Satyajita Raya

Satyajit Ray
Ray w Nowym Jorku, 1981
Urodzić się	( 02.05.1921 ) 2 maja 1921 Kalkuta , prezydencja bengalska , Indie Brytyjskie
Zmarł	23 kwietnia 1992 (23.04.1992) (w wieku 70) Kalkuta, Zachodni Bengal, Indie
Alma Mater	Presidency College ( licencjat ) Uniwersytet Visva-Bharati ( magister )
Zawody	Reżyser pisarz ilustrator kompozytor liryk autor eseista ilustrator kaligraf kompozytor muzyki
lata aktywności	1950–1992
Pracuje	Pełna lista
Współmałżonek	Bijoya Ray ​ ( m. 1949 <a i=3>) ​
Dzieci	Sandip Ray (syn)
Rodzice	Sukumar Ray (ojciec) Suprabha Ray (matka)
Krewni	Upendrakishore Ray Chowdhury (dziadek) Shukhalata Rao (ciotka)
Nagrody	Pełna lista
Korona	Padma Shri (1958) Padma Bhushan (1965) Padma Wibhuszan (1976) Komandor Legii Honorowej (1987) Bharat Ratna (1992)
Podpis

Satyajit Ray ( wymowa bengalska : [ˈʃotːodʒit ˈrae̯] ( słuchaj ) ; 2 maja 1921 - 23 kwietnia 1992 ) był indyjskim reżyserem , scenarzystą , dokumentalistą , autorem , eseistą , autorem tekstów , redaktorem czasopism , ilustratorem , kaligrafem i kompozytorem muzycznym . Uważany za jednego z największych twórców filmowych, Ray słynie m.in Trylogia Apu (1955–1959), The Music Room (1958), The Big City (1963) i Charulata (1964) oraz trylogia Goopy-Bagha .

Ray urodził się w Kalkucie jako syn autora bezsensownych rymów , Sukumara Raya . Rozpoczynając karierę jako artysta komercyjny, Ray został wciągnięty w niezależne kręcenie filmów po spotkaniu z francuskim filmowcem Jeanem Renoirem i obejrzeniu włoskiego neorealistycznego filmu Vittorio De Sica Złodzieje rowerów (1948) podczas wizyty w Londynie .

Ray wyreżyserował 36 filmów, w tym filmy fabularne, dokumentalne i krótkometrażowe . Pierwszy film Raya, Pather Panchali (1955), zdobył jedenaście międzynarodowych nagród, w tym inauguracyjną nagrodę za najlepszy dokument ludzki na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1956 roku . Ten film, wraz z Aparajito (1956) i Apur Sansar ( The World of Apu ) (1959), tworzą trylogię Apu . Ray napisał scenariusz , obsadę, muzykę i redagował, a także zaprojektował własne tytuły i materiały reklamowe. Był także autorem kilku opowiadań i powieści, głównie dla małych dzieci i młodzieży. Popularne postacie stworzone przez Raya to detektyw Feluda , naukowiec profesor Shonku , gawędziarz Tarini Khuro i powieściopisarz Lalmohan Ganguly .

Ray otrzymał w swojej karierze wiele ważnych nagród , w tym trzydzieści sześć Indian National Film Awards , Złotego Lwa , Złotego Niedźwiedzia , dwa Srebrne Niedźwiedzie , wiele dodatkowych nagród na międzynarodowych festiwalach i ceremoniach filmowych oraz Honorową Nagrodę Akademii w 1992 roku. otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Oksfordzkiego . W 1992 roku rząd Indii uhonorował go najwyższym odznaczeniem cywilnym Bharat Ratna .

Z okazji setnej rocznicy urodzin Raya Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Indiach w uznaniu spuścizny autora zmienił w 2021 roku swoją coroczną nagrodę za całokształt twórczości na „ Satyajit Ray Lifetime Achievement Award ”.

Tło

Rodowód

Pochodzenie Satyajita Raya sięga co najmniej dziesięciu pokoleń. Jego rodzina nabyła nazwę „ Ray ” (pierwotnie „ Rai ”) od Mogołów . Chociaż byli bengalskimi Kayasthami , Promienie byli „ Vaisnavami ” (czcicielami Wisznu ), w przeciwieństwie do większości bengalskich Kayasthów, którzy byli „ Szaktos ” (czcicielami Shakti lub Shivy ).

Najwcześniejszym odnotowanym przodkiem rodziny Ray był Ramsunder Deo (Deb), urodzony w połowie XVI wieku. Pochodził z wioski Chakdah w dystrykcie Nadia w dzisiejszym Bengalu Zachodnim w Indiach i wyemigrował do Sherpur we wschodnim Bengalu. Został zięciem władcy Jashodal i otrzymał jagir ( feudalne nadanie ziemi) w Jashodal (w obecnym dystrykcie Kishoreganj w Bangladeszu). Jego potomkowie wyemigrowali do wsi Masua w Katiadi Upazila dzielnicy Kishoreganj w pierwszej połowie XVIII wieku. Dziadek Satyajita Raya, Upendrakishore Ray, urodził się w wiosce Masua w 1863 roku.

Upendrakishore Ray był pisarzem, ilustratorem, filozofem, wydawcą, astronomem-amatorem i przywódcą Brahmo Samaj , ruchu religijnego i społecznego w XIX-wiecznym Bengalu . Założył drukarnię o nazwie U. Ray and Sons .

Sukumar Ray , syn Upendrakishore i ojciec Satyajita, był ilustratorem, krytykiem i pionierem bengalskim pisarzem nonsensownych rymów ( Abol Tabol ) i literatury dziecięcej. Pracownica socjalna i autorka książek dla dzieci Shukhalata Rao była jego ciotką.

Wczesne życie i edukacja

Sukumar Ray i Suprabha Ray, rodzice Satyajit Ray (1914)

Satyajit Ray urodził się jako syn Sukumara Raya i Suprabhy Raya (z domu Das Gupta) w Kalkucie (obecnie Kalkuta). Sukumar Ray zmarł, gdy Satyajit miał dwa lata. Ray dorastał w domu, w którym mieściła się prasa drukarska jego dziadka, Upendrakishore Raya Chowdhury'ego . Od najmłodszych lat pociągały go maszyny i proces drukowania, a szczególnie interesował się procesem produkcji Sandesh , magazynu dla dzieci założonego przez Upendrakishore Ray Chowdhury. Ray studiował w Ballygunge Government High School w Kalkucie i ukończył licencjat Doktorat z ekonomii w Presidency College w Kalkucie (wówczas związanym z Uniwersytetem w Kalkucie ). W czasach szkolnych widział w kinie kilka hollywoodzkich produkcji. Dzieła Charliego Chaplina , Bustera Keatona , Harolda Lloyda , Ernsta Lubitscha oraz filmy takie jak Złodziej z Bagdadu i Chata wuja Toma wywarły trwałe wrażenie na jego umyśle. Rozwinął żywe zainteresowanie zachodnią muzyką klasyczną .

W 1940 roku jego matka nalegała, aby studiował na Uniwersytecie Visva-Bharati w Santiniketan , założonym przez Rabindranatha Tagore . Ray niechętnie jechał z powodu swojego zamiłowania do Kalkuty i niskiego szacunku dla życia intelektualnego w Santiniketan. Przekonywanie matki i szacunek, jakim darzył Tagore, przekonały go ostatecznie do przyjęcia go na wyższe studia na wydziale Sztuk Pięknych. W Santiniketan Ray zaczął doceniać sztukę orientalną . Później przyznał, że wiele nauczył się od słynnych malarzy Nandalal Bose i Benode Behari Mukherjee . Później wyprodukował film dokumentalny The Inner Eye . o Mukherjee Jego wizyty w Ajanta , Ellora i Elephanta wzbudziły w nim podziw dla sztuki indyjskiej . Trzy książki, które przeczytał na uniwersytecie, wpłynęły na to, że został poważnym studentem kręcenia filmów: The Film Till Now Paula Rotha oraz dwie książki o teorii Rudolfa Arnheima i Raymonda Spottiswoode'a. Ray porzucił kurs sztuki w 1942 roku, ponieważ nie mógł poczuć inspiracji do zostania malarzem.

Artysta plastyk

W 1943 roku Ray rozpoczął pracę w DJ Keymer, brytyjskiej agencji reklamowej, jako młodszy wizualizator. Tutaj uczył się indyjskiej sztuki komercyjnej pod kierunkiem artystki Annady Munshi, ówczesnego dyrektora artystycznego DJ Keymer. Chociaż lubił projektowanie wizualne (projektowanie graficzne) i był w większości dobrze traktowany, między brytyjskimi i indyjskimi pracownikami firmy istniało napięcie. Brytyjczycy byli lepiej opłacani, a Ray uważał, że „klienci są generalnie głupi”. W 1943 roku Ray rozpoczął drugą pracę w Signet Press , nowy wydawca założony przez DK Gupta. Gupta poprosił Raya o stworzenie projektów okładek książek dla firmy i dał mu całkowitą swobodę artystyczną. Ray dał się poznać jako komercyjny ilustrator, stając się wiodącym indyjskim typografem i projektantem obwolut.

Ray zaprojektował okładki do wielu książek, w tym Banalata Sen i Rupasi Bangla Jibananandy Dasa , Chander Pahar Bibhutibhushana Bandyopadhyaya , Maneaters of Kumaon i Jima Corbetta Discovery of India Jawaharlala Nehru . Pracował nad dziecięcą wersją Pather Panchali, klasycznej bengalskiej powieści Bibhutibhushana Bandyopadhyaya , przemianowanej na Aam Antir Bhepu ( Gwizdek z nasion mango ). Ray zaprojektował okładkę i zilustrował książkę, będąc pod głębokim wpływem tej pracy. Użył go jako tematu swojego pierwszego filmu, a swoje ilustracje wykorzystał jako ujęcia w swoim przełomowym filmie.

Fasada domu Satyajita Raya w Kalkucie (Kalkuta)

Ray zaprzyjaźnił się z amerykańskimi żołnierzami stacjonującymi w Kalkucie podczas II wojny światowej, którzy na bieżąco informowali go o najnowszych amerykańskich filmach wyświetlanych w mieście. Poznał RAF , Normana Clare'a, który podzielał pasję Raya do filmów, szachów i zachodniej muzyki klasycznej. Ray był stałym bywalcem addas (swobodnych rozmów w stylu dowolnym) w Coffee House , gdzie bywało kilku intelektualistów. Nawiązał trwały związek z niektórymi rodakami, takimi jak Bansi Chandragupta (który później został uznanym dyrektorem artystycznym), Kamal Kumar Majumdar (polimat i autor stylowej prozy), Radha Prasad Gupta, Chidananda Das Gupta (krytyk filmowy). Wraz z Chidanandą Dasguptą i innymi Ray założył Towarzystwo Filmowe w Kalkucie w 1947 roku. Pokazywali wiele zagranicznych filmów, z których wiele Ray oglądał i poważnie studiował, w tym kilka filmów amerykańskich i rosyjskich. Wykorzystanie indyjskiej muzyki i tańca w indyjskim filmie Kalpana ( tłum. Imagination ) z 1948 roku, wyreżyserowanym przez słynnego tancerza Udaya Shankara , wywarło wpływ na Raya.

W 1949 roku Ray ożenił się z Bijoyą Das , swoją pierwszą kuzynką i długoletnią ukochaną. Para miała syna Sandipa Raya , reżysera filmowego. W tym samym roku francuski reżyser Jean Renoir przyjechał do Kalkuty, aby nakręcić swój film Rzeka . Ray pomógł mu znaleźć lokalizacje na wsi. Ray powiedział Renoirowi o swoim pomyśle sfilmowania Pather Panchali , który od dawna chodził mu po głowie, a Renoir zachęcił go do tego projektu.

W 1950 roku DJ Keymer wysłał Raya do Londynu do pracy w centrali. W ciągu sześciu miesięcy spędzonych w Londynie Ray obejrzał 99 filmów, w tym Ziemię Aleksandra Dowżenki (1930) i Reguły gry Jeana Renoira ( 1939 ). Jednak filmem, który wywarł na niego największy wpływ, był neorealistyczny film Ladri di biciclette ( Złodzieje rowerów ) (1948) Vittorio De Sica . Ray powiedział później, że wyszedł z teatru zdeterminowany, by zostać filmowcem.

Kariera filmowa

Lata Apu (1950–1959)

Zobacz także: Trylogia Apu i filmografia Satyajit Ray

Po „głębokim poruszeniu” Pathera Panchali , klasycznego Bildungsroman literatury bengalskiej z 1928 roku , Ray postanowił zaadaptować go do swojego pierwszego filmu. Pather Panchali to na wpół autobiograficzna powieść opisująca dojrzewanie Apu, małego chłopca z bengalskiej wioski. Pather Panchali nie miał scenariusza; został wykonany z rysunków i notatek Raya. Zanim główne zdjęcia , stworzył scenorys przedstawiający szczegóły i ciągłość. Wiele lat później przekazał te rysunki i notatki Cinémathèque Française .

Ray zebrał niedoświadczoną ekipę, chociaż zarówno jego operator Subrata Mitra , jak i dyrektor artystyczny Bansi Chandragupta zdobyli wielkie uznanie. Obsada składała się głównie z aktorów-amatorów. Po nieudanych próbach przekonania wielu producentów do sfinansowania projektu, Ray zaczął kręcić pod koniec 1952 roku ze swoich osobistych oszczędności i miał nadzieję zebrać więcej pieniędzy, gdy nakręci trochę materiału, ale nie udało mu się to na jego warunkach. W rezultacie Ray kręcił Pather Panchali przez dwa i pół roku, niezwykle długi okres. Odmówił finansowania ze źródeł, które chciały zmienić scenariusz lub sprawować nadzór nad produkcją. Zignorował również rady rządu indyjskiego, aby włączyć szczęśliwe zakończenie, ale otrzymał fundusze, które pozwoliły mu ukończyć film.

Monroe Wheeler , kierownik działu wystaw i publikacji w nowojorskim Museum of Modern Art (MoMA), usłyszał o projekcie podczas wizyty w Kalkucie w 1954 roku. Uznał, że niekompletny materiał filmowy jest wysokiej jakości i zachęcił Raya do dokończenia filmu. aby można go było pokazać na wystawie MoMA w następnym roku. Sześć miesięcy później amerykański reżyser John Huston podczas wizyty w Indiach w celu poszukiwania lokalizacji dla Człowieka, który byłby królem , zobaczył fragmenty niedokończonego filmu i uznał „dzieło wielkiego filmowca”.

Dzięki pożyczce od rządu Bengalu Zachodniego Ray w końcu ukończył film; został wydany w 1955 roku i spotkał się z uznaniem krytyków. Zdobył wiele nagród i miał długie występy teatralne w Indiach i za granicą. The Times of India napisał: „Absurdem jest porównywać to z jakimkolwiek innym kinem indyjskim [...] Pather Panchali to czyste kino”. W Wielkiej Brytanii Lindsay Anderson napisała pozytywną recenzję filmu. Jednak film spotkał się również z negatywnymi reakcjami; Franciszka Truffauta podobno powiedział: „Nie chcę oglądać filmu o chłopach jedzących rękami”. Bosley Crowther , wówczas najbardziej wpływowy krytyk The New York Times , skrytykował luźną strukturę filmu i przyznał, że „potrzeba cierpliwości, aby się nim cieszyć”. Edward Harrison, amerykański dystrybutor, martwił się, że recenzja Crowthera odwiedzie widzów, ale film był wyświetlany w Stanach Zjednoczonych przez osiem miesięcy.

Międzynarodowa kariera Raya rozpoczęła się na dobre po sukcesie jego kolejnego filmu, drugiego w Trylogii Apu , Aparajito (1956) ( Niezwyciężony ). Ten film przedstawia odwieczną walkę między ambicjami młodego mężczyzny, Apu, a matką, która go kocha. Po wydaniu Aparajito zdobył Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji , przynosząc Rayowi znaczne uznanie. W retrospektywnej recenzji Edward Guthmann z San Francisco Chronicle pochwalił Raya za jego umiejętność uchwycenia emocji i łączenia muzyki z opowiadaniem historii, aby stworzyć „nieskazitelny” obraz. Krytycy tacy jak Mrinal Sen i Ritwik Ghatak oceniają go wyżej niż pierwszy film Raya.

Ray wyreżyserował i wydał dwa inne filmy w 1958 roku: komiks Parash Pathar ( Kamień filozoficzny ) i Jalsaghar ( The Music Room ), film o dekadencji Zamindarów , uważany za jedno z jego najważniejszych dzieł. Magazyn Timeout dał Jalsagharowi pozytywną recenzję, opisując go jako „powolny, urzeczony i hipnotyczny”.

Tworząc Aparajito , Ray nie planował trylogii, ale po tym, jak zapytano go o ten pomysł w Wenecji, spodobał mu się. Ukończył ostatnią część trylogii, Apur Sansar ( Świat Apu ) w 1959 roku. Ray przedstawił w tym filmie dwóch swoich ulubionych aktorów, Soumitrę Chatterjee i Sharmilę Tagore . Zaczyna się od Apu mieszkającego w domu w Kalkucie w pobliżu ubóstwa; wdaje się w niezwykłe małżeństwo z Aparną. Sceny z ich wspólnego życia tworzą „jeden z klasycznych kinowych afirmatywnych przedstawień życia małżeńskiego”. Krytycy Robin Wood i Aparna Sen uważali, że zakończenie trylogii było wielkim osiągnięciem.

Po tym, jak Apur Sansar został ostro skrytykowany przez bengalskiego krytyka, Ray napisał artykuł w jego obronie. W swojej karierze filmowej rzadko odpowiadał na krytykę, ale później bronił także swojego ulubionego filmu Charulata . Krytyk Roger Ebert podsumował trylogię w następujący sposób: „Opowiada o czasie, miejscu i kulturze dalekich od naszych, a jednak łączy się bezpośrednio i głęboko z naszymi ludzkimi uczuciami. To jest jak modlitwa, potwierdzająca, że ​​​​takie może być kino , bez względu na to, jak daleko zabłądzimy w naszym cynizmie”.

Pomimo sukcesu Raya miało to niewielki wpływ na jego życie osobiste w nadchodzących latach. Nadal mieszkał z żoną i dziećmi w wynajętym domu, z matką, wujem i innymi członkami dalszej rodziny.

Od Devi do Charulaty (1959–1964)

W tym okresie Ray nakręcił filmy o okresie Rajdu Brytyjskiego , dokument o Tagore, film komiksowy ( Mahapurush ) i swój pierwszy film na podstawie oryginalnego scenariusza ("Kanchenjungha"). Nakręcił także serię filmów, które razem wzięte są uważane przez krytyków za jedne z najgłębszych portretów indyjskich kobiet na ekranie.

Ray podążał za Apurem Sansarem w Devi ( Bogini ) z lat 60., filmie, w którym badał przesądy w społeczeństwie hinduskim . Sharmila Tagore zagrała Doyamoyee, młodą żonę, którą ubóstwia jej teść. Ray martwił się, że Centralna Rada Certyfikacji Filmowej może zablokować jego film lub przynajmniej zmusić go do ponownego cięcia, ale Devi został oszczędzony. Po międzynarodowej dystrybucji krytyk z Chicago Reader opisał film jako „pełen zmysłowości i ironicznego podtekstu”.

W 1961 roku, pod naciskiem premiera Jawaharlala Nehru , Ray otrzymał zlecenie wykonania Rabindranatha Tagore , opartego na poecie o tym samym imieniu , z okazji jego setnej rocznicy urodzin, hołdu dla osoby, która prawdopodobnie wywarła na Raya największy wpływ. Ze względu na ograniczony materiał filmowy Tagore'a wyzwaniem dla Raya była konieczność nakręcenia filmu głównie z materiału statycznego. Powiedział, że wymagało to tyle pracy, co trzy filmy fabularne.

W tym samym roku, wraz z Subhasem Mukhopadhyayem i innymi, Ray był w stanie ożywić Sandesh , magazyn dla dzieci, który założył jego dziadek. Ray przez kilka lat oszczędzał pieniądze, aby było to możliwe. Podwójna nazwa ( Sandesh oznacza zarówno „wiadomości” w języku bengalskim, jak i słodki popularny deser) nadała ton magazynowi (zarówno edukacyjny, jak i rozrywkowy). Ray zaczął robić do niego ilustracje, a także pisać opowiadania i eseje dla dzieci. Pisanie ostatecznie stało się stałym źródłem dochodu.

W 1962 roku Ray wyreżyserował Kanchenjungha . Na podstawie jego pierwszego oryginalnego scenariusza był to także jego pierwszy kolorowy film. Opowiada historię rodziny z wyższej klasy, która spędza popołudnie w Darjeeling , malowniczym miasteczku na wzgórzu w Zachodnim Bengalu. Próbują zaaranżować zaręczyny ich najmłodszej córki z dobrze opłacanym inżynierem wykształconym w Londynie.

Ray początkowo planował kręcenie filmu w dużej rezydencji, ale później zdecydował się nakręcić go w słynnym mieście. Użył wielu odcieni światła i mgły, aby oddać napięcie w dramacie. Ray zauważył, że chociaż jego scenariusz pozwalał na kręcenie w każdych warunkach oświetleniowych, komercyjna ekipa filmowa w Darjeeling nie nakręciła ani jednej sceny, ponieważ chcieli to zrobić tylko w słońcu. z New York Timesa wystawił filmowi mieszaną recenzję; chwalił „miękkie i zrelaksowane” kręcenie filmów Raya, ale uważał, że postacie to banały.

W 1964 roku Ray wyreżyserował Charulatę ( Samotna żona ). Jeden z ulubionych filmów Raya, przez wielu krytyków uważany za jego najbardziej udany. Oparty na opowiadaniu Tagore'a Nastanirh (Złamane gniazdo), film opowiada o samotnej żonie Charu w XIX-wiecznym Bengalu i jej rosnących uczuciach do szwagra Amala. W retrospektywnych recenzjach The Guardian nazwał to „niezwykle żywym i świeżym”, podczas gdy The Sydney Morning Herald chwalił Madhabi Mukherjee casting, styl wizualny filmu i ruchy kamery. Ray powiedział, że film zawierał najmniej wad spośród jego prac i było to jego jedyne dzieło, które, mając szansę, zrobiłby dokładnie w ten sam sposób. Na 15. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie Charulata zdobył Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszego reżysera . Inne filmy z tego okresu to Mahanagar ( The Big City ), Teen Kanya ( Three Daughters ), Abhijan ( The Expedition ), Kapurush ( Tchórz ) i Mahapurush ( Święty Człowiek ). Pierwszy z nich, Mahanagar , zyskał uznanie brytyjskich krytyków; Philip French stwierdził, że był to jeden z najlepszych Raya.

Również w latach 60. Ray odwiedził Japonię i z przyjemnością spotkał reżysera Akirę Kurosawę , którego bardzo cenił.

Nowe kierunki (1965–1982)

W okresie post- Charulata Ray podejmował się różnych projektów, od fantasy, science fiction i kryminałów po dramaty historyczne . Ray również eksperymentował w tym okresie, badając współczesne problemy życia Indian w odpowiedzi na postrzegany brak tych problemów w swoich filmach.

Pierwszym dużym filmem z tego okresu jest Nayak ( The Hero ) z 1966 roku, historia ekranowego bohatera podróżującego pociągiem i spotykającego młodą, sympatyczną dziennikarkę. Film z Uttamem Kumarem i Sharmilą Tagore w rolach głównych podczas dwudziestoczterogodzinnej podróży opowiada o wewnętrznym konflikcie najwyraźniej odnoszącej sukcesy idolki z poranku . Chociaż film otrzymał „Nagrodę krytyków” na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie , spotkał się z ogólnie wyciszonym przyjęciem.

W 1967 roku Ray napisał scenariusz do filmu, który miał nosić tytuł The Alien , na podstawie jego opowiadania „Bankubabur Bandhu” („Przyjaciel Banku Babu”), które napisał w 1962 roku dla magazynu Sandesh . Planowano, że będzie to koprodukcja amerykańsko-indyjska z Columbia Pictures , z Marlonem Brando i Peterem Sellersem w rolach głównych. Ray odkrył, że jego scenariusz był chroniony prawami autorskimi, a opłata została przywłaszczona przez Michaela Wilsona . Wilson początkowo zwrócił się do Raya przez ich wspólnego przyjaciela, Arthura C. Clarke'a , aby reprezentować go w Hollywood. Wilson jest autorem scenariusza przypisanego Mike'owi Wilsonowi i Satyajitowi Rayowi , chociaż napisał tylko jedno słowo. Ray powiedział później, że nigdy nie otrzymał wynagrodzenia za scenariusz. Po tym, jak Brando zrezygnował z projektu, producenci próbowali zastąpić go Jamesem Coburnem , ale Ray rozczarował się i wrócił do Kalkuty. Columbia bezskutecznie próbowała ożywić projekt w latach 70. i 80. XX wieku.

Obraz Raya

W 1969 roku Ray wyreżyserował jeden ze swoich filmów, które odniosły największy sukces komercyjny; muzyczna fantazja oparta na opowiadaniu dla dzieci napisanym przez jego dziadka, Goopy Gyne Bagha Byne ( The Adventures of Goopy and Bagha ). Opowiada o podróży śpiewaka Goopy'ego i perkusisty Baghy, obdarzonych trzema prezentami przez Króla Duchów, aby powstrzymać zbliżającą się wojnę między dwoma sąsiednimi królestwami. Film, jeden z jego najdroższych projektów, był również trudny do sfinansowania. Ray porzucił chęć nakręcenia tego w kolorze, ponieważ odrzucił ofertę, która zmusiłaby go do obsadzenia pewnego filmu w języku hindi aktor w roli głównej. Skomponował także piosenki i muzykę do filmu.

Następnie Ray wyreżyserował filmową adaptację powieści poety i pisarza Sunila Gangopadhyaya . Aranyer Din Ratri (1970) ( Dni i noce w lesie ) z muzyczną strukturą motywów uznawaną za bardziej złożoną niż Charulata , podąża za czterema młodymi mężczyznami z miasta, którzy wybierają się na wakacje do lasu . Próbują zostawić swoje codzienne życie za sobą, ale jeden z nich spotyka kobiety i staje się głębokim studium indyjskiej klasy średniej. Po raz pierwszy pokazany na Festiwalu Filmowym w Nowym Jorku w 1970 roku, krytyczka Pauline Kael napisała: „Filmy Satyajita Raya mogą wywoływać we mnie bardziej złożone poczucie szczęścia niż twórczość jakiegokolwiek innego reżysera [...] Żaden artysta nie zrobił więcej niż Ray aby zmusić nas do ponownej oceny codzienności”. Pisanie dla BBC w 2002 roku Jamie Russell pochwalił scenariusz, tempo i mieszankę emocji. Według jednego z krytyków, Robina Wooda , „pojedyncza sekwencja [filmu]… dostarczyłaby materiału na krótki esej”.

Po Aranyer Din Ratri Ray zajął się współczesnym życiem bengalskim. Ukończył to, co stało się znane jako trylogia Kalkuta : Pratidwandi (1970), Seemabaddha (1971) i Jana Aranya (1975), trzy filmy, które powstały oddzielnie, ale miały podobne tematy. Trylogia koncentruje się na represjach, a męscy bohaterowie spotykają się z zakazanym. Pratidwandi ( The Adversary ) opowiada o idealistycznym młodym absolwentze; choć rozczarowany pod koniec filmu, nadal jest nieskorumpowany. Seemabaddha ( Company Limited ) przedstawiał człowieka sukcesu, który rezygnuje z moralności dla dalszych korzyści. Jana Aranya ( The Middleman ) przedstawiała młodego mężczyznę, który poddał się kulturze korupcji, aby zarobić na życie. W pierwszym filmie, Pratidwandi , Ray wprowadza nowe techniki narracyjne , takie jak sceny negatywne, sekwencje snów i nagłe retrospekcje.

Również w latach 70. Ray zaadaptował dwie ze swoich popularnych historii jako filmy detektywistyczne. Chociaż skierowany głównie do dzieci i młodych dorosłych, zarówno Sonar Kella ( The Golden Fortress ), jak i Joi Baba Felunath ( The Elephant God ) stały się ulubieńcami kultu. W recenzji Sonar Kella z 2019 roku krytyk Rouven Linnarz był pod wrażeniem wykorzystania indyjskich instrumentów klasycznych do generowania „tajemniczej progresji”.

Ray rozważał nakręcenie filmu o wojnie wyzwoleńczej Bangladeszu w 1971 roku, ale później porzucił ten pomysł, mówiąc, że jako filmowiec był bardziej zainteresowany trudami uchodźców niż polityką. W 1977 roku Ray ukończył Shatranj Ke Khilari ( The Chess Players ), hindustański film oparty na opowiadaniu Munshi Premchanda . Akcja została osadzona w Lucknow w stanie Oudh , na rok przed powstaniem Indian w 1857 roku. . Komentarz do spraw związanych z kolonizacją Indii przez Brytyjczyków, był to pierwszy pełnometrażowy film Raya w języku innym niż bengalski. Wystąpiła w nim znakomita obsada, w tym Sanjeev Kumar , Saeed Jaffrey , Amjad Khan , Shabana Azmi , Victor Bannerjee i Richard Attenborough . Pomimo ograniczonego budżetu filmu, The Washington Post wystawił mu pozytywną recenzję; „On [Ray] posiada to, czego często brakuje wielu pobłażliwym hollywoodzkim filmowcom: spojrzenie na historię”.

W 1980 roku Ray nakręcił kontynuację Goopy Gyne Bagha Byne , nieco politycznego Hiraka Rajara Deshe ( Królestwo diamentów ). Królestwo złego Króla Diamentów, czyli Hirok Raj, jest aluzją do Indii w okresie kryzysu Indiry Gandhi . Wraz z jego uznanym filmem krótkometrażowym Pikoo ( Dziennik Pikoo ) i godzinnym filmem w języku hindi , Sadgati , była to kulminacja jego pracy w tym okresie.

Kiedy ET został wydany w 1982 roku, Clarke i Ray dostrzegli w filmie podobieństwa do jego wcześniejszego scenariusza The Alien ; Ray twierdził, że ET splagiatował jego scenariusz. Ray powiedział, że Stevena Spielberga „nie byłby możliwy bez mojego scenariusza„ Obcy ”. ’ był dostępny w całej Ameryce w powielanych kopiach.” Spielberg zaprzeczył jakiemukolwiek plagiatowi, mówiąc: „Byłem dzieckiem w liceum, kiedy ten scenariusz krążył po Hollywood”. Poza Obcym , dwa inne niezrealizowane projekty, które Ray zamierzał wyreżyserować , to adaptacje starożytnej indyjskiej epopei Mahabharata oraz powieść EM Forstera Przejście do Indii z 1924 roku .

Ostatnie lata (1983–1992)

Ray został pierwszym Hindusem, który otrzymał Honorową Nagrodę Akademii w 1992 roku .

W 1983 roku, pracując nad Ghare Baire ( Dom i świat ), Ray doznał zawału serca; poważnie ograniczyłoby to jego produktywność w pozostałych dziewięciu latach jego życia. Ghare Baire , adaptacja powieści o tym samym tytule , została ukończona w 1984 roku z pomocą syna Raya, który od tamtej pory służył jako operator kamery. Mówi o niebezpieczeństwach żarliwego nacjonalizmu; napisał pierwszy szkic scenariusza do niego w latach czterdziestych XX wieku. Pomimo trudnych okresów spowodowanych chorobą Raya, film zyskał pewne uznanie; krytyk Vincent Canby dał filmowi maksymalną ocenę pięciu gwiazdek i pochwalił występy trzech głównych aktorów. Zawierała także pierwszą scenę pocałunku przedstawioną w filmach Raya.

W 1987 roku Ray do pewnego stopnia wyzdrowiał, by wyreżyserować film z 1990 roku Shakha Proshakha ( Branches of the Tree ). Przedstawia starca, który prowadził uczciwe życie i dowiaduje się o zepsuciu trzech swoich synów. Końcowa scena ukazuje ojca, który znajduje ukojenie dopiero w towarzystwie czwartego syna, który jest nieskazitelny, ale psychicznie chory z powodu urazu głowy odniesionego podczas studiów w Anglii.

Ostatni film Raya, Agantuk ( The Stranger ), ma lżejszy nastrój, ale nie temat; Kiedy dawno zaginiony wujek przybywa z wizytą do swojej siostrzenicy w Kalkucie, budzi podejrzenia co do jego motywów. W filmie o cywilizację prowokuje dalekosiężne pytania. Krytyk Hal Hinson był pod wrażeniem i pomyślał, że Agantuk pokazuje „wszystkie zalety mistrza artysty w pełnej dojrzałości”.

Nałogowy palacz, ale niepijący, Ray cenił pracę bardziej niż cokolwiek innego. Pracował 12 godzin dziennie i kładł się spać o drugiej nad ranem. Lubił także kolekcjonować antyki, rękopisy, rzadkie płyty gramofonowe, obrazy i rzadkie książki.

W 1992 roku stan zdrowia Raya pogorszył się z powodu powikłań sercowych. Został przyjęty do szpitala, ale już nie wrócił do zdrowia. Dwadzieścia cztery dni przed śmiercią Ray otrzymał Honorową Nagrodę Akademii od Audrey Hepburn za pośrednictwem łącza wideo; był w ciężkim stanie, ale wygłosił przemówienie, nazywając to „najlepszym osiągnięciem w [jego] karierze filmowej”. Zmarł 23 kwietnia 1992 r., 9 dni przed swoimi 71. urodzinami.

Dzieła literackie

Główny artykuł: Dzieła literackie Satyajita Raya

Ray stworzył dwie popularne fikcyjne postacie bengalskiej literatury dziecięcej — Pradosha Chandrę Mittera (Mitrę) alias Feludę , detektywa, oraz profesora Shonku , naukowca. Historie Feludy są opowiadane przez Tapesha Ranjana Mitrę znanego jako Topshe, jego nastoletniego kuzyna, coś w rodzaju Watsona Holmesa Feludy . Historie science fiction Shonku są przedstawiane jako pamiętnik odkryty po tajemniczym zniknięciu naukowca.

Ray napisał także zbiór nonsensownych wierszy zatytułowany Today Bandha Ghorar Dim , który zawiera tłumaczenie „ Jabberwocky ” Lewisa Carrolla . Napisał zbiór humorystycznych opowiadań mułły Nasiruddina w języku bengalskim.

Jego opowiadania były publikowane jako zbiory 12 opowiadań, w których ogólny tytuł grał ze słowem dwanaście (np. Aker pitthe dui , czyli dosłownie „Dwa na jednym”). Zainteresowanie Raya łamigłówkami i grami słownymi znajduje odzwierciedlenie w jego opowieściach. Opowiadania Raya dają pełną swobodę jego zainteresowaniu makabrą, napięciem i innymi aspektami, których unikał w filmie, tworząc interesujące studium psychologiczne. Większość jego pism została przetłumaczona na język angielski. Większość jego scenariuszy została opublikowana w języku bengalskim w czasopiśmie literackim Eksan . Ray napisał autobiografię o swoich latach dzieciństwa, Jakhan Choto Chilam (1982), przetłumaczony na angielski jako Childhood Days: A Memoir przez jego żonę Bijoyę Ray. W 1994 roku Ray opublikował swoje wspomnienia My Years with Apu , o swoich doświadczeniach związanych z tworzeniem Trylogii Apu.

Pisał także eseje o filmie, publikowane w zbiorach: Nasze filmy, ich filmy (1976), Bishoy Chalachchitra (1976) i Ekei Bole Shooting (1979). W połowie lat 90. na Zachodzie ukazały się także eseje filmowe Raya i antologia opowiadań w języku angielskim. Nasze filmy, ich filmy to antologia krytyki filmowej autorstwa Raya. Książka zawiera artykuły i fragmenty osobistych dzienników. Książka jest przedstawiona w dwóch częściach: Ray najpierw omawia film indyjski , zanim skupi się na Hollywood, konkretnych filmowcach ( Charlie Chaplin i Akira Kurosawa ) oraz ruchy takie jak włoski neorealizm . Jego książka Bishoy Chalachchitra została opublikowana w tłumaczeniu w 2006 roku jako Mówiąc o filmach . Zawiera zwięzły opis jego filozofii różnych aspektów kina.

Kaligrafia i projektowanie

Ray zaprojektował cztery kroje pisma łacińskiego o nazwach Ray Roman, Ray Bizarre, Daphnis i Holiday, oprócz wielu bengalskich dla magazynu Sandesh . Ray Roman i Ray Bizarre wygrali międzynarodowy konkurs w 1971 roku.

W pewnych kręgach Kalkuty Ray nadal był znany jako wybitny grafik, przez długi czas w swojej karierze filmowej. Ray zilustrował wszystkie swoje książki i zaprojektował do nich okładki, a także stworzył wszystkie materiały reklamowe do swoich filmów, na przykład artystyczna gra Raya z bengalskimi grafemami została również ujawniona na plakatach filmowych i okładkach promocyjnych broszur filmowych. Zaprojektował także okładki kilku książek innych autorów. Jego technika kaligraficzna odzwierciedla głęboki wpływ (a) artystycznego wzorca europejskiej notacji pięciolinii muzycznej na syntagmy grafemiczne oraz (b) alpana („malowanie rytualne” praktykowane głównie przez bengalskie kobiety w czasie świąt religijnych (termin ten oznacza „okrywać się”)). Ogólnie sklasyfikowane jako „Sztuka ludowa”, por. w przedstawieniach grafemów Raya. [

W ten sposób tak zwany podział na sztukę klasyczną i ludową zaciera się w przedstawieniu grafemów bengalskich przez Raya. Trójpoziomowa wysokość X grafemów bengalskich została przedstawiona na wzór mapy muzycznej, a kontury, krzywe pomiędzy poziomymi i pionowymi punktami styku, podążają za wzorami alpany. Zauważono również, że metamorfoza grafemów (można to określić jako „archewriting”) jako żywego obiektu / podmiotu w pozytywnej manipulacji grafemami bengalskimi przez Raya.

Jako grafik Ray zaprojektował większość swoich plakatów filmowych, łącząc sztukę ludową i kaligrafię, tworząc motywy od tajemniczych, surrealistycznych po komiczne; w 2013 roku w British Film Institute odbyła się wystawa jego plakatów. Opanował każdy styl sztuk wizualnych i potrafił naśladować każdego malarza, o czym świadczą jego okładki książek i czasopism, plakaty, ilustracje literackie i kampanie reklamowe.

Styl filmowy i wpływy

Ray przez całą swoją karierę podświadomie składał hołd Jeanowi Renoirowi , który wywarł na niego największy wpływ. Uznał także Vittorio De Sicę , którego uważał za najlepszego przedstawiciela włoskiego neorealizmu , i nauczył go upychania filmowych szczegółów w jednym ujęciu oraz wykorzystywania aktorów i aktorek amatorów. Ray przyznał, że rzemiosła filmowego uczył się od ze Starego Hollywood, takich jak John Ford , Billy Wilder i Ernst Lubitsch . Darzył swoich współczesnych głębokim szacunkiem i podziwem Akira Kurosawa i Ingmar Bergman , których uważał za gigantów. Używania stop-klatek nauczył się między innymi od François Truffauta , a cięć z przeskokiem , zanikania i rozpuszczania od Jeana-Luca Godarda . Chociaż podziwiał „rewolucyjną” wczesną fazę Godarda, uważał, że jego późniejsza faza była „obca”. Ray uwielbiał swojego rówieśnika Michelangelo Antonioniego , ale nienawidził Blowup , który uważał za mający „bardzo mały ruch wewnętrzny”. Był również pod wrażeniem twórczości Stanleya Kubricka . Chociaż Ray stwierdził, że miał bardzo niewielki wpływ na Siergieja Eisensteina , filmy takie jak Pather Panchali , Aparajito , Charulata i Sadgati zawierają sceny pokazujące uderzające zastosowania montażu . Miał też szkice Eisensteina.

Ray uważał pisanie scenariuszy za integralną część reżyserii. Początkowo odmówił nakręcenia filmu w innym języku niż bengalski . W swoich dwóch filmach fabularnych innych niż bengalski napisał scenariusz w języku angielskim; tłumacze zaadaptowali go na hindustański pod nadzorem Raya.

Rayowi oko do szczegółów dorównywało jego dyrektorowi artystycznemu, Bansi Chandragupcie . Jego wpływ na wczesne filmy był tak ważny, że Ray zawsze pisał scenariusze po angielsku przed stworzeniem wersji bengalskiej, tak aby Chandragupta spoza Bengalu mógł to przeczytać. Subraty Mitry zyskały uznanie w filmach Raya, chociaż niektórzy krytycy uważali, że ostateczne odejście Mitry od Raya obniżyło ich jakość. Mitra przestał dla niego pracować po Nayaku . Firma Mitra opracowała „ oświetlenie odbijające”. ”, technikę odbijania światła od tkaniny w celu stworzenia rozproszonego, realistycznego światła nawet na planie.

Regularnym montażystą filmowym Raya był Dulal Datta , ale reżyser zwykle dyktował montaż, podczas gdy Datta wykonywał właściwą pracę. Ze względu na finanse i skrupulatne planowanie Raya, jego filmy (oprócz Pather Panchali ) były w większości cięte kamerą.

Na początku swojej kariery Ray współpracował z indyjskimi muzykami klasycznymi , takimi jak Ravi Shankar , Vilayat Khan i Ali Akbar Khan . Odkrył, że ich pierwsza lojalność dotyczyła tradycji muzycznych, a nie jego filmu. Uzyskał większe zrozumienie zachodnich form klasycznych, które chciał wykorzystać w swoich filmach osadzonych w środowisku miejskim. Zaczynając od Teen Kanya , Ray zaczął komponować własne partytury. Beethoven był ulubionym kompozytorem Raya; Ray stał się także wybitnym koneserem zachodniej muzyki klasycznej w Indiach. Struktura narracyjna filmów Raya jest reprezentowana przez formy muzyczne, takie jak sonata , fuga i rondo . Przykładami takiej struktury są Kanchenjunga , Nayak i Aranyer Din Ratri .

Reżyser obsadził aktorów z różnych środowisk, od znanych gwiazd po osoby, które nigdy nie widziały filmu (jak w Aparajito ). Robin Wood i inni wychwalali go jako najlepszego reżysera dzieci, wspominając pamiętne występy w rolach Apu i Durgi ( Pather Panchali ), Ratana ( Poczmistrz ) i Mukula ( Sonar Kella ). W zależności od umiejętności i doświadczenia aktora, Ray zmieniał intensywność swojego reżyserowania, od praktycznie zerowej z aktorami takimi jak Utpal Dutt , do wykorzystania aktora jako marionetki ( Subir Banerjee jako młody Apu czy Sharmila Tagore jako Aparna).

Aktorzy, którzy pracowali dla Raya, ufali mu, ale mówili, że niekompetencję też może traktować z całkowitą pogardą. Pełen podziwu dla jego filmowego stylu i kunsztu, reżyser Roger Manvell powiedział: „Dzięki powściągliwemu stylowi, który przyjął, Ray stał się mistrzem techniki. Bierze swój czas z natury ludzi i ich środowiska; jego kamera jest uważnym, dyskretnym obserwatorem reakcji; jego edycja dyskretnego, ekonomicznego przejścia od jednej wartości do drugiej. ”Ray uznał życie za najlepszy rodzaj inspiracji dla kina; powiedział:„ W przypadku popularnego medium najlepszy rodzaj inspiracji powinien czerpać z życia i mieć swoje korzenie w tym. Żadna ilość technicznego szlifu nie zrekompensuje sztuczności tematu i nieuczciwości traktowania”.

Krytyczne i popularne odpowiedzi

Prace Raya zostały opisane jako pełne humanizmu i uniwersalności oraz zwodniczej prostoty z głęboką złożonością. Japoński reżyser Akira Kurosawa powiedział: „Nie widzieć kina Raya oznacza istnieć na świecie bez oglądania słońca lub księżyca”. Ale jego przeciwnicy uważają, że jego filmy są lodowato powolne, poruszają się jak „majestatyczny ślimak”. Niektórzy krytycy uważają jego prace za antynowoczesne ; krytykują go za brak nowych sposobów wyrażania się lub eksperymentowania, które można znaleźć w dziełach współczesnych Rayowi, takich jak Jean-Luc Godard. jako Stanley Kauffmann napisali, niektórzy krytycy uważają, że Ray zakłada, że ​​widzowie „mogą być zainteresowani filmem, który po prostu żyje w swoich bohaterach, a nie takim, który narzuca ich życiu dramatyczne wzorce”. Ray powiedział, że nie może nic zrobić z wolnym tempem. Kurosawa bronił go, mówiąc, że filmy Raya nie były powolne; „Jego twórczość można opisać jako płynącą spokojnie, jak wielka rzeka”.

Krytycy często porównują Raya do Antona Czechowa , Jeana Renoira, Vittorio De Sica, Howarda Hawksa i Mozarta . Pisarz VS Naipaul porównał scenę z Shatranj Ki Khiladi ( Gracze w szachy ) do sztuki Szekspira; napisał: „mówi się tylko trzysta słów, ale dobroć! - dzieją się wspaniałe rzeczy”. Nawet krytycy, którym nie podobała się estetyka filmów Raya, generalnie uznawali jego zdolność do objęcia całej kultury ze wszystkimi jej niuansami. Nekrolog Raya w The Independent zawierało pytanie „Kto jeszcze może konkurować?”

Jego twórczość promowała we Francji kino The Studio des Ursuline . Francuski fotograf Henri Cartier-Bresson opisał Raya jako „niewątpliwego giganta w świecie filmu”. Z pozytywnym podziwem dla większości filmów Raya, krytyk Roger Ebert wymienił Trylogię Apu wśród największych filmów. Vincent Canby napisał kiedyś o filmach Raya „bez względu na konkretną historię, bez względu na sytuację społeczno-polityczną bohaterów, kino Satyajita Raya (trylogia Apu , The Music Room, Distant Thunder i The Chess Players ) jest tak wspaniale zrealizowany, że cały świat jest przywołany ze stosunkowo ograniczonych szczegółów”.

Wychwalając swój wkład w świat kina, Martin Scorsese powiedział: „Jego praca jest w towarzystwie żyjących współczesnych, takich jak Ingmar Bergman, Akira Kurosawa i Federico Fellini ”. Francis Ford Coppola wymienił Raya jako główny wpływ; wychwalał Devi z lat 60. , który Coppola uważa za swoje najlepsze dzieło i „kamienie milowe w kinie”; Coppola przyznaje, że uczył się kina indyjskiego dzięki twórczości Raya. Podczas podróży do Indii Christopher Nolan wyraził swój podziw dla Pather Panchali Raya . Nolan powiedział: „Miałem przyjemność ostatnio oglądać Pather Panchali [Satyajita Raya] , którego wcześniej nie widziałem. Myślę, że to jeden z najlepszych filmów, jakie kiedykolwiek nakręcono. To niezwykła robota”.

Polityka i ego również wpłynęły na debatę dotyczącą pracy Raya. Niektórzy zwolennicy socjalizmu twierdzą, że Ray nie był „zaangażowany” w sprawę uciskanych klas narodowych, podczas gdy niektórzy krytycy zarzucali mu gloryfikację ubóstwa w Pather Panchali i Ashani Sanket ( Odległy grzmot ) poprzez liryzm i estetykę. Powiedzieli, że nie dał rozwiązania konfliktów w opowieściach i nie był w stanie przezwyciężyć swojego burżuazyjnego pochodzenia. Podczas naksalitów ruchów w latach 70., agitatorzy byli kiedyś bliscy wyrządzenia fizycznej krzywdy jego synowi, Sandipowi.

Na początku 1980 roku Ray został skrytykowany przez indyjskiego posła i byłą aktorkę Nargis Dutt , która oskarżyła Raya o „eksportowanie ubóstwa”. Chciała, żeby kręcił filmy reprezentujące „Współczesne Indie”. W bardzo publicznej wymianie listów w latach 60. Ray ostro skrytykował film Akash Kusum autorstwa kolegi Mrinala Sena . Ray powiedział, że Sen atakował tylko „łatwe cele”, na przykład bengalską klasę średnią. Ten Akash Kusum był w pewnym stopniu podobny do Parasha Pathara , film, którego Sen nie lubił, mógł odegrać rolę w zerwaniu ich wcześniej serdecznych relacji. Ray nadal kręcił filmy o tej grupie demograficznej „łatwego celu”, w tym Pratidwandi i Jana Aranya (osadzone podczas ruchu naksalitów w Bengalu), a obaj filmowcy nadal wymieniali pochwały i krytykę przez resztę swojej kariery.

Dziedzictwo

Ray na znaczku Indii z 1994 roku

Ray jest ikoną kultury w Indiach i społecznościach bengalskich na całym świecie. Po jego śmierci miasto Kalkuta praktycznie stanęło w miejscu, gdy setki tysięcy ludzi zgromadziło się wokół jego domu, aby złożyć ostatnie wyrazy szacunku. Wpływ Raya był szeroko rozpowszechniony i głęboki w kinie bengalskim ; wielu bengalskich reżyserów, w tym Aparna Sen , Rituparno Ghosh i Gautam Ghose oraz Vishal Bhardwaj , Dibakar Banerjee , Shyam Benegal i Sujoy Ghosh z kina hindi w Indiach, Tareq Masud i Tanvir Mokammel w Bangladeszu oraz Aneel Ahmad w Anglii byli pod wpływem jego rzemiosła. W całym spektrum filmowcy, tacy jak Budhdhadeb Dasgupta , Mrinal Sen i Adoor Gopalakrishnan , uznali jego przełomowy wkład w kino indyjskie. Beyond India, filmowcy Martin Scorsese , Francis Ford Coppola , George Lucas , James Ivory , Abbas Kiarostami , Elia Kazan , William Wyler , François Truffaut , John Huston , Carlos Saura , Isao Takahata , Oliver Stone Quentin Tarantino , Wes Anderson , Danny Boyle Christopher Nolan i wielu innych międzynarodowych filmowców było pod wpływem kinowego stylu Raya.

Film Gregory'ego Navy z 1995 roku Moja rodzina miał ostatnią scenę, która przypominała Apur Sansar . Praca Iry Sachsa z 2005 roku Forty Shades of Blue była luźną remake'iem Charulaty. Inne odniesienia do filmów Raya można znaleźć na przykład w Sacred Evil z 2006 roku oraz w trylogii Żywioły Deepy Mehty . Według Michaela Sragowa z The Atlantic Monthly , „młodzieńcze dramaty o dojrzewaniu które zalewają domy sztuki od połowy lat pięćdziesiątych, mają ogromny dług wobec Trylogii Apu ”. Kanchenjungha wprowadził strukturę narracyjną, która przypomina późniejsze kino z hiperłączami . Pratidwandi był pionierem technik foto-negatywnych retrospekcji i dygresji rentgenowskiej. Wraz z Madhabi Mukherjee , Ray był pierwszą indyjską postacią filmową, która znalazła się na zagranicznym znaczku ( Dominika ).

Irański filmowiec Majid Majidi wyraził głęboki podziw dla Raya. Omawiając inspirację dla swojego pierwszego filmu fabularnego o Indiach, Beyond the Clouds (2017), Majidi powiedział: „Wiele się nauczyłem o Indiach na podstawie dzieł wybitnego indyjskiego reżysera Satyajita Raya, więc moim marzeniem było nakręcenie filmu w jego ziemia. Jego punkt widzenia jest dla mnie bardzo cenny i kocham wszystko, co zrobił, więc jednym z głównych powodów, dla których nakręciłem ten film, jest mój podziw dla Satyajita Raya i jego pracy”. Wes Anderson powiedział, że jego film z 2007 roku, The Darjeeling Limited , jest poświęcony Rayowi.

Wiele dzieł literackich zawiera odniesienia do Raya lub jego twórczości, w tym Herzog Saula Bellowa i Młodość JM Coetzeego . Haroun and the Sea of ​​Stories Salmana Rushdiego zawiera rybie postacie o imieniu Goopy i Bagha , hołd złożony filmowi fantasy Raya. W 1993 roku Uniwersytet Kalifornijski w Santa Cruz założył kolekcję Satyajit Ray Film and Study, aw 1995 roku rząd Indii założył Satyajit Ray Film and Television Institute na studia związane z filmem. W 2007 roku BBC zadeklarowało, że dwie Feludy zostaną przekształcone w programy radiowe. Podczas Londyńskiego Festiwalu Filmowego regularnie przyznawana jest nagroda „Satyajit Ray Award” debiutującemu reżyserowi, którego film najlepiej oddaje „artyzm, współczucie i człowieczeństwo wizji Raya”.

W Indiach wyprodukowano wiele filmów dokumentalnych o Rayu, do najważniejszych należą: Creative Artists of India - Satyajit Ray (1964) Bhagwana Das Gargi i Satyajit Ray (1982) Shyama Benegala - oba wspierane przez rząd Indii Films Division , The Music of Satyajit Ray (1984) Utpalendu Chakrabarty przy finansowaniu z National Film Development Corporation of India , Ray: Life and Work of Satyajit Ray (1999) autorstwa Goutam Ghose . W 2016 roku, podczas kręcenia filmu Double Feluda , syn Satyajita, Sandip, sfilmował słynną bibliotekę swojego ojca.

23 lutego 2021 r., W setną rocznicę urodzin Satyajita Raya, minister informacji i radiofonii i telewizji związkowej Prakash Javadekar ogłosił, że rząd centralny ustanowi nagrodę imienia Satyajit Ray. Nagroda ma być na równi z nagrodą Dadasaheb Phalke .

Ochrona

Archiwum Filmowe Akademii zachowało wiele filmów Raya: Abhijan w 2001, Aparajito w 1996, Apur Sansar w 1996, Charulata w 1996, Devi w 1996, Goopy Gyne Bagha Byne w 2003, Jaalsaghar w 1996, Jana Aranya w 1996, Joi Baba Felunath w 2007, Kapurush w 2005, Mahanagar w 1996, Mahapurush w 2005, Nayak w 2004, Parash Pathar w 2007, Pather Panchali w 1996, Seemabaddha w 2001, Shatranj ke Khilari w 2010, Sikkim w 2007, Teen Kanya w 1996 i film krótkometrażowy Two w 2006. Archiwum Filmowe Akademii posiada dodatkowo odbitki innych filmów Raya jako część swoich zbiorów Kolekcja Satyajit Ray.

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Indiach

Obchody stulecia urodzin

Podczas 52. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Indiach , z okazji setnej rocznicy jego urodzin, Dyrekcja Festiwali Filmowych złoży mu hołd poprzez „Specjalną Retrospektywę”.

Nagroda w uznaniu dziedzictwa

W uznaniu spuścizny autora , Lifetime Achievement Award została nazwana „Satyajit Ray Lifetime Achievement Award” od 2021 roku, która będzie wręczana na festiwalu.

Nagrody, wyróżnienia i uznanie

Dalsze informacje: Lista nagród i nominacji otrzymanych przez Satyajit Ray

Ray otrzymał wiele nagród, w tym 36 Narodowych Nagród Filmowych przyznawanych przez rząd Indii oraz nagrody na międzynarodowych festiwalach filmowych. Na 11. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie w 1979 roku otrzymał Nagrodę Honorową za zasługi dla kina. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie był jednym z zaledwie czterech filmowców, którzy więcej niż raz zdobyli Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszego reżysera i jest rekordzistą pod względem największej liczby nominacji do Złotego Niedźwiedzia (siedem). Na Festiwalu Filmowym w Wenecji , gdzie wcześniej zdobył Złotego Lwa za Aparajito (1956), otrzymał Honorową Nagrodę Złotego Lwa w 1982. W tym samym roku otrzymał honorową nagrodę „Hommage à Satyajit Ray” na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1982 roku . Ray jest drugą po Charliem Chaplinie osobowością filmową , której przyznano tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Oksfordzkiego .

Został uhonorowany nagrodą Dadasaheb Phalke w 1985 r. oraz Legią Honorową od prezydenta Francji w 1987 r. Rząd Indii przyznał mu Padma Bhushan w 1965 r. , a na krótko przed śmiercią najwyższe odznaczenie cywilne Bharat Ratna . W 1992 roku Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej przyznała Rayowi nagrodę honorową za całokształt twórczości. W 1992 roku został pośmiertnie odznaczony Nagrodą Akiry Kurosawy za całokształt twórczości reżyserskiej na Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco ; została przyjęta w jego imieniu przez aktorkę Sharmilę Tagore .

Uczestnicy ankiety BBC z 2004 roku umieścili go na 13. miejscu na liście „ Największego Bengalczyka wszechczasów ”. W 1992 roku w Sight & Sound Critics Top Ten Poll umieścił Raya na 7. miejscu na liście „10 najlepszych reżyserów” wszechczasów, co czyni go najwyżej sklasyfikowanym azjatyckim filmowcem w ankiecie. W 2002 r. Sight & Sound umieściła Raya na 22. miejscu na liście największych reżyserów wszechczasów, co czyni go tym samym czwartym najwyżej ocenianym filmowcem azjatyckim w ankiecie. W 1996 roku Entertainment Weekly umieścił Raya na 25. miejscu na liście „50 największych reżyserów”. W 2007 roku Total Film umieścił Raya na liście „100 największych reżyserów filmowych wszechczasów”. W 2022 roku Festiwal Filmowy w Sydney zaprezentował 10 filmów Raya jako hołd, a BFI Southbank pokazało w lipcu pełną retrospektywę.

Rodzina Rayów

Upendra Kishore Ray

Bidhumukhi Devi

Sukumar Ray

Suprabha Ray

Sukhalata Ray

Subinoy Ray

Promień podrzędny

Punyalata Chakrabarti

Szantilata

Satyajita Raya

Bijoya Ray

Sandip Ray

Lalita Ray

Souradip Ray

Filmografia

Główny artykuł: Filmografia Satyajita Raya

Zobacz też

• Kultura Bengalu
• Kultura Bengalu Zachodniego
• Lista autorów języka bengalskiego (chronologicznie)
• Dzieła literackie Satyajita Raya
• Kino równoległe
• Lista pisarzy indyjskich

Bibliografia

•   Biswas, M, wyd. (2006). Apu i po: Ponowna wizyta w kinie Raya . Książki Mewa. ISBN 978-1-905422-25-8 .
•   Cooper, D (2000). Kino Satyajit Ray: między tradycją a nowoczesnością . Wydawnictwo Uniwersytetu Cambridge. ISBN 978-0-521-62980-5 .
•   Dasgupta, C (1996). Kino Satyajita Raya . Pingwin Indie. ISBN 978-0-14-024780-0 .
•   Ganguly, S (2001). Satyajit Ray: W poszukiwaniu nowoczesności . Indielog. ISBN 978-81-87981-04-6 .
•   Y, Ishaghpour (2002). Satyajit Ray, Orient i Zachód . Tom. 24 Les esejów. Różnica. ISBN 978-2-7291-1401-5 .
• Mitra, S (1983). „Geniusz Satyajita Raya”. Indie dzisiaj .
•   Nandy, A (1995). „Tajny przewodnik Satyajita Raya po znakomitych morderstwach” . Dziki Freud i inne eseje o możliwych i możliwych do odzyskania jaźniach . Wydawnictwo Uniwersytetu Princeton. ISBN 978-0-691-04410-1 .
•   Nyce, B (1988). Satyajit Ray: studium jego filmów . Wydawcy Praeger. ISBN 978-0-275-92666-3 .
•   Ray, S (1993). Nasze filmy, ich filmy (3 wyd.). Asia Book Corp of Amer. ISBN 978-0-86311-317-8 .
•   Ray, S (1994). Moje lata z Apu . Wiking. ISBN 978-0-670-86215-3 .
•   Ray, Satyajit (2010). Apur Panchali (w języku bengalskim). Wydawcy Ananda . ISBN 978-81-7215-367-0 .
•   Ray, S (2005). Mówiąc o filmach . Pingwin Indie. ISBN 978-0-14-400026-5 .
•   Robinson, A (2003). Satyajit Ray: The Inner Eye: Biografia mistrza filmowca . IB Taurys. ISBN 978-1-86064-965-3 .
•    Robinson, Andrew (2004). Satyajit Ray: The Inner Eye: Biografia mistrza filmowca . Nowe Delhi: Oxford University Press. ISBN 0-19-566812-X . OCLC 57075910 .
•   Robinsona (2005). Satyajit Ray: wizja kina . IB Taurys. ISBN 978-1-84511-074-1 .
•   Rushdie, S (1992). Wyimaginowane ojczyzny . Pingwin. ISBN 978-0-14-014036-1 .
•   Mikołaje, Constantin (2002). Reagowanie na film: przewodnik tekstowy dla studentów sztuki filmowej . Rowmana i Littlefielda. ISBN 978-0-8304-1580-9 .
•   Seton, Marie (1971). Satyajit Ray: Portret reżysera . Prasa Uniwersytetu Indiany. ISBN 978-0-253-16815-3 .
•   Drewno, R (1972). Trylogia Apu . Listopad Books Ltd. ISBN 978-0-85631-003-4 .

Linki zewnętrzne

• Prace autorstwa Satyajita Raya lub o nim w Internet Archive
• Satyajit Ray Film and Study Centre – University of California Santa Cruz
• Satyajit Ray na IMDb
• W. Andrew Robinsona . „Satyajit Ray: wizja kina” . Zarchiwizowane od oryginału w dniu 4 stycznia 2006 r.