersja, tj. jego oryginalne 64 samut-thai , czyli 25 098 kupletów poezji, jest uważana za autorytatywny tekst eposu. Komponowanie zajęło Sunthornowi Phu ponad 20 lat (od ok. 1822 lub 1823 do 1844).
Phra Aphai Mani jest szefem kuchni Sunthorn Phu . Łamie tradycję literacką wcześniejszych tajskich powieści poetyckich lub nithan kham-klon ( tajski : นิทานคำกลอน ), włączając zachodnie mityczne stworzenia, takie jak syreny, i współczesne wynalazki, takie jak statki parowe ( tajski : สำเภายนต์ ), które tylko zaczęły pojawiać się w Europie na początku XIX wieku. Sunthorn Phu pisze także o mechanicznym odtwarzaczu muzycznym w czasach, gdy gramofon lub samogrający fortepian miał dopiero zostać wynaleziony. To sprawiło, że Phra Aphai Mani był zaskakująco futurystyczny jak na tamte czasy. Ponadto, w przeciwieństwie do innych klasycznych tajskich poematów epickich, Phra Aphai Mani przedstawia różne wyczyny białych najemników i piratów , co odzwierciedla trwającą europejską kolonizację Azji Południowo-Wschodniej na początku XIX wieku. Mówi się, że sam Phra Aphai nauczył się „mówić farang (europejskimi), chińskim i czamskim”. Ponadto lokalizacje miast i wysp w Phra Aphai Mani nie są wyobrażone, ale w rzeczywistości odpowiadają rzeczywistym lokalizacjom geograficznym na Morzu Andamańskim oraz na wschód od Oceanu Indyjskiego . Sunthorn Phu mógł również podać dokładny opis współczesnych podróży morskich w tej części świata. Sugeruje to, że Sunthorn Phu musiał zdobyć tę wiedzę z pierwszej ręki od zagranicznych marynarzy. Wielokulturowe i na wpół mityczne, na wpół realistyczne otoczenie Phra Aphai Mani w połączeniu z poetycką mocą Sunthorna Phu czyni z Phra Aphai Mani arcydzieło.
Sunthorn Phu jako poeta dwóch światów
Europejskie mocarstwa kolonialne rozszerzały swoje wpływy i obecność w Azji Południowo-Wschodniej, kiedy Sunthorn Phu komponował Phra Aphai Mani . Wielu tajlandzkich krytyków literackich sugerowało zatem, że Sunthorn Phu mógł chcieć, aby jego epickie arcydzieło było opowieścią antykolonialną , przebraną za wersyfikowaną opowieść o fantastycznych przygodach. Jednak w sensie literackim Phra Aphai Mani została zasugerowana przez innych tajlandzkich naukowców jako inspirowana greckimi eposami i literaturą perską , zwłaszcza Iliadą , Odyseją , Argonautów i Tysiąca i jednej nocy . [ potrzebne źródło ]
Struktura Phra Aphai Mani jest zgodna ze strukturą monomitu , wspólną dla innych wielkich epickich opowieści w tradycji greckiej i perskiej. Możliwe, że Sunthorn Phu mógł nauczyć się tych epickich historii od europejskich misjonarzy , księży katolickich lub uczonych, którzy podróżowali do Syjamu na początku XIX wieku. Phra Aphai, główny bohater, bardziej przypomina Orfeusza — słynnego muzyka Argonautów — niż Achillesa -jak wojownik Co więcej, odysejska podróż Phra Aphai przypomina króla Itaki przez Morze Egejskie .
Pii Sue Samut („morski motyl”), zakochana tytanka, która porywa bohatera, przypomina nimfę Calypso . Ponadto, podobnie jak Odyseusz, długa podróż Phra Aphai umożliwia mu mówienie wieloma językami oraz rozpoznawanie umysłów i zwyczajów wielu obcych ras. Imię Phra Aphai ( tajski : อภัย : „przebaczyć”) wymawia się dość podobnie do „ Orfeusza ” ( grecki : Ὀρφεύς ) wymawia się po grecku. Ponadto urzekająca uroda Nang Laweng, tak urzekająca, że doprowadza narody do wojen, wydaje się pasować do reputacji Heleny Trojańskiej . Inni sugerowali, że Nang Laweng mogła zostać zainspirowana historią chrześcijańskiej księżniczki, opisaną w Perskiej Księdze Tysiąca i Jednej Nocy , która zakochuje się w muzułmańskim królu.
Wszystko to sugeruje, że Sunthorn Phu był syjamskim bardem o bystrym i ciekawym umyśle, który wchłonął nie tylko wiedzę o współczesnym żeglarstwie i zachodnich wynalazkach, ale także opowieści o klasycznych greckich eposach autorstwa uczonych Europejczyków. Komponując Phra Aphai Mani , Sunthorn Phu wykazuje wielką ambicję poetycką. Został pierwszym tajskim pisarzem, który czerpał inspiracje z Zachodu źródeł literackich i tworzy epos, luźno oparty na połączeniu tych mitów i legend. Tak więc, zamiast pisać z motywów politycznych, Sunthorn Phu mógł po prostu chcieć zrównać swoją literacką sprawność z najbardziej znanymi poetami i pisarzami Zachodu.
Inne dziedzictwo literackie Sunthorna Phu
Sunthorn Phu jest także mistrzem syjamskiej tradycji poezji rozstania i tęsknoty, czyli niratu , popularnego wśród tajskich poetów oddalających się od bliskich. Sunthorn Phu skomponował wiele wierszy nirat, prawdopodobnie od 1807 roku, kiedy był na wycieczce do Mueang Klaeng (เมืองแกลง), miasta między Rayong (jego rodzinnym miastem) a Chanthaburi . W języku tajskim istnieje wiele form poezji „podróży” lub pożegnania i tęsknoty. W okresie Ayutthaya komponowali je szlachcice (tacy jak książę Thammathibet (1715-1756)), których sentymentalizm i ekspresja były wyrafinowane i formalne. Sunthorn Phu był inny, ponieważ był zwykłym człowiekiem, a jego poezja jest bardziej zabawna (สนุก), chwytliwa i humorystyczna. [ potrzebne źródło ] Sunthorn Phu prawdopodobnie nie był tak klasycznie wykształcony, jak inni słynni tajscy poeci (którzy często byli członkami rodziny królewskiej) w przeszłości. Nidhi Eoseewong, tajski historyk, twierdzi, że sukces Sunthorna Phu można przypisać powstaniu burżuazja lub publiczność z klasy średniej - po przekształceniu Syjamu ze społeczeństwa feudalnego w gospodarkę rynkową - która wyznawała inne wartości i miała inne gusta niż arystokraci.
Sunthorn Phu był zatem, podobnie jak Szekspir, poetą ludowym. Zamiast pisać wyłącznie po to, by zadowolić arystokratyczne instytucje lub mecenasów, Sunthorn Phu pisze zarówno po to, by bawić, jak i uczyć, co pokazuje jego zaufanie do jego osobistej misji jako poety. Jego prace były zatem popularne wśród zwykłych Syjamczyków, a on był na tyle płodny, że mógł z tego żyć. Sunthorn Phu korzystał ze swoich „praw autorskich”, pozwalając ludziom na kopiowanie jego wierszy Nithan ( tajski : นิทานคำกลอน ), takich jak Phra Aphai Mani , za opłatą. To sprawiło, że Sunthorn Phu był jednym z pierwszych Tajów, który zarabiał na życie jako autor . Chociaż był bardem dworu królewskiego, był pogardzany przez wielu szlachetnych i szlachetnie urodzonych poetów za odwoływanie się do zwykłych ludzi.
Sunthorn Phu był płodnym poetą. Wiele dzieł Sunthorna Phu zostało utraconych lub zniszczonych z powodu jego trybu życia. Jednak wiele nadal istnieje. Wiadomo, że skomponował:
- Dziewięć wierszy nirat (podróżniczych),
- Cztery nithan kham klon lub poetyckie historie ( tajski : นิทานคำกลอน ), dyskontując Phra Aphai Mani , a mianowicie:
- Trzy dydaktyczne wiersze moralno-nauczające,
- Cztery bōt hé klŏm ( tajski : บทเห่กล่อม ) lub kołysanki
- Jeden lakhon ( tajski : ละคร ) lub sztuka dramatyczna, a mianowicie Aphainurāt ( tajski : อภัยนุราช )
Współczesna literatura tajska
Królowie Rama V i Rama VI byli także pisarzami, głównie dzieł non-fiction w ramach ich programu łączenia zachodniej wiedzy z tradycyjną tajską kulturą. Opowieść Lilit Phra Lo (ลิลิตพระลอ) została uznana za najlepsze dzieło literackie przez królewski klub literacki króla Ramy VI w 1916 roku. Oparta na tragicznym końcu króla Phra Lo, który zmarł wraz z dwiema kobietami, które kochał, Phra Phuean i Phra Phaeng, córki władcy miasta Song , wywodzi się z opowieści o tajskim folklorze a później stał się częścią literatury tajskiej.
Tajscy pisarze XX wieku mieli tendencję do tworzenia lekkiej fikcji, a nie literatury. Ale coraz częściej indywidualni pisarze są rozpoznawani za tworzenie poważniejszych dzieł, w tym pisarzy takich jak Kukrit Pramoj , Kulap Saipradit (pseudonim Siburapha ), Suweeriya Sirisingh (pseudonim Botan), Chart Korbjitti , Prabda Yoon , Duanwad Pimwana i Pitchaya Sudbanthad . Niektóre z ich prac zostały przetłumaczone na język angielski. Region Isan w Tajlandii wydał dwóch literackich krytyków społecznych Khamsing Srinawk i Pira Sudham . Warto zauważyć, że Pira Sudham pisze po angielsku.
Tajlandia miała również wielu pisarzy-emigrantów w XX wieku. The Bangkok Writers Group publikuje beletrystykę indyjskiego autora GY Gopinatha, bajkopisarza AD Thompsona, a także literaturę faktu Gary'ego Dale'a Cearleya.
Wpływ literatury tajskiej na kraje sąsiednie
Literatura tajska, zwłaszcza jej tradycja poetycka, wywarła silny wpływ na kraje sąsiednie, zwłaszcza Birmę i Kambodżę . Dwa złote okresy literatury birmańskiej były bezpośrednią konsekwencją wpływów literatury tajskiej. [ potrzebne źródło ] Pierwsza miała miejsce w okresie dwóch dekad (1564–1583), kiedy dynastia Toungoo uczyniła Syjam państwem wasalnym. Podbój włączył wiele elementów tajskich do literatury birmańskiej. Najbardziej widoczne były yadu lub yatu ( ရာတု ), werset emocjonalny i filozoficzny oraz gatunek yagan ( ရာကန် ). Kolejna transmisja tajskich wpływów literackich do Birmy nastąpiła po upadku królestwa Ayutthaya w 1767 r. Po drugim podboju Ayutthaya ( Tajlandia) wielu syjamskich królewskich tancerzy i poetów zostało sprowadzonych z powrotem na dwór Konbaung . Ramakien, tajska wersja Ramajany ( ရာမယန ) została wprowadzona i zaadaptowana w języku birmańskim, gdzie obecnie nazywa się Yama Zatdaw . Wiele dramatycznych piosenek i wierszy zostało transliterowanych bezpośrednio z języka tajskiego. Ponadto Birmańczycy przyjęli również tajską tradycję Nirat , która stała się popularna wśród birmańskiej klasy królewskiej. Dlatego literatura birmańska w tym okresie była wzorowana na Ramajanie , a dwór birmański patronował sztukom dramatycznym.
Kambodża znalazła się pod hegemonią syjamską za panowania króla Naresuana . Ale to w Królestwie Thonburi wysokie kultury królestwa Rattanakosin były systematycznie przekazywane na kambodżański dwór, który żarłocznie je wchłaniał. Jak zauważa Fédéric Maurel, francuski historyk:
Od końca XVIII wieku do XIX wieku wiele paziów khmerskich, tancerek klasycznych i muzyków studiowało w Kambodży u Thai ajarn (mistrzów lub nauczycieli). Obecność tej tajskiej elity w Kambodży przyczyniła się do rozwoju silnych tajskich wpływów kulturowych wśród khmerskich klas wyższych. Co więcej, niektórzy członkowie rodziny królewskiej Khmerów udali się na dwór tajski i nawiązali bliskie stosunki z dobrze wykształconą tajską szlachtą, a także kilkoma dworskimi poetami. Takie powiązania kulturowe były tak silne, że w niektórych dziedzinach można by użyć terminu syjamizacja odnosząc się do procesów absorpcji kulturowej na dworze khmerskim w tamtym czasie.
To właśnie w tym okresie Siamzation tajski wpływ literacki wywarł hurtowy wpływ na literaturę khmerską. Nirat , czyli syjamska tradycja poezji pożegnalnej, była naśladowana przez poetów khmerskich ; a wiele tajskich opowieści zostało przetłumaczonych bezpośrednio ze źródła syjamskiego na język khmerski.
Jedno z tajskich badań nad literaturą porównawczą wykazało, że obecna wersja Ramajany (Reamker) w Kambodży została przetłumaczona bezpośrednio z tajskiego źródła, zwrotka po zwrotce. Kambodżański dwór królewski zwykł wystawiać tajskie lakhon w języku tajskim za panowania króla Narodoma . Chociaż starsze Reamker mogły istnieć przed XVI wiekiem, ale większość prac zaginęła.
Zobacz też
- Ka Kee
- Phra Saraprasoet
- Phya Anuman Rajadhon
- Sangsilchai
- Tajski folklor
Linki zewnętrzne
| Kontrola władz : krajowa |
|---|
